ΟιΙθαγενείς πληθυσμοί της Αμερικής είναι οι άνθρωποι που κατοικούσαν στηναμερικανική ήπειροπριντην ανακάλυψη και κατάκτησή της από Ευρωπαίους. Μετην ίδια ονομασία αποκαλούνται μέχρι και σήμερα ορισμένες εθνικές μειονότητες, των οποίων οι ρίζες προέρχονται από τους ιστορικούς αυτούς λαούς. Ορισμένοι από αυτούς τους ιθαγενείς διατηρούν μέχρι σήμερα ένα μοναδικό τρόπο ζωής, ενώ κάποιοι άλλοι αναζήτησαν μόνιμη διαμονή δημιουργώντας μικρές κοινότητες και χωριά, ενώ σε κάποιες περιοχές κατάφεραν να οργανωθούν σε μεγαλύτερες κοινότητες, ακόμα και πόλεις, με πολιτική οργάνωση. Η ονομασία "Ινδιάνοι" προέρχεται από την πεποίθηση του Κολόμβου ότι έφτασε στηνΙνδία αντί της Αμερικής και ότι οι κάτοικοι που συνάντησε ήταν Ινδοί.[1]
Μετά την εξάπλωση των Ευρωπαίων, οι Ινδιάνοι εξαφανίστηκαν οριστικά από το μεγαλύτερο κομμάτι της αμερικάνικης ηπείρου. Άλλες φορές με τις μάχες και τις σφαγές, και άλλες φορές με επιδημίες, όπως ηευλογιά, οτύφος, ηιλαράκιηδιφθερίτιδα, οι θάνατοι των Ινδιάνων ήταν μαζικοί.
Ακόμα, οι επιμειξίες Ινδιάνων μελευκούςκαιμαύρους, είχαν ως αποτέλεσμα την περαιτέρω μείωση των καθαρόαιμων Ινδιάνων. Ο σημερινός αριθμός των καθαρόαιμων Ινδιάνων παραμένει άγνωστος και θεωρείται χαμηλός. Υπάρχουν μερικές δεκάδες εκατομμύρια άνθρωποι που αυτοπροσδιορίζονται ως Ινδιάνοι, αλλά οι οποίοι είναι συχνά μιγάδες στην καταγωγή- μερικές φορές μπορεί να έχουν πολύ χαμηλό ποσοστό ινδιάνικου DNA.
Σήμερα, οι καθαρόαιμοι Ινδιάνοι δεν αποτελούν την πλειοψηφία σε καμία χώρα της αμερικανικής ηπείρου. Στη Βόρεια Αμερική (ΚαναδάκαιΗ.Π.Α.) πλειοψηφούν οι λευκοί, ενώ στην Κεντρική καιστη Νότια οιμιγάδες, με εξαιρέσεις κάποια μέρη όπως ηΤζαμάικα, όπου πλειοψηφούν οι μαύροι καιηΟυρουγουάη, όπου πλειοψηφούν οι λευκοί.
Ο ευρωπαϊκός αποικισμός της αμερικανικής ηπείρου άλλαξε για πάντα τη ζωή καιτον πολιτισμό των ιθαγενών λαών. Από τον 14ο μέχρι τον 19ο αιώνα, οι γηγενείς πληθυσμοί ρημάζονταν από ασθένειες, εκτοπίσεις, τις πολεμικές διαμάχες καιτην υποδούλωση τους από τους Ευρωπαίους.
Οι πρώτοι ιθαγενείς που ήρθαν σε επαφή μετονΧριστόφορο Κολόμβο ήταν 200.000 μέλη της φυλής Αραουάκοι. Υποδουλώθηκαν κιο πολιτισμός τους είχε αφανιστεί μέχρι το1650, ενώ μέχρι το1550 διασώθηκαν μόνο 500 ιθαγενείς.[2]
Μετα αποικιακά ευρωπαϊκά ρεύματα εξαπλώθηκαν επιδημίες στους ιθαγενείς πληθυσμούς, οι οποίοι δεν είχαν κανένα είδος ανοσίας. Συνηθισμένες ασθένειες, όπως ηιλαράκιηανεμοβλογιά, αλλά καιπιο επικίνδυνες, όπως ηευλογιά, αποδεικνύονταν φονικές για τους ιθαγενείς. Ορισμένοι ιστορικοί υπολογίζουν πως μέχρι καιτο 80% κάποιων γηγενών πληθυσμών πέθανε από ασθένειες που ήρθαν από τηνΕυρώπη.
Κατά την αρχική αποίκηση της Αμερικανικής ηπείρου, οι αυτόχθονες κάτοικοί της θεωρήθηκαν εμπόδιο στην ανάπτυξη και αντιμετωπίσθηκαν ως πρόβλημα απ’ τους δυτικούς (κύρια) αποίκους. Οι λευκοί επεκτάθηκαν προς τη δύση, με συνέπεια μια φορτική, βίαιη και συνεχόμενη άσκηση πίεσης προς τους γηγενείς (ινδιάνικους) πληθυσμούς, οι οποίοι υπέστησαν μεγάλη συρρίκνωση και υποχρεωτική απομάκρυνση από τις πατροπαράδοτες εστίες τους. Επιπλέον, οι αυτόχθονες αντιστάθηκαν στον προσηλυτισμό τους στη θρησκεία των λευκών, με αποτέλεσμα οι τελευταίοι να αποκτήσουν ένα ακόμη επιχείρημα γιατην "αναγκαιότητα" του ινδιάνικου εκτοπισμού, όλο και δυτικότερα. Από την πλευρά τους, οι ινδιάνοι αντιλήφθηκαν πως είχαν βρεθεί διωκόμενοι εντός της ίδιας τους της κοιτίδας καιτο γεγονός αυτό πυροδότησε συγκρούσεις, τόσο μεταξύ διάφορων φυλών, όσο και κατά των αποίκων. Αρκετοί πόλεμοι ξέσπασαν μεταξύ τωνδυο πλευρών, κάτι που προκάλεσε ένα τεράστιο ρήγμα έλλειψης συνεννόησης και κακοπιστίας ανάμεσα στις δυο πλευρές καιπου τελικά κατέληξε στονα απολεσθούν οι γαίες των ερυθρόδερμων, προς όφελος των νέων κατοίκων της ηπείρου. Οι όροι των διαφόρων διακανονισμών γιατα εδάφη δεν τηρούνταν, συχνότατα με ευθύνη των αποίκων και έτσι αναπόφευκτα, νέες ινδιάνικες εξεγέρσεις εκδηλώνονταν συνεχώς. Χρειάσθηκε να περάσουν πολλά χρόνια έως ότου οι λευκοί συνειδητοποιήσουν το μέγεθος του διωγμού που είχαν προκαλέσει στους εντόπιους πληθυσμούς, αλλά καιτην ευθύνη τους να προβούν στην ενσωμάτωση των ινδιάνων στην κοινωνική και πολιτιστική ζωή τωνΗΠΑ. Προς την κατεύθυνση αυτή, στα1887 ψηφίστηκε το «Νομοσχέδιο Ντωζ» (Dawes Act), βάσει του οποίου, ύστερα από μια μεταβατική χρονική περίοδο, οι γηγενείς θα αποκτούσαν πλήρη δικαιώματα πολίτου τωνΗΠΑ. Δεκατέσσερα χρόνια μετά (1901) οι ινδιάνοι που ανήκαν στις πέντε εκπολιτισμένες φυλές της Οκλαχόμα έγιναν κανονικοί Αμερικανοί πολίτες, ενώ στα1924 όλοι οι ινδιάνοι τωνΗΠΑ απέκτησαν πλήρη πολιτικά δικαιώματα, σεμια προσπάθεια της λευκής πλειοψηφίας να εξιλεωθεί γιατα προηγούμενα ανομήματα της σε βάρος τους (σφαγές, λεηλασίες, εκτοπίσεις κ.α.)[3].
Μετη μετανάστευση των λευκών αποίκων καιτων μαύρων σκλάβων, έγιναν πολλές επιμειξίες με τους Ινδιάνους. Οι μιγάδες αποτελούν την πλειοψηφία του πληθυσμού της αμερικάνικης ηπείρου σήμερα. Οι μιγάδες είναι γνωστοί μερικές φορές με ονόματα, τα οποία μπορεί να θεωρηθούν προσβλητικά, όπως:
Μεστίζο (Mestizo): Χρησιμοποιούταν αρχικά για τους απογόνους ενός λευκού και ενός Ινδιάνου γονέα.
Καστίζο (Castizo): Χρησιμοποιούταν αρχικά για τους απογόνους ενός λευκού και ενός μεστίζο γονέα.
Μουλάττο (Mulatto): Χρησιμοποιούταν αρχικά για τους απογόνους ενός λευκού και ενός μαύρου γονέα.
Η γλώσσα, η ενδυμασία καιτα έθιμα μπορεί να ποικίλουν από τημια φυλή στην άλλη, ωστόσο υπάρχουν κάποιες ομοιότητες ανάμεσα στους ιθαγενείς της Αμερικής.
Μετο πέρασμα των χρόνων, αναπτύχθηκε από τους ιθαγενείς η καλλιέργεια φυτών, τα οποία πλέον είναι παγκοσμίως διαδεδομένα. Ένας μεγάλος αριθμός των αγροτικών αυτών προϊόντων διατηρεί στηναγγλικήκαιτηνελληνική γλώσσατην αρχική τους ονομασία στηγλώσσα Νάουατλ. Ορισμένα από τα προϊόντα αυτά είναι: ηντομάτα, ηπατάτα, τοαβοκάντο, τοκακάο, ηβανίλια, οανανάς, και ορισμένα είδη της πιπεριάς όπως τοτσίλι, ηπάπρικακιηπαπάγια.
Ο όρος που προτιμάται περισσότερο για τους ιθαγενείς του σημερινού Καναδά είναι «Αυτόχθονες λαοί τού Καναδά». Σ' αυτούς περιλαμβάνονται τρεις κατηγορίες πληθυσμών: οιΙνουίτ ή Ινουί (κατοικούν στον Αρκτικό Κύκλο και παλαιότερα αποκαλούνταν Εσκιμώοι), οιΜετί (φυλή μιγάδων που δημιουργήθηκε κατά τον 17ο αιώνα από την επιμειξία με Ευρωπαίους εποίκους) καιτα «Πρώτα Έθνη» (όλοι οι υπόλοιπες ιθαγενείς φυλές που παλαιότερα αποκαλούνταν «Ινδιάνοι»).
Οι ιθαγενείς πληθυσμοί των σημερινών Ηνωμένων Πολιτειών αποκαλούνται συνήθως Αμερικανοί Ινδιάνοι, αλλά πιο πρόσφατα αναφέρονται και ως Ιθαγενείς Αμερικανοί των Ηνωμένων Πολιτειών. Ζουν κυρίως σε περιοχές με αυτονομία, γνωστές ως Indianreservations. Αποτελούν λιγότερο από 1% του πληθυσμού. Τουλάχιστον ένα μέρος από αυτούς είναι μιγάδες [4][5], όπως οι σημερινοί Τσερόκι.
ΟιΝαβάχο είναι ίσως η φυλή με τους περισσότερους καθαρόαιμους Ινδιάνους.
Ο νόμος τωνΗ.Π.Α. ορίζει ότι γιανα αναγνωριστεί κάποιος ως ιθαγενής Αμερικανός αρκεί να έχει τουλάχιστον ~25% ινδιάνικο DNA. [6]
Indian reservations: αυτόνομες περιοχές τωνΗ.Π.Α. που κατοικούν οι Ινδιάνοι- καθαροί και μιγάδες
Στο σημερινό Μεξικό κατοικούσε μεγάλος αριθμός ινδιάνικων φυλών, όπως οιΑζτέκοι, οιΖαποτέκοι, οιΜιξτέκοικαιοιΜάγια. Το όνομα του Μεξικού προέρχεται από την τοπική ονομασία των Αζτέκων, Mexica.
Ο πληθυσμός του Μεξικού αποτελείται στη συντριπτική του πλειοψηφία από μιγάδες, που προήλθαν από τις επιμειξίες των λευκών, των Ινδιάνων καιτων μαύρων. Το Μεξικό δε συλλέγει στοιχεία γιατην εθνικότητα του πληθυσμού.
Σύμφωνα μετην έρευνα The World Factbookτου 2012 από τηCIAστον μεξικάνικο πληθυσμό, το 62% δήλωσαν ότι είναι μιγάδες, το 21% 'κυρίως Ινδιάνοι', το 7% 'μόνο Ινδιάνοι', ενώ το υπόλοιπο 10% δήλωσαν άλλη κατηγορία, όπου ηπιο συνηθισμένη επιλογή ήταν 'λευκοί'. [7]
Στο Μεξικό μιλιούνται ακόμα 63 ιθαγενείς γλώσσες. Περίπου 6 εκατομμύρια κάτοικοι μιλούν κάποια ινδιάνικη γλώσσα. [8]Οι κυριότερες είναι ηΝάουατλ (~1.5 εκ. ομιλητές) καιηΜάγια του Γιουκατάν (~800 χιλ. ομιλητές).
Οι ιθαγενείς της Γουατεμάλας προέρχονται από τους Μάγια. Σύμφωνα μετην έρευνα The World Factbook του 2012, το 39,3% είναι καθαρόαιμοι Μάγια. Γύρω στο 40% του πληθυσμού μιλάει μια ινδιάνικη γλώσσα, αλλά οι ιθαγενείς αυτές γλώσσες, που αριθμούν πάνω από 20, δεν έχουν αναγνωριστεί επισήμως.
Σύμφωνα μετην έρευνα The World Factbook του 2012, το 11,3% του πληθυσμού του Μπελίζ δήλωσαν ότι είναι Μάγια. Να σημειωθεί ότι οι ερωτηθέντες μπόρεσαν να δηλώσουν παραπάνω από έναν αυτοπροσδιορισμό. [9]
Οι ιθαγενείς στηνΚολομβία αποτελούν μια μικρή μειονότητα 700.000 κατοίκων, οι οποίοι όμως προέρχονται από 85 διαφορετικές φυλές. Στους ιθαγενείς αναγνωρίστηκαν κάποια συλλογικά δικαιώματα μετο Σύνταγμα του1991.
ΣτηΒολιβία, περίπου 2 εκατομμύρια κάτοικοι μιλούν τηγλώσσα Κέτσουα, 2,1 εκατομμύρια μιλούν τη γλώσσα Αϋμάρα, ενώ λίγες εκατοντάδες χιλιάδες μιλούν τη γλώσσα Γκουαρανί. Οι γλώσσες έχουν αναγνωριστεί, ωστόσο δεν υπάρχουν επίσημα έγγραφα στις γλώσσες αυτές και όσοι κάτοικοι δε μιλούν την επίσημη γλώσσα, ταισπανικά, αντιμετωπίζουν κοινωνικές διακρίσεις. Ωστόσο, η συνταγματική μεταρρύθμιση το1997 αναγνώρισε τηΒολιβίασαν πολυεθνική και πολυγλωσσική κοινωνία και ξεκίνησε εκπαιδευτική μεταρρύθμιση. Το2005, εκλέχτηκε ως Πρόεδρος για πρώτη φορά στην ιστορία της χώρας ένας ιθαγενής Αϋμάρα, οΈβο Μοράλες.
Σύμφωνα μετην απογραφή του 2002, 87.099 άτομα ή το 1,7% του πληθυσμού είναι καραθαρόαιμοι Ινδιάνοι. Ζουν κυρίως στο βορειοδυτικό τμήμα της χώρας, γνωστό ως Γκραν Τσάκο. [13][14]
Μονομερή καταγγελία και αποχώρηση από τις συμφωνίες του 1851 και του 1868 που υπέγραψαν μετην κυβέρνηση των Ηνωμένων Πολιτειών ανακοίνωσαν οι βορειοαμερικανοί Ινδιάνοι της φυλής Λακότα Σιου, ανακηρύσσοντας ταυτόχρονα τις ιστορικές περιοχές τους, μοιρασμένες σε 5 πολιτείες σήμερα, ως ανεξάρτητα εδάφη. Προς τούτο επέδωσαν αίτημα αναγνώρισης της ανεξαρτησίας τους σε πρεσβείες 15 χωρών.[16]
↑Στα ισπανικά indiosστα αγγλικά indians. Η διαφορά μεταξύ τωνλ. Ινδός και Ινδιάνος δεν υπάρχει ούτε στα αγγλικά ούτε στα ισπανικά.
↑«Salt of the Mountain: Campa Ashaninka History and Resistance in the Peruvian Jungle, Review by Bartholomew Dean» (στα English). The Americas (The Academy of American Franciscan History): pp. 464-466. January 2006.
↑«Η ιστορία της Ανθρωπότητας» (UNESCO), 12τομο, έκδοση: Χ. Τεγόπουλος – Ν. Νίκας & ΣΙΑΟ.Ε., Αθήνα: «ΟιΗΠΑ κατά τον 19ο αιώνα. Η πληθυσμιακή συγκρότηση της Αμερικής. Το ινδιάνικο πρόβλημα», Τόμος 8ος, σελ. 3961 - 3963
↑«Información estadística». web.archive.org. 25 Αυγούστου 2007. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 25 Αυγούστου 2007. Ανακτήθηκε στις 28 Ιουνίου 2019.CS1 maint: Unfit url (link)
Ηνωμένες Πολιτείες[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Μεξικό[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Γουατεμάλα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Μπελίζ[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Παναμάς[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Κολομβία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Αργεντινή[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Βολιβία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Παραγουάη[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Περού[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα].jpg)