Σταμαθηματικά, μιαεπαναλαμβανόμενη συνάρτηση είναι μιασυνάρτησηπου προκύπτει από την επανειλημμένη σύνθεση μίας συνάρτησης μετον εαυτό της ορισμένες φορές. Η διαδικασία εφαρμογής της ίδιας συνάρτησης πολλές φορές ονομάζεται επανάληψη.
Η επαναλαμβανόμενη, ακριβέστερα η δεύτερη επαναλαμβανόμενη, μιας συνάρτησης f, που ορίζεται σε ένα σύνολο Xκαι έχει τιμές στο ίδιο αυτό σύνολο X, είναι η συνάρτηση όπου σημειώνει τη σύνθεση συναρτήσεων. Με άλλα λόγια, για κάθε στοιχείο xτουX
Γενικότερα, μετοnνα είναι ένας θετικός ή μηδενικός ακέραιος αριθμός, ηn-η επαναλαμβανόμενη μιας συνάρτησης f , που ορίζεται σε ένα σύνολοXκαιμε τιμές στο ίδιο αυτό σύνολο X, ορίζεται με αναδρομή μέσω της σχέσης
Σύμφωνα μετη σύμβαση, γιαn = 0, , όπου είναι η συνάρτηση ταυτότητας στοX.
Ο συμβολισμός μπορεί να είναι διφορούμενος, καθώς χρησιμοποιείται όχι μόνο γιατην επανάληψη, αλλά καιγιατην ύψωση σε δύναμη. Γιατο λόγο αυτό, ορισμένοι μαθηματικοί συμβολίζουν τηνn-οστή επανάληψη μιας συνάρτησης f.
Οι ακόλουθες ταυτότητες ισχύουν για όλους τους θετικούς ή μηδενικούς ακεραίους mκαιn :
Για ένα στοιχείο xτουX, η ακολουθία τιμών είναι η τροχιά τουx.
Ανγια έναν μη μηδενικό ακέραιο m, τότε (για κάθε n), η τροχιά λέγεται περιοδική καιο μικρότερος ακέραιος mγια ένα δεδομένο x είναι η περίοδος της αντίστοιχης τροχιάς- το ίδιο το σημείο x είναι ένα λεγόμενο περιοδικό σημείο. Στηνεπιστήμη των υπολογιστών, το πρόβλημα ανίχνευσης κύκλων είναι το αλγοριθμικό πρόβλημα που συνίσταται στην εύρεση του πρώτου περιοδικού σημείου μιας τροχιάς και της περιόδου της τροχιάς.
Ανf(x) = xγια ένα στοιχείο xτουX (με άλλα λόγια, η περίοδος της τροχιάς τουx είναι 1), τότε τοx είναι ένα σταθερό σημείο της επαναληπτικής ακολουθίας. Το σύνολο των σταθερών σημείων συμβολίζεται μεFix(f). Διάφορα θεωρήματα εγγυώνται την ύπαρξη σταθερών σημείων σε ορισμένες περιπτώσεις, όπως το Θεώρημα σταθερού σημείου του Μπάναχ ή το Θεώρημα σταθερού σημείου του Μπρόουβερ.
Διάφορες τεχνικές μπορούν να χρησιμοποιηθούν γιατηνεπιτάχυνση της σύγκλισης των ακολουθιών που παράγονται με επαναλήψεις σταθερού σημείου.[1]
Κατά τη διάρκεια της επαναληπτικότητας, μπορεί να υπάρχουν σύνολα που συστέλλονται και συγκλίνουν σε ένα μόνο σημείο: στην περίπτωση αυτή, το σημείο αυτό είναι ένα ελκυστικό σταθερό σημείο. Η επαναληπτικότητα μπορεί επίσης να δώσει την εμφάνιση σημείων που απομακρύνονται από ένα σταθερό σημείο, το οποίο τότε ονομάζεται ασταθές σταθερό σημείο[2]. Άλλες οριακές συμπεριφορές είναι επίσης δυνατές. Όταν τα σημεία της τροχιάς συγκλίνουν σε ένα ή περισσότερα όρια, το σύνολο των συσσωρευμένων σημείων της τροχιάς ονομάζεται οριακό σύνολο ή ω-οριακό σύνολο.
Οι ιδέες της έλξης και της απώθησης γενικεύονται: τα σταθερά καιτα ασταθή σύνολα μπορούν να κατηγοριοποιηθούν ανάλογα μετη συμπεριφορά των μικρών γειτονιών κατά την επανάληψη.
Αν μας ενδιαφέρει η εξέλιξη μιας κατανομής πυκνότητας και όχι μιας διακριτής κατανομής ή ενός μεμονωμένου σημείου, η οριακή συμπεριφορά δίνεται από το αναλλοίωτο μέτρο. Μπορεί να απεικονιστεί ως η συμπεριφορά ενός νέφους σημείων ή σκόνης υπό μία επανάληψη. Το αναλλοίωτο μέτρο είναι ένα ιδιοδιάνυσμα του τελεστή Ρουέλ-Φρομπένιους-Περόν ή του τελεστή μεταφοράς, που αντιστοιχεί στην ιδιοτιμή 1. Μικρότερες ιδιοτιμές αντιστοιχούν σε ασταθείς, συρρικνούμενες καταστάσεις.
Σε γενικές γραμμές, εφόσον η επαναληπτικότητα αντιστοιχεί σε μετατόπιση, τόσο ο τελεστής μεταφοράς όσο καιο συγγενής του, ο τελεστής του Κούπμαν, μπορούν να ερμηνευθούν ως η δράση ενός τελεστή μετατόπισης σε ένα συμβολικό δυναμικό σύστημα. Η θεωρία των συμβολικών δυναμικών συστημάτων παρέχει ένα πλαίσιο γιατην κατανόηση πολλών επαναλαμβανόμενων συναρτήσεων, ιδίως εκείνων που οδηγούν σεχάος.
Υπό ορισμένες προϋποθέσεις, είναι δυνατόν να οριστεί μια κλασματική επαναληπτικότητα μιας συνάρτησης. Για παράδειγμα, η μισή επανάληψη μιας συνάρτησης f είναι μια συνάρτηση g τέτοια ώστε . Αυτή η συνάρτηση g μπορεί να γραφτεί με εκθετικό συμβολισμό <. Παρομοίως, είναι η συνάρτηση τέτοια ώστε , και μπορεί να οριστεί ως , και ούτω καθεξής, με βάση την αρχή ότι . Η ιδέα μπορεί να γενικευτεί στην περίπτωση όπου ο αριθμός των επαναλήψεων n γίνεται μια συνεχής παράμετρος- το σύστημα είναι τότε μια ροή που συνδέεται μεμια εξίσωση Σρέντερ.
Οι αρνητικές επαναλήψεις αντιστοιχούν σε αντίστροφες διενέξεις συναρτήσεων καιτων συνθέσεών τους. Παραδείγματος χάριν, είναι το συνηθισμένο αντίστροφο της συνάρτησης f, είναι το αντίστροφο που συντίθεται μετον εαυτό του, κ.λπ. Οι αρνητικές κλασματικές επαναλήψεις ορίζονται με παρόμοιο τρόπο με τις θετικές κλασματικές επαναλήψεις. Συγκεκριμένα, ορίζεται έτσι ώστε .
Ανfκαιg είναι δύο επαναλαμβανόμενες συναρτήσεις, καιαν υπάρχει ένας ομοιομορφισμόςh τέτοιος ώστε , λέμε ότι fκαιg} είναι τοπολογικά συζυγείς.
Η επαναληπτικότητα διατηρεί την τοπολογική σύζευξη: πράγματι, . Έτσι, αν ξέρουμε πώς να προσδιορίσουμε ένα σύστημα επαναληπτικών συναρτήσεων, ξέρουμε επίσης πώς να προσδιορίσουμε όλα τα τοπολογικά συζυγή συστήματα.
Παραδείγματος χάριν, η τριγωνική συνάρτηση είναι τοπολογικά συζυγής μετη λογιστική ακολουθία. Μια ειδική περίπτωση είναι ηf(x) = x+1η οποία δίνει ως επανάληψη της
για οποιαδήποτε συνάρτηση h.
Κάνοντας την αντικατάσταση , προκύπτει
, με άλλα λόγια την εξίσωση του Άμπελ.
Στην απουσία ενός πραγματικού συνολικού ομοιομορφισμού, είναι συχνά δυνατή η επίλυση[3] της εξίσωσης Σρέντερστην περιοχή ενός σταθερού σημείου γιαμιαΨ συνάρτηση. Παραδείγματος χάριν, εάν x = 0, f(0) = 0, f(x) είναι τοπικά συζυγής μεμια διαστολή, g(x) = f '(0) x, με άλλα λόγια
Η τροχιά της επανάληψης, ή float, υπό κατάλληλες συνθήκες (π.χ. f '(0) ≠ 1), γίνεται η συζυγής της τροχιάς του μονοωνύμου :
όπου nσε αυτή την έκφραση είναι ένας συνηθισμένος εκθέτης: με άλλα λόγια, η λειτουργική επανάληψη έχει μειωθεί σε έναν απλό πολλαπλασιασμό. Ο εκθέτης nδεν μπορεί να είναι ούτε θετικός ούτε ακέραιος- τότε αντιστοιχεί σε ένα συνεχή χρόνο εξέλιξης γιατην τροχιά.[4]
Το παράδειγμα 2 παραπάνω ισοδυναμεί, επομένως, με, γιαοποιοδήποτε n (όχι απαραίτητα ακέραιο), όπου Ψ είναι η λύση της αντίστοιχης εξίσωσης Σρέντερ, . Αυτή η λύση είναι επίσης το όριο, γιαmπου τείνει στο άπειρο, της .
Η μέθοδος αυτή είναι ισοδύναμη μετον αλγόριθμο που περιγράφεται στην προηγούμενη ενότητα, αλλά πιο ισχυρή και συστηματική στην πράξη.
Για τις περισσότερες συναρτήσεις, δεν υπάρχει κλειστή έκφραση γιατην επαναλαμβανόμενη επανάληψη ne. Ο παρακάτω πίνακας παραθέτει ορισμένες συναρτήσεις[5]για τις οποίες υπάρχει τέτοια έκφραση. Όλες αυτές οι εκφράσεις ισχύουν γιαn, αρνητικούς ή κλασματικούς, καθώς καιγια θετικούς ακέραιους αριθμούς.
Σημείωση:ax2 + bx + c είναι οι μόνες περιπτώσεις που έχουν λύση κλειστής μορφής. Επιλέγοντας αντίστοιχα b = 2 = –a and b = 4 = –a, ανάγονται στις μη χαοτικές και χαοτικές περιπτώσεις που συζητήθηκαν παραπάνω.
Μερικά από αυτά τα παραδείγματα συνδέονται με απλές συζυγίες[7]
Εάν η συνάρτηση είναι γραμμική και μπορεί να περιγραφεί από έναν στοχαστικό πίνακα, δηλαδή έναν πίνακα όπου το άθροισμα των καταχωρήσεων σεμια γραμμή (ή στήλη) είναι πάντα ίσο με 1, τότε το σύστημα των επαναλήψεων ονομάζεται αλυσίδα Μαρκόφ.
Στηνεπιστήμη των υπολογιστών, οι επαναλαμβανόμενες συναρτήσεις εμφανίζονται ως ειδικές περιπτώσεις των αναδρομικών συναρτήσεων και χρησιμοποιούνται στονλογισμό λάμδα ή σεπιο εξειδικευμένα θέματα, όπως ηΔηλωτική σημασιολογίατων προγραμμάτων υπολογιστών.
Δύο σημαντικές συναρτήσεις, το άθροισμα καιτο αντίστοιχο γινόμενο, μπορούν να οριστούν με βάση επαναληπτικές συναρτήσεις. Το άθροισμα ορίζεται από τη σχέση :
↑ L. Carleson et T. D. W. Gamelin, Complex dynamics, Berlin/New York, Springer-Verlag, coll. « Universitext: Tracts in Mathematics », 1993, 174 p. (ISBN 0-387-97942-5).
↑Vasile Istratescu, Fixed Point Theory, An Introduction, D. Reidel, 1981 (ISBN 90-277-1224-7)