ΟΛεφ Μπορίσοβιτς Κάμενεφ (ρωσικά: Лев Бори́сович Ка́менев, γεννηθείς Ρόζενφελντ (Ρωσικά: Ро́зенфельд), 18 Ιουλίου1883 – 25 Αυγούστου1936) ήταν Μπολσεβίκος επαναστάτης και σημαντικός Σοβιετικός πολιτικός. Ήταν ένα από τα επτά μέλη του πρώτου Πολιτμπιρό (Πολιτικό Γραφείο), που ιδρύθηκε το 1917 για να χειριστεί την Μπολσεβίκικη Επανάσταση: Λένιν, Ζινόβιεφ, Τρότσκι, Στάλιν, ΣοκόλνικοφκαιΜπουμπνόφ.[7]
Τον Οχτώβρη του 1917 μαζί μετον Ζινόβιεφ έκανε προδοσία, γράφοντας ενάντια στην απόφαση της ΚΕγιατην εξέγερση, στη μενσεβικική εφημερίδα Νέα Ζωή και αποκαλύπτοντας έτσι το σχέδιο της εξέγερσης στους εχθρούς. Ο Λένιν σε γράμμα προς τα μέλη του κόμματος των μπολσεβίκων [8] στιγμάτισε αυτή την πράξη του Ζινόβιεφ καιτου Κάμενεφ σαν απεργοσπαστισμό και απαίτησε τη διαγραφή τους από το κόμμα. Ο Κάμενεφ ήταν γαμπρός (σύζυγος αδελφής) του Λέοντος Τρότσκι. Υπηρέτησε για λίγο σε θέση ισοδύναμη με αυτή του πρώτου αρχηγού του κράτους της Σοβιετικής Ρωσίας το 1917, και από το 1923-24 ως αναπληρωτής Πρωθυπουργός τον τελευταίο χρόνο της ζωής τουΒλαντιμίρ Λένιν. ΟΙωσήφ Στάλιντον θεωρούσε πηγή δυσαρέσκειας και πηγή αντιπολίτευσης στη δική του ηγεσία· ο Κάμενεφ έπεσε σε δυσμένεια και εκτελέστηκε στις 25 Αυγούστου 1936, σε ηλικία 53 ετών, αφού καταδικάστηκε στις Δίκες της Μόσχας.
Ο Κάμενεφ γεννήθηκε στη Μόσχα, γιος Εβραίου εργάτη των σιδηροδρόμων και Ρωσίδας Ορθόδοξης μητέρας.[9]Η περιουσία που είχε αποκτήσει ο πατέρας τουστο κτίριο του σιδηροδρόμου Μπακού – Μπατούμι χρησιμοποιήθηκε γιανα χρηματοδοτήσει καλή μόρφωση γιατονΛεβ. Πήγε στο Γυμνάσιο Αρρένων στην Τιφλίδα της Γεωργίας (τώρα Τίλμπισι), και σπούδασε στο Πανεπιστήμιο της Μόσχας, η μόρφωσή του όμως διακόπηκε λόγω σύλληψης το 1902. Από αυτό το σημείο και μετά ήταν επαγγελματίας επαναστάτης, εργαζόμενος σεΑγία Πετρούπολη, ΜόσχακαιΤιφλίδα. Ο Κάμενεφ παντρεύτηκε τη συντρόφισσα Μαρξίστρια (αδελφή του Λέοντος Τρότσκι), Όλγα Μπρονστέιν, στις αρχές του 1900 και το ζευγάρι είχε δύο γιους.
Προσχώρησε στους κομμουνιστές το 1901 και υποστήριζε τον Λένιν.[10]Σε ένα σύντομο ταξίδι στο εξωτερικό το 1902 ο Κάμενεφ γνώρισε τους Ρώσους σοσιαλ-δημοκράτες ηγέτες που ζούσαν στην εξορία, περιλαμβανομένου τουΒλαντιμίρ Λένιν, του οποίου έγινε πιστός και στενός συνεργάτης. Επισκέφθηκε επίσης τοΠαρίσικαι συνάντησε την ομάδα της Ίσκρα (Σπίθα). Αφού παρακολούθησε το 3ο Συνέδριο του Ρωσικού Σοσιαλ-Δημοκρατικού Εργατικού Κόμματος (ΡΣΔΕΚ) στοΛονδίνοτον Μάρτιο του 1905, ο Κάμενεφ επέστρεψε στη Ρωσία γιανα πάρει μέρος στηΡωσική επανάσταση του 1905στηνΑγία Πετρούπολητον Οκτώβριο-Δεκέμβριο. Επέστρεψε στο Λονδίνο γιανα παρακολουθήσει το 5ο Συνέδριο τουΡΣΔΕΚ, όπου εξελέγη στην Κεντρική Επιτροπή καιστο Μπολσεβικικό Κέντρο, τον Μάιο του 1907, αλλά συνελήφθη κατά την επιστροφή τουστη Ρωσία. Ο Κάμενεφ ελευθερώθηκε από τη φυλακή το 1908 και οι Κάμενεφ πήγαν στο εξωτερικό αργότερα εκείνη τη χρονιά γιανα βοηθήσουν τον Λένιν να εκδόσει το Μπολσεβίκικο περιοδικό Προλετάριος. Μετά τη διάσταση του Λένιν με άλλον ανώτερο Μπολσεβίκο ηγέτη, τον Αλεξάντερ Μπογκντάνοφ, στα μέσα του 1908, ο Κάμενεφ καιοΓκριγκόρι Ζινόβιεφ έγιναν οι βασικοί βοηθοί του Λένιν στο εξωτερικό. Τον βοήθησαν να εκδιώξει τον Μπογκντάνοφ και τους Οτζοβιστές[Σημ 1] οπαδούς του από την Μπολσεβίκικη φράξια τουΡΣΔΕΚστα μέσα του 1909.
Τον Ιανουάριο του 1910 οι Λενινιστές, οι οπαδοί του Μπογκντάνοφ και διάφορες φράξιες Μενσεβίκων πραγματοποίησαν συνεδρίαση της Κεντρικής Επιτροπής στο Παρίσι και προσπάθησαν να επανενώσουν το κόμμα. Οι Κάμενεφ και Ζινόβιεφ αμφέβαλαν γιατην ιδέα, αλλά ήταν πρόθυμοι να προσπαθήσουν κάτω από την πίεση των “συμφιλιωτών” Μπολσεβίκων, όπως οΒίκτορ Νογκίν. Ο Λένιν ήταν ανυποχώρητα αντίθετος σε κάθε επανένωση, αλλά καταψηφίστηκε μέσα στην Μπολσεβίκικη ηγεσία. Η συνεδρίαση κατέληξε σε προσωρινή συμφωνία καιμια από τις αποφάσεις της έκανε την εφημερίδα Πράβδατου Τρότσκι που είχε έδρα τηΒιέννη, “κεντρικό όργανο” χρηματοδοτούμενο από το κόμμα. Ο Κάμενεφ, γαμπρός του Τρότσκι, προστέθηκε στη συντακτική επιτροπή από τους Μπολσεβίκους, αλλά οι προσπάθειες ενοποίησης απέτυχαν τον Αύγουστο του 1910, όταν ο Κάμενεφ παραιτήθηκε από την επιτροπή εν μέσω αμοιβαίων αντεγκλήσεων.
Μετά την αποτυχία της προσπάθειας επανένωσης, ο Κάμενεφ συνέχισε να εργάζεται στονΠρολετάριοκαι δίδαξε στο κομματικό σχολείο των Μπολσεβίκων στο Longjumeau κοντά στο Παρίσι[11]που δημιουργήθηκε σανη Λενινιστική εναλλακτική στο κομματικό σχολείο του Μπογκντάνοφ με έδρα το Κάπρι. Τον Ιανουάριο του 1912, ο Κάμενεφ βοήθησε τον Λένιν καιτον Ζινόβιεφ να πείσουν τους αντιπροσώπους στο Συνέδριο των Μπολσεβίκων στην Πράγα να αποσχιστούν από τους Μενσεβίκους και τους Οτζοβιστές. Τον Ιανουάριο του 1914, πήγε στην Αγία Πετρούπολη γιανα διευθύνει το έργο της Μπολσεβίκικης βερσιόν της Πράβδα καιτην Μπολσεβίκικη φράξια της Δούμας. Ο Κάμενεφ συνελήφθη μετά το ξέσπασμα τουΑ΄ Παγκοσμίου Πολέμουκαι οδηγήθηκε σε δίκη, όπου απομακρύνθηκε από τηναντι-πολεμική θέση του Λένιν. Ο Κάμενεφ εξορίστηκε στη Σιβηρία στις αρχές του 1915 και πέρασε δύο χρόνια εκεί, μέχρι που απελευθερώθηκε από τηΦεβρουαριανή Επανάστασητου 1917.
Πριν φύγει από τη Σιβηρία, ο Κάμενεφ πραγματικά πρότεινε να σταλεί ένα τηλεγράφημα πουνα ευχαριστεί τον αδελφό του Τσάρου Μιχαήλπου αρνήθηκε τον θρόνο. Ντρεπόταν τόσο γι' αυτό, που αρνιόταν ότι το έστειλε.[12]
Στις 25 Μαρτίου 1917, ο Κάμενεφ επέστρεψε στην Αγία Πετρούπολη (που μετονομάστηκε σε Πετρούπολη το 1914) από την εξορία στη Σιβηρία. Ο Κάμενεφ καιτα μέλη της Κεντρικής Επιτροπής Ιωσήφ Στάλινκαι Ματβέι Μουράνοφ πήραν τον έλεγχο της αναγεννημένης Μπολσεβίκικης Πράβδα καιτην έστρεψαν προς τα Δεξιά, μετον Κάμενεφ να διαμορφώνει πολιτική στήριξης με όρους, της νεοσύστατης Ρωσικής Προσωρινής Κυβέρνησηςκαι συμφιλίωσης με τους Μενσεβίκους. Μετά από την επιστροφή του Λένιν στη Ρωσία στις 3 Απριλίου 1917, ο Κάμενεφ αντέδρασε για λίγο στις αντικυβερνητικές Θέσεις του Απρίλητου Λένιν, αλλά σύντομα συντάχθηκε μετη γραμμή και υποστήριξε τον Λένιν μέχρι τον Σεπτέμβριο.
Οι Κάμενεφ καιΖινόβιεφ τσακώθηκαν μετον Λένιν γιατην αντίδρασή τους πάνω στο ζήτημα της κατάληψης της εξουσίας τον Οκτώβριο του 1917.[13] Στις 10 Οκτωβρίου 1917 (παλαιό ημερολόγιο), οι Κάμενεφ και Ζινόβιεφ ήταν τα μόνα δύο μέλη της Κεντρικής Επιτροπής που ψήφισαν κατά της ένοπλης εξέγερσης. Η δημοσίευση από μέρους τους ενός ανοικτού γράμματος μετο οποίο αντιτίθονταν στη χρήση βίας εξόργισε τον Λένιν, ο οποίος απαίτησε τη διαγραφή τους από το κόμμα. Ωστόσο, όταν η καθοδηγούμενη από τους Μπολσεβίκους Στρατιωτική Επαναστατική Επιτροπήμε επικεφαλής τον Άντολφ Γιόφε καιτοΣοβιέτ της Πετρούπολης, με επικεφαλής τον Τρότσκι οργάνωσαν την εξέγερση, οι Κάμενεφ και Ζινόβιεφ πήγαν μαζί. Στο Δεύτερο Πανρωσικό Συνέδριο των Σοβιέτο Κάμενεφ εξελέγη Πρόεδρος του Συνεδρίου και Πρόεδρος της μόνιμης Πανρωσικής Κεντρικής Εκτελεστικής Επιτροπής. Αυτή, η δεύτερη, θέση ήταν ισοδύναμη μετον αρχηγό του κράτους σύμφωνα μετο Σοβιετικό σύστημα.
Στις 10 Νοεμβρίου 1917, τρεις ημέρες μετά τη Σοβιετική κατάληψη της εξουσίας κατά την Οκτωβριανή Επανάσταση, η εκτελεστική επιτροπή του εθνικού εργατικού συνδικάτου σιδηροδρόμων, ηΒίκζελ, απείλησε με πανεθνική απεργία, εκτός εάν οι Μπολσεβίκοι μοιράζονταν την εξουσία μετα άλλα σοσιαλιστικά κόμματα και έδιωχναν τους ηγέτες της εξέγερσης, Λένιν και Τρότσκι, από την κυβέρνηση. Οι Ζινόβιεφ, Κάμενεφ καιοι σύμμαχοί τους στην Κεντρική Επιτροπή των Μπολσεβίκων υποστήριξαν ότι οι Μπολσεβίκοι δεν είχαν άλλη επιλογή από τονα αρχίσουν διαπραγματεύσεις, αφού μια απεργία στους σιδηροδρόμους θα παρέλυε την ικανότητα της κυβέρνησής τους να πολεμήσει τις δυνάμεις που ήταν ακόμα πιστές στηνΠροσωρινή Κυβέρνησηπου είχε ανατραπεί.[14]Ανκαιοι Ζινόβιεφ και Κάμενεφ είχαν για λίγο την υποστήριξη της πλειοψηφίας της Κεντρικής Επιτροπής και άρχισαν οι διαπραγματεύσεις, η γρήγορη κατάρρευση τωναντι-Μπολσεβίκικων δυνάμεων έξω από την Πετρούπολη επέτρεψε στους Λένιν και Τρότσκι να πείσουν την Κεντρική Επιτροπή να εγκαταλείψει τη διαδικασία των διαπραγματεύσεων. Σε απάντηση, οι Ζινόβιεφ, Κάμενεφ, Αλεξέι Ρίκοφ, Βλαντιμίρ ΜιλιούτινκαιΒίκτορ Νογκίν παραιτήθηκαν από την Κεντρική Επιτροπή στις 4 Νοεμβρίου 1917 (παλαιό ημερολόγιο) καιο Κάμενεφ παραιτήθηκε από τη θέση τουστην Κεντρική Εκτελεστική Επιτροπή. Την επόμενη ημέρα ο Λένιν έγραψε μια προκήρυξη αποκαλώντας τους Ζινόβιεφ και Κάμενεφ “λιποτάκτες”[15]καιδεν ξέχασε ποτέ τη συμπεριφορά τους, κάνοντας τελικά μια διφορούμενη αναφορά στο “Επεισόδιο του Οκτώβρη” στη Διαθήκη του.
Το 1918, ο Κάμενεφ έγινε πρόεδρος του Σοβιέτ της Μόσχας και αμέσως μετά Αναπληρωτής Πρόεδρος του Λένιν στοΣυμβούλιο των Λαϊκών Επιτρόπων (κυβέρνηση) καιστο Συμβούλιο Εργασίας και Άμυνας. Τον Μάρτιο του 1919, ο Κάμενεφ εξελέγη τακτικό μέλος του Πολιτικού Γραφείου (Πολιτμπιρό). Η προσωπική του σχέση μετον κουνιάδο του Τρότσκι, η οποία ήταν καλή στον απόηχο της επανάστασης του 1917 και στη διάρκεια τουΡωσικού Εμφυλίου Πολέμου, μειώνεται όμως μετά το 1920 και γιατα επόμενα 15 χρόνια ήταν φίλος και στενός σύμμαχος του Γκριγκόρι Ζινόβιεφ, ενός περισσότερο φιλόδοξου ανθρώπου από τον Κάμενεφ.
Κατά τη διάρκεια της ασθένειας του Λένιν, ο Κάμενεφ ήταν αναπληρωτής πρόεδρος του Συμβουλίου των Λαϊκών Επιτρόπων καιτου Πολιτμπιρό. Μαζί μετον Ζινόβιεφ καιτονΙωσήφ Στάλιν σχημάτισε την κυβερνώσα “τριανδρία” (ή “τρόικα”) μέσα στο Κομμουνιστικό Κόμμα και έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην περιθωριοποίηση του Τρότσκι. Η τριανδρία διαχειρίστηκε προσεκτικά την εσωκομματική συζήτηση καιτη διαδικασία επιλογής αντιπροσώπων το φθινόπωρο του 1923 κατά την περίοδο πριντην 13η Συνδιάσκεψη του Κόμματος και εξασφάλισε συντριπτική πλειοψηφία των εδρών. Η Συνδιάσκεψη, έγινε τον Ιανουάριο του 1924 λίγο πριντον θάνατο του Λένιν και κατήγγειλε τον Τρότσκι καιτον “Τροτσκισμό”.
Μετά την ήττα του Τρότσκι στην 13η Συνδιάσκεψη, οι εντάσεις στις σχέσεις μεταξύ Ζινόβιεφ και Κάμενεφ από τημιακαι Στάλιν από την άλλη έγινε πιο φανερή και απείλησε να βάλει τέλος στην εύθραυστη συμμαχία τους. Παρ’ όλα αυτά, ο Ζινόβιεφ και ιδιαίτερα ο Κάμενεφ βοήθησαν τον Στάλιν να κρατήσει τη θέση του ως Γενικός Γραμματέας της Κεντρικής Επιτροπής στο 13ο Συνέδριο του Κόμματος τον Μάιο – Ιούνιο του 1924 κατά την πρώτη πολεμική γιατη Διαθήκη του Λένιν. Μετά το Συνέδριο ο Στάλιν άρχισε να κάνει καλυμμένες δημόσιες παρατηρήσεις που στόχευαν προφανώς τον Κάμενεφ καιτον Ζινόβιεφ, που σχεδόν κατέστρεψαν τηντρόικα.
Ωστόσο, τον Οκτώβριο του 1924, ο Τρότσκι δημοσίευσε ταΜαθήματα του Οκτώβρη,[16]μια εκτεταμένη περίληψη των γεγονότων του 1917. Στο άρθρο, ο Τρότσκι περιέγραψε την αντίθεση του Κάμενεφ καιτου Ζινόβιεφ στην κατάληψη της εξουσίας από τους Μπολσεβίκους το 1917, κάτι πουοι δύο θα προτιμούσαν ναμην αναφέρεται. Αυτό άρχισε νέο γύρο εσωκομματικής πάλης μετον Ζινόβιεφ καιτον Κάμενεφ ακόμη μια φορά να συμμαχούν μετον Στάλιν κατά του Τρότσκι. Αυτοί καιοι υποστηρικτές τους κατηγορούσαν τον Τρότσκι για διάφορα λάθη και χειρότερα στον Ρωσικό Εμφύλιο Πόλεμο που κατέστρεψαν τη στρατιωτική φήμη του τόσο πολύ που αναγκάστηκε τον Ιανουάριο του 1925 να παραιτηθεί από Λαϊκός Επίτροπος Στρατού και Στόλου και από Πρόεδρος του Επαναστατικού Στρατιωτικού Συμβουλίου. Ο Ζινόβιεφ απαίτησε τη διαγραφή του Τρότσκι από το Κομμουνιστικό Κόμμα, ο Στάλιν όμως αρνήθηκε να συμφωνήσει και επιδέξια έπαιξε τον ρόλο του μετριοπαθή.
Μετον Τρότσκι στο περιθώριο, η τριανδρία Ζινόβιεφ-Κάμενεφ-Στάλιν άρχισε τελικά να διαλύεται στις αρχές 1925. Οι δύο πλευρές πέρασαν το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου μαζεύοντας υποστήριξη στο παρασκήνιο. Ο Στάλιν έκανε συμμαχία μετον θεωρητικό του Κομμουνιστικού Κόμματος και εκδότη της Πράβδα Νικολάι Μπουχάριν καιτον Σοβιετικό Πρωθυπουργό Αλεξέι Ρίκοφ. Οι Ζινόβιεφ και Κάμενεφ συμμάχησαν μετη χήρα του Λένιν, Ναντέζντα Κρούπσκαγια καιτον Γκριγκόρι Σοκόλνικοφ, τον Λαϊκό Επίτροπο Οικονομικών και υποψήφιο μέλος του Πολιτμπιρό. Η συμμαχία τους έγινε γνωστή ως η Νέα Αντιπολίτευση.
Η πάλη έγινε ανοικτή στη συνεδρίαση της Κεντρικής Επιτροπής τον Σεπτέμβριο του 1925 και έφθασαν σε αποφασιστικό στάδιο στο 14ο Συνέδριο του Κόμματος τον Δεκέμβριο του 1925, όταν ο Κάμενεφ ζήτησε δημόσια την απομάκρυνση του Στάλιν από τη θέση του Γενικού Γραμματέα. Μόνο μετην αντιπροσωπεία του Λένινγκραντ (ελεγχόμενη από τον Ζινόβιεφ) πίσω τους, οι Ζινόβιεφ και Κάμενεφ βρέθηκαν μικρή μειοψηφία και ηττήθηκαν καθ’ ολοκληρία ενώ ο Τρότσκι παρέμεινε σιωπηλός κατά τη διάρκεια του Συνεδρίου. Ο Ζινόβιεφ επανεξελέγη στο Πολιτμπιρό, αλλά ο Κάμενεφ υποβιβάστηκε από τακτικό μέλος σε μέλος χωρίς ψήφο καιο Σοκόλνικοφ έμεινε έξω εντελώς, ενώ ο Στάλιν εξέλεξε τους περισσότερους από τους συμμάχους τουστο Πολιτμπιρό.
Ο πρώτος γάμος του Κάμενεφ άρχισε να αποσυντίθεται αρχίζοντας μετον υποτιθέμενο δεσμό του Κάμενεφ μετη Βρετανίδα γλύπτρια Κλερ Σέρινταν το 1920.[17]Στα τέλη της δεκαετίας του 1920 εγκατέλειψε την Όλγα Κάμενεβα γιατην Τατιάνα Γκλεμπόβα,[18]μετην οποία είχε ένα γιο, τον Βλαντιμίρ Γκλεμπόφ (1929-1994).[19]
Σεμια ανάπαυλα στην εσωκομματική μάχη την άνοιξη του 1926, οι Ζινόβιεφ, Κάμενεφ καιοι υποστηρικτές τους ήρθαν πιο κοντά με τους υποστηρικτές του Τρότσκι καιοι δύο ομάδες σύντομα σχημάτισαν συμμαχία, η οποία ενσωμάτωσε επίσης κάποιες μικρότερες αντιπολιτευτικές ομάδες μέσα στο Κομμουνιστικό Κόμμα. Η συμμαχία έγινε γνωστή ως Ενωμένη Αντιπολίτευση. Στη νέα περίοδο της εσωκομματικής μάχης μεταξύ της συνεδρίασης της Κεντρικής Επιτροπής του Ιουλίου 1926 και του 15ης Συνδιάσκεψης του Κόμματος τον Οκτώβριο του 1926, η Αντιπολίτευση ηττήθηκε καιο Κάμενεφ έχασε την έδρα τουστο Πολιτμπιρό στο Συνέδριο.
Ο Κάμενεφ παρέμεινε σε αντίθεση μετον Στάλιν σε όλο το 1926 και 1927, με αποτέλεσμα την αποπομπή του από την Κεντρική Επιτροπή τον Οκτώβριο του 1927. Μετά τη διαγραφή των Ζινόβιεφ και Τρότσκι από το Κομμουνιστικό Κόμμα στις 12 Νοεμβρίου 1927, ο Κάμενεφ παρέμεινε ο κύριος εκπρόσωπος της Αντιπολίτευσης μέσα στο Κόμμα και εκπροσώπησε τις θέσεις της στο 15ο Συνέδριο του Κόμματος τον Δεκέμβριο του 1927. Ο Κάμενεφ χρησιμοποίησε την περίσταση γιανα κάνει έκκληση για συμφιλίωση. Ωστόσο, καθώς η ομιλία του διακόπηκε είκοσι τέσσερις φορές από τους αντιπάλους του – Μπουχάριν, Ριούτιν και Καγκάνοβιτς – έγινε φανερό ότι οι προσπάθειες του Κάμενεφ να κερδίσει την κατανόηση ήταν ανώφελες.[20]Το Συνέδριο κήρυξε τις απόψεις της Αντιπολίτευσης ασυμβίβαστες μετην ιδιότητα του μέλους του Κομμουνιστικού Κόμματος και διέγραψε τον Κάμενεφ και δεκάδες από τους κορυφαίους αντιπολιτευομένους από το Κόμμα, γεγονός που άνοιξε τον δρόμο για μαζικές διαγραφές απλών μελών της αντιπολίτευσης καθώς καιτην εσωτερική εξορία για τους ηγέτες της αντιπολίτευσης στις αρχές του 1928.
Ενώ ο Τρότσκι παρέμενε σταθερός στην αντίθεσή τουστον Στάλιν μετά τη διαγραφή του από το Κόμμα καιτην επακόλουθη εξορία, οι Ζινόβιεφ και Κάμενεφ συνθηκολόγησαν σχεδόν αμέσως και κάλεσαν τους οπαδούς τους να κάνουν το ίδιο. Έγραψαν ανοικτά γράμματα αναγνωρίζοντας τα λάθη τους και έγιναν και πάλι δεκτοί στο Κομμουνιστικό Κόμμα μετά από έξι μηνών περίοδο υπαναχώρησης. Ποτέ δεν ανέκτησαν τις έδρες τους στην Κεντρική Επιτροπή, αλλά τους δόθηκαν μεσαίου επιπέδου θέσεις στη Σοβιετική γραφειοκρατία. Τον Κάμενεφ και, έμμεσα, τον Ζινόβιεφ, τους φλέρταρε ο Μπουχάριν, τότε στις αρχές του σύντομου και άτυχου αγώνα μετον Στάλιν, το καλοκαίρι του 1928, κάτι που σύντομα αναφέρθηκε στον Ιωσήφ Στάλιν και χρησιμοποιήθηκε εναντίον του Μπουχάριν σαν απόδειξη του φραξιονισμού του.
Ζινόβιεφ και Κάμενεφ παρέμειναν πολιτικά ανενεργοί μέχρι τον Οκτώβριο του 1932, όταν διαγράφηκαν από το Κομμουνιστικό Κόμμα για αμέλεια να πληροφορήσουν για αντιπολιτευτικά μέλη του κόμματος στην Υπόθεση Ριούτιν. Αφού ακόμη μια φορά παραδέχθηκαν τα υποτιθέμενα λάθη τους, ξαναέγινα δεκτοί στο κόμμα τον Δεκέμβριο του 1933. Αναγκάστηκαν να κάνουν αυτό-μαστιγωτικές ομιλίες στο 17ο Συνέδριο του Κόμματος τον Ιανουάριο του 1934 όταν ο Στάλιν επιδείκνυε τους πρώην πολιτικούς του αντιπάλους, τώρα ηττημένους και φανερά συντετριμμένους.
Αφού η δολοφονία του Σεργκέι Κίροφ την 1η Δεκεμβρίου 1934 οδήγησε στις Μεγάλες Εκκαθαρίσεις του Στάλιν, ο Γκριγκόρι Ζινόβιεφ, ο Κάμενεφ καιοι στενότεροι συνεργάτες τους διαγράφηκαν ακόμα μια φορά από το Κομμουνιστικό Κόμμα και συνελήφθησαν τον Δεκέμβριο του 1934. Αυτή την εποχή έγραψε ένα γράμμα στον Στάλιν. “Σεμια εποχή όπου η ψυχή μου είναι γεμάτη με τίποτα άλλο, παρά αγάπη γιατο κόμμα καιτην ηγεσία του, όπου, έχοντας ζήσει μέσα από δισταγμούς και αμφιβολίες, μπορώ θαρραλέα ναπω ότι έμαθα με κάθε εκτίμηση να εμπιστεύομαι κάθε ενέργεια της Κεντρικής Επιτροπής, και κάθε απόφαση που εσύ παίρνεις, σύντροφε Στάλιν”, έγραψε ο Κάμενεφ. “Έχω συλληφθεί για τους δεσμούς μουμε ανθρώπους που είναι ξένοι και αηδιαστικοί”. Δικάστηκαν τον Ιανουάριο του 1935 και αναγκάστηκαν να παραδεχθούν “ηθική συνενοχή” Ο Ζινόβιεφ δικάστηκε σε δέκα χρόνια φυλακή καιο Κάμενεφ σε πέντε. Ο Κάμενεφ κατηγορήθηκε χωριστά στις αρχές του 1935 σε σχέση μετην Υπόθεση του Κρεμλίνου και, ανκαι αρνήθηκε να ομολογήσει, καταδικάστηκε σε δέκα χρόνια φυλακή.
Τον Αύγουστο του 1936, μετά από μήνες προσεκτικών προετοιμασιών και πρόβες στις φυλακές της Σοβιετικής μυστικής αστυνομίας, ο Ζινόβιεφ, ο Κάμενεφ και 14 άλλοι, κυρίως Παλιοί Μπολσεβίκοι, οδηγήθηκαν και πάλι σε δίκη. Αυτή τη φορά οι κατηγορίες περιλάμβαναν τον σχηματισμό τρομοκρατικής οργάνωσης που υποτίθεται δολοφόνησε τον Κίροφ και προσπάθησε να δολοφονήσει τον Ιωσήφ Στάλιν και άλλους ηγέτες της Σοβιετικής Κυβέρνησης. Αυτή δίκη των Δεκαέξι (ή δίκη του “Τροτσκιστικού-Ζινοβιεφικού Τρομοκρατικού Κέντρου”) ήταν μία από Δίκες Παρωδία της Μόσχας και έθεσε τις βάσεις για τις επόμενες δίκες παρωδίες όπου οιΠαλαιοί Μπολσεβίκοι ομολόγησαν όλο καιπιο περίτεχνα και τερατώδη εγκλήματα, περιλαμβανομένων της κατασκοπίας, δηλητηρίασης, σαμποτάζ και ούτω καθεξής. Όπως καιοι άλλοι κατηγορούμενοι, ο Κάμενεφ κρίθηκε ένοχος και εκτελέστηκε στις 25 Αυγούστου 1936.
Ο Αμερικανός διπλωμάτης Joseph E. Daviesπου παρακολούθησε - όπως και όλοι οι ξένοι διπλωμάτες πουτο επιθυμούσαν - τις δίκες της Μόσχας δημοσίευσε το 1943 στη Ζυρίχη βιβλίο μετον τίτλο: «Σαν πρέσβης τωνΗΠΑστη Μόσχα». Αυθεντικές και εμπιστευτικές εκθέσεις γιατη Σοβιετική Ένωση έως τον Οκτώβρη του 1941.[21]
Ας δούμε τι γράφει γιατη δίκη τουΝ. Μπουχάριν και άλλων, το 1938, σε τηλεγράφημά του, που απέστειλε στις 17 του Μάρτη 1938 στο υπουργείο Εξωτερικών στην Ουάσιγκτον, όπου αναφέρει (αυτολεξεί απόσπασμα από το βιβλίο του, σελ. 209):
«Παρά την προκατάληψη... μετά την καθημερινή παρακολούθηση των μαρτύρων καιτου τρόπου που κάνουν τις καταθέσεις, με βάση την αθέλητη επιβεβαίωση που προέκυψε, κατέληξα στην αντίληψη, όσον αφορά τους πολιτικούς κατηγορούμενους, ότι ένας αρκετός αριθμός από τα απαριθμούμενα στο κατηγορητήριο αδικήματα κατά των σοβιετικών νόμων αποδείχτηκε καιγια λογική σκέψη τέθηκαν εκτός αμφισβήτησης, ώστε να δικαιολογήσουν την κήρυξη της ενοχής για εσχάτη προδοσία καιτων προβλεπόμενων από το σοβιετικό ποινικό νόμο ποινών. Η γνώμη εκείνων των διπλωματών που παραβρέθηκαν τακτικότατα στην ακροαματική διαδικασία ήταν γενικά ότι η δίκη αποκάλυψε το γεγονός μιας σφοδρής πολιτικής αντιπολίτευσης και μιας σοβαρότατης συνωμοσίας, που εξήγησε στους διπλωμάτες πολλά έως τώρα ακατανόητα συμβάντα των περασμένων έξι μηνών στη Σοβιετική Ενωση».[21]
Οι Κάμενεφ, Ζινόβιεφ καιοι συγκατηγορούμενοί τους απαλλάχθηκαν επίσημα όλων των κατηγοριών από τη Σοβιετική κυβέρνηση το 1988, κατά τη διάρκεια της περεστρόικα.
Μετά την εκτέλεση του Κάμενεφ, οι συγγενείς του υπέστησαν μια παρόμοια μοίρα. Ο δεύτερος γιος του Κάμενεφ, Γ. Λ. Κάμενεφ, εκτελέστηκε στις 30 Ιανουαρίου 1938, σε ηλικία 17 ετών. Ο μεγαλύτερος γιός του, αξιωματικός της Πολεμικής Αεροπορίας Α. Λ. Κάμενεφ, εκτελέστηκε στις 15 Ιουλίου 1939, σε ηλικία 33 ετών. Η πρώτη του γυναίκα, η Όλγα, εκτελέστηκε στις 11 Σεπτεμβρίου 1941, στο δάσος Μεντβέντεφ έξω από το Αριόλ, μαζί ματον Κριστιάν Ρακόφσκι, τη Μαρία Σπιριδόνοβα και 160 άλλους σημαντικούς πολιτικούς κρατούμενους.[19] Μόνο ο νεώτερος γιος του, Βλαντιμίρ Γκλεμπόφ, επέζησε από τις φυλακές του Στάλιν καιτα στρατόπεδα εργασίας, και πέθανε το 1994.[22]
↑Lindemann, Albert S. Esau's Tears: Modern Anti-Semitism and the Rise of the Jews. Cambridge University Press. p. 430. ISBN 0-521-79538-9.
↑For a summary of Kamenev's revolutionary activities between 1901 and 1917, see Vladimir Lenin's Collected Wêorks, Volume XX, International Publishers, 1929, ISBN 1-4179-1577-3 p.353
↑See Adam Bruno Ulam. Stalin: The Man and His Era, Boston, Beacon Press, 1973,ISBN 0-8070-7005-X p.112
↑p.221, David Evans and Jane Jenkins, Years of Russia and the USSR 1851-1991, Hodder Murray, 2001
↑For an account of the discussions within the Bolshevik leadership in November 1917, see Elizabeth A. Wood. The Baba and the Comrade: Gender and Politics in Revolutionary Russia, Indiana University Press, 1997, ISBN 0-253-21430-0 p. 70
↑See Elisabeth Kehoe. The Titled Americans: Three American Sisters and the English Aristocratic World Into Which They Married, Atlantic Monthly Press, 2004,ISBN 0-87113-924-3, p.325.
↑See Robert Conquest. The Great Terror: A Reassessment, New York, Oxford University Press, 1990, ISBN 0-19-505580-2 and ISBN 0-19-507132-8 (pbk), p. 76.
↑ 19,019,1See Michael Parrish. The Lesser Terror: Soviet State Security, 1939-1953, Westport, CT, Praeger Publishers, 1996, ISBN 0-275-95113-8 p. 69.
↑Lewis H. Siegelbaum, Soviet State and Society Between Revolutions, 1918–1929,Cambridge University Press, Cambridge, 1992, p.189-190. ISBN 978-0-521-36987-9