Το Ράιχσταγκ το καλοκαίρι του 1932Το Ράιχσταγκ καίγεται.
Ως εμπρησμός του Ράιχσταγκ (γερμανικά: Reichstagsbrand, listen(βοήθεια·πολυμέσα)) έχει μείνει στην ιστορία η εμπρηστική επίθεση που έγινε στο γερμανικό Κοινοβούλιο (Ράιχσταγκ) στοΒερολίνο, το βράδυ της 27ης Φεβρουαρίου1933, η οποία κατέστρεψε ολοσχερώς το εσωτερικό του.
Συνελήφθη, δικάστηκε και καταδικάστηκε σε θάνατο ο νεαρός Ολλανδός χτίστης, μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος, Μαρίνους βανντερ Λούμπε, ο οποίος και ομολόγησε την ενοχή του. Με αφορμή την πυρκαγιά αυτή, ο Χίτλερ -που μόλις έναν μήνα πριν είχε ανέλθει στην εξουσία- ζήτησε και πήρε από τον Πρόεδρο του Ράιχ Πάουλ φον Χίντενμπουργκ, την επόμενη ακριβώς μέρα, στις 28 Φεβρουαρίου 1933, προεδρικό διάταγμα το οποίο ανέστειλε τις ατομικές ελευθερίες και τις ελευθερίες του Τύπου και έμεινε γνωστό ως Διάταγμα του εμπρησμού του Ράιχσταγκ, ενώ παράλληλα επιδόθηκε καισεμια σωρεία συλλήψεων, κυρίως κομμουνιστών αλλά και σοσιαλδημοκρατών, μεταξύ των οποίων καιο γενικός γραμματέας του Κομμουνιστικού Κόμματος Γερμανίας Έρνστ Τέλμαν.[1]
Πολλοί από τότε και μέχρι σήμερα αμφισβήτησαν την ενοχή τουΒανντερ Λούμπε, θεωρώντας πως ο εμπρησμός ήταν οργανωμένος από το Ναζιστικό Κόμμα, γιανα πανικοβάλει τον πληθυσμό καινα μπορέσει με αυτόν τον τρόπο να μετατρέψει τη διακύβερνησή τουσεδικτατορική.[2]
Ο Μαρίνους βανντερ Λούμπε αμέσως μετά τη σύλληψή του.Το παράθυρο του Κοινοβουλίου απ' όπου θεωρείται ότι εισέβαλε οΒανντερ Λούμπε.Το καμένο εσωτερικό του Κοινοβουλίου.Το «Διάταγμα γιατην προστασία του Λαού καιτου Κράτους», δημοσιευμένο στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως.
Ύστερα από το υλικό που έχει γνωστοποιηθεί τα επόμενα χρόνια και μέχρι τις μέρες μας, μπορούμε να περιγράψουμε τα γεγονότα που έλαβαν χώρα με αρκετή ακρίβεια και γνώση των πραγματικών συνθηκών:[3]
Το βράδυ της Δευτέρας 27 Φεβρουαρίου1933, στις 21:03, ένας τυχαία διερχόμενος μπροστά από το κτίριο του Κοινοβουλίου, και συγκεκριμένα ο φοιτητής θεολογίας Hans Flöter, είδε στο νοτιοδυτικό ισόγειο παράθυρο του κτιρίου τη σκιά ενός άντρα να μπαίνει μέσα στο κτίριο από το σπασμένο τζάμι, κρατώντας κάτι που έφεγγε. Ο νεαρός έτρεξε ναβρει κάποιον αστυνομικό και εντόπισε αμέσως τον λοχία Karl Buwert. Ο Buwert έδωσε αμέσως σήμα στους συναδέλφους του αστυνομικούς καισε λίγα λεπτά μαζεύτηκε μια μικρή δύναμη αστυφυλάκων και μπήκαν στο κτίριο γιανα κυνηγήσουν τον εισβολέα. Πράγματι, στις 21:27, ο αστυνομικός Helmut Poeschel συνέλαβε τον διαρρήκτη. Όπως έγραψε στην αναφορά τουο αστυνομικός, επρόκειτο «για έναν ψηλό, γεροδεμένο νεαρό άντρα, τελείως εξαντλημένο από τη σωματική προσπάθεια». Ο νεαρός, ο οποίος ονομαζόταν Μαρίνους βανντερ Λούμπε οδηγήθηκε αμέσως στο πλησιέστερο αστυνομικό τμήμα, όπου και παραδέχτηκε αμέσως την ενοχή του.
Συγκεκριμένα, ομολόγησε πως το Σάββατο 25 Φεβρουαρίου1933 περνώντας τυχαία έξω από το κτίριο του Κοινοβουλίου, του ήρθε στο μυαλό η ιδέα γιατον εμπρησμό, προκειμένου να καλέσει τον λαό σε εξέγερση εναντίον του καθεστώτος.[4] Μάλιστα είπε σχετικά: «Έπρεπε να κάνω κάτι. Θεώρησα ότι ο εμπρησμός ήταν η κατάλληλη μέθοδος. Δεν ήθελα να κάνω κακό σε πολίτες αλλά στο κράτος. Όσον αφορά τοαν έδρασα μόνος μου, ναι, έδρασα μόνος μου».[5] Έτσι, προμηθεύτηκε πετρέλαιο, σπίρτα και αναπτήρες, καιτο βράδυ της 27ης Φεβρουαρίου εισέβαλε στο Κοινοβούλιο. «Στην αρχή δεν μπόρεσα να ανάψω φωτιά, μέχρι που τελικά χρησιμοποίησα τα ρούχα μου -πουτα είχα βουτήξει στο πετρέλαιο- για προσανάμματα. Έτσι διέσχισα πέντε αίθουσες βάζοντας φωτιά στις κουρτίνες». Τα λεγόμενά του επιβεβαιώθηκαν καιστην αναπαράσταση που έγινε τις επόμενες μέρες. Μέχρι καιτη σύλληψη τουΒανντερ Λούμπε η φωτιά δεν είχε εξαπλωθεί, όμως στις 21:30, όταν κατέρρευσε ο γυάλινος θόλος της αίθουσας της Ολομέλειας, σχηματίζοντας το «φαινόμενο της καπνοδόχου», η φωτιά εξαπλώθηκε ταχύτατα. Στις 21:40 καταφθάνουν τα πρώτα πυροσβεστικά οχήματα. Παρόλο πουστη μέγιστη συγκέντρωσή τους 60 πυροσβεστικά οχήματα με τις αντλίες τους επιχειρούσαν κατά της φωτιάς, δεν μπόρεσαν να σώσουν το εσωτερικό του κτιρίου - κατάφεραν όμως να «συγκρατήσουν» τη φωτιά στις πέντε αρχικές αίθουσες.[6]
Μόλις πληροφορήθηκε το γεγονός οΑδόλφος Χίτλερ έσπευσε μαζί μετονΓκαίμπελς, τονΓκαίρινγκ (ο οποίος εργαζόταν στο παρακείμενο του Ράιχσταγκ κτίριο) καιτονRudolf Diels, αρχηγό της Αστυνομίας, στο φλεγόμενο κτίριο. Ο Γκαίρινγκ στηνκατ' ιδίαν συνομιλία που είχε μετον Diels του έδωσε τις παρακάτω οδηγίες:
«Αυτό (το συμβάν) είναι η έναρξη της εξέγερσης των κομμουνιστών. Δεν πρέπει να χάνουμε ούτε λεπτό. Δεν πρέπει να υπάρξει έλεος για κανέναν. Όποιος στέκεται εμπόδιο στον δρόμο μας πρέπει να εξαφανιστεί. Ο γερμανικός λαός δεν θέλει να δείξουμε επιείκεια. Όλοι οι ηγέτες των κομμουνιστών πρέπει να πυροβοληθούν επιτόπου μόλις βρεθούν. Οποιοσδήποτε έχει επαφές με τους κομμουνιστές πρέπει να συλληφθεί αμέσως. Δεν πρέπει να υπάρξει επιείκεια ούτε κανγια τους σοσιαλδημοκράτες».[7]Ο Χίτλερ υπερθεμάτισε λέγοντας ότι τα ηγετικά στελέχη των κομμουνιστών πρέπει να συλληφθούν καινα κρεμαστούν αμέσως. Ο πρώτος που συνελήφθη από την Αστυνομία το ίδιο εκείνο βράδυ ήταν οΈρνστ Τόργκλερ (Ernst Torgler), πρόεδρος της κοινοβουλευτικής ομάδας τουΓερμανικού Κομμουνιστικού Κόμματος. Κατά την ανάκρισή τουδεν προέκυψε κανένα ενοχοποιητικό στοιχείο εναντίον του, αλλά παρ' όλα αυτά, με διαταγή του Γκαίρινγκ, συνέχισε να κρατείται, και μάλιστα ήταν ένας από τους κατηγορούμενους στη δίκη που ακολούθησε, τον Σεπτέμβριο του 1933. Την ίδια νύχτα άλλα 1.500 μέλη του Κομμουνιστικού Κόμματος συνελήφθησαν βίαια στα σπίτια τους και οδηγήθηκαν για ανακρίσεις. Στη συνεδρίαση του υπουργικού συμβουλίου της ίδιας ημέρας, ο Χίτλερ φέρεται να είπε στον αντιπρόεδρο της κυβέρνησής τουΦραντς φον Πάπεν: «Αυτό είναι σημάδι από τον Θεό, κύριε αντιπρόεδρε. Αν αυτή η φωτιά, όπως πιστεύω, είναι έργο των κομμουνιστών, πρέπει να συντρίψουμε το δολοφονικό αυτό έντομο μετη σιδερένια γροθιά μας.».[3] Την επόμενη μέρα, 28 Φεβρουαρίου, ο Χίτλερ ζητά και παίρνει από τον πρόεδρο φον Χίντενμπουργκ, έκτακτο διάταγμα -«Διάταγμα γιατην προστασία του Λαού καιτου Κράτους»- προκειμένου να λάβει όλα τα μέτρα γιατην εξάλειψη του κινδύνου που απειλούσε το καθεστώς. Σύμφωνα μετο διάταγμα, περιστάλθηκαν πολλές ατομικές ελευθερίες, όπως αυτή «του συνέρχεσθαι», η ελευθεροτυπία, η ελευθερία της έκφρασης, το απόρρητο των γραμμάτων καιτων τηλεφωνημάτων, και φυσικά το Habeas corpus. Έτσι η Αστυνομία αλλά καιταΤάγματα Εφόδου μπόρεσαν να προχωρήσουν σε χιλιάδες συλλήψεις, ανακρίσεις και παρακολουθήσεις πολιτών, χωρίς ένταλμα. Η αρχή έγινε από τη σύλληψη των 14 βουλευτών του Κομμουνιστικού Κόμματος Γερμανίας, που συνεχίστηκε μετη σύλληψη του ηγέτη του κόμματος Έρνστ Τέλμαν στις 3 Μαρτίουκαιμε τις χιλιάδες συλλήψεις όχι μόνο κομμουνιστών αλλά και σοσιαλδημοκρατών, και γενικά ανθρώπων με δημοκρατικές ιδέες. Στις 9 Μαρτίου1933η Αστυνομία συνέλαβε τρεις Βούλγαρους κομμουνιστές, τονΓκεόργκι Δημητρόφ, τον Βασίλι Τάνεφ καιτον Μπλαγκόι Ποπώφ, για συμμετοχή στον εμπρησμό. Έτσι μαζί μετον Μαρίνους βανντερ Λούμπε καιτονΕρνστ Τόργκλερ θα παραπεμφθούν και αυτοί σε δίκη.
Το περιοδικό TIME της εποχής εκείνης σχολιάζει την κατάσταση:
Προκειμένου να δικαιολογήσει την σχεδιαζόμενη κατάλυση της Γερμανικής Δημοκρατίας, η κυβέρνηση του Αδόλφου Χίτλερ χρειάστηκε να εξαπολύσει την προηγούμενη εβδομάδα έναν άνευ προηγουμένου καταιγισμό καταπιεστικών μέτρων και διαταγμάτων. Καιποιαθα μπορούσε να είναι η καταλληλότερη δικαιολογία, αν όχι ένας τεράστιος εμπρησμός, με κόστος 1.500.000 δολλάρια, πουθα κατέτρωγε το κτίριο του Ράιχσταγκ; [...] καταστρέφοντας εντελώς την περίφημη δρύινη αίθουσα καθώς καιτον υπέροχο θόλο από μπρούντζο και γυαλί;
«Την φωτιά την έβαλαν Κομμουνιστές», αποφάνθηκε βιαστικά η Αστυνομία. Καισε ραδιοφωνική ομιλία του, ο υπουργός Εσωτερικών της Πρωσίαςκαι μέλος τουΝαζιστικού Κόμματος Χέρμαν Βίλχελμ Γκαίρινγκ κραύγαζε: «Ο εμπρησμός του Ράιχσταγκ ήταν η εναρκτήρια πράξη του εμφυλίου πολέμου... οι κομμουνιστές είχαν σε ετοιμότητα τρομοκρατικές ομάδες των 200 ατόμων η κάθε μία... έτοιμες να εκτελέσουν κακόβουλες πράξεις μεταμφιεζόμενες σε μέλη των δικών μας Ταγμάτων Εφόδου αλλά και της Στάλχελμ... οι γυναίκες καιτα παιδιά ανώτατων κρατικών αξιωματούχων θα απάγονταν καιθα κρατούνταν όμηροι, προκειμένου να χρησιμεύσουν σαν "ανθρώπινες ασπίδες"...»
«Οι κομμουνιστές σχεδίαζαν να δηλητηριάσουν τα τρόφιμα... καινα κάψουν όλες τις σιταποθήκες του Ράιχ... ετοιμάζονταν να χρησιμοποιήσουν κάθε είδους όπλο... καυτό νερό, μαχαίρια, πιρούνια, μέχρι και καυτό λάδι!...» Από όλους αυτούς τους κινδύνους κατορθώσαμε να σώσουμε τηγητων προγόνων μας! Ωστόσο δηλώνουμε ότι τα μέτρα που πάρθηκαν είναι μόλις ένα μικρό μέρος προστασίας απέναντι στους κομμουνιστές. Ο αγώνας μας θα συνεχιστεί μέχρι να ξεριζώσουμε καιτην τελευταία ρίζα κομμουνισμού στη Γερμανία!»[8]
«Υπάρχει ένας γενναίος άντρας στη Γερμανία, και αυτός είναι Βούλγαρος» σχολίαζαν τα ευρωπαϊκά μέσα ενημέρωσης.[9]Ο Δημητρώφ (δεξιά) το 1934 στη Σοβιετική Γεωργία.
Στις 21 Σεπτεμβρίου 1933 θα αρχίσει στο Ανώτατο Γερμανικό Δικαστήριο (Reichsgericht) της Λειψίαςη δίκη γιατον εμπρησμό. Κατηγορούμενοι είναι ο Μαρίνους βανντερ Λούμπε γιατην πράξη του εμπρησμού, ο κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος της Κομμουνιστικού Κόμματος Γερμανίας Έρνστ Τόργκλερ για συμμετοχή στον εμπρησμό και προδοσία καιοι τρεις Βούλγαροι κομμουνιστές και μέλη της Κομιντέρν Βασίλι Τάνεφ, Μπλαγκόι Ποπώφ καιΓκεόργκι Δημητρόφ, κατηγορούμενοι για ηθική αυτουργία, προετοιμασία και οργάνωση της επιχείρησης. Η δίκη, που μεταδιδόταν ζωντανά από το κρατικό ραδιόφωνο και είχε πλήρη κάλυψη από εφημερίδες όλου του κόσμου, κράτησε μέχρι τις 23 Δεκεμβρίου 1933. Μετην ετυμηγορία τουτο δικαστήριο αθώωσε τους άλλους τέσσερις κατηγορούμενους, ελλείψει αποδεικτικών στοιχείων, κρίνοντας μόνον ένοχο τον Μαρίνο βανντερ Λούμπε, καταδικάζοντάς τονσε θάνατο.
Αμέσως μετά τη δίκη, οι τρεις Βούλγαροι κομμουνιστές απελάθηκαν στη Ρωσία, όπου τους έγινε υποδοχή ηρώων, ο Τόργκλερ κρατήθηκε σεκατ' οίκον περιορισμό μετο πρόσχημα της «προστασίας» του μέχρι το1936καιο Μαρίνους βανντερ Λούμπε εκτελέστηκε δι' αποκεφαλισμού στηνγκιλοτίνα, στις 10 Ιανουαρίου1934.
Ιδιαίτερη και ξεχωριστή ήταν η παρουσία του Γκεόργκι Δημητρόφ σε αυτήν τη δίκη. Χωρίς δικηγόρο της έγκρισής του, αφού σε όλους τους κατηγορούμενους δεν παρασχέθηκε δικηγόρος της επιλογής τους αλλά διορισμένος συνήγορος, φορώντας συνεχώς χειροπέδες αλλά έχοντας καλή γνώση του γερμανικού Ποινικού Κώδικα, οξύνοια και ευγλωττία, κατάφερε να υπερασπιστεί τον εαυτό τουκαι τους συντρόφους τουμε επιτυχία. Υπέβαλε ο ίδιος πολλά αποδεικτικά στοιχεία και αντεξετάζοντας μάρτυρες κατάφερε να αποδυναμώσει ή καινα καταρρίψει αναξιόπιστες μαρτυρίες. Έχοντας την ασφάλεια των πολλών ξένων δημοσιογράφων που παρακολουθούσαν τη δίκη κατάφερε να αποδομήσει τον λόγο καιτο σκεπτικό ακόμα καιτων ανώτατων Γερμανών αξιωματούχων Γκαίρινγκ και Γκαίμπελς που είχαν παραστεί στη δίκη σαν μάρτυρες κατηγορίας.[10]
↑“I had to do something myself. I considered arson a suitable method. I did not wish to harm private people but something belonging to the system itself. I decided on the Reichstag. As to the question of whether I acted alone, I declare emphatically that this was the case.”https://www.historylearningsite.co.uk/nazi-germany/the-reichstag-fire-of-1933/
↑"Shortly after my arrival in the burning Reichstag, the National Socialist elite had arrived. On a balcony jutting out of the chamber, Hitler and his trusty followers were assembled." Göring told him: "This is the beginning of the Communist Revolt, they will start their attack now! Not a moment must be lost. There will be no mercy now. Anyone who stands in our way will be cut down. The German people will not tolerate leniency. Every communist official will be shot where he is found. Everybody in league with the Communists must be arrested. There will also no longer be leniency for social democrats.https://spartacus-educational.com/GERreichstagF.htm
