ΤαΟικονομικά, ή Οικονομική Επιστήμη, είναι η κοινωνική επιστήμη που μελετά τηνπαραγωγή, διανομή και κατανάλωση τωναγαθώνκαιυπηρεσιών. Περιγράφει τη διαδικασία σε όρους ανταλλαγής μεταξύ ανταγωνιστικών επιλογών, όπως παρατηρείται μέσω μετρήσιμων ποσοτήτων όπως είναι οι εισροές, οι τιμές καιοι εκροές, ως σύνολο ενσυνείδητων ενεργειών όπου άτομα ή ομάδες ανθρώπων οργανωμένων κοινωνιών καταβάλλουν, προκειμένου να αποκτήσουν "μέσα" πουνα ικανοποιούν τις ανάγκες τους.
Οι Οικονομικές επιστήμες ασχολούνται μετην έρευνα των οικονομικών φαινομένων όπως τον προσδιορισμό τιμών των αγαθών στην αγορά, την προσφορά καιτη ζήτηση αυτών, τις οικονομικές κρίσεις καθώς καιτα μέτρα που έλαβαν ή λαμβάνουν κατά καιρούς οι κυβερνήσεις των διαφόρων χωρών γιατην αντιμετώπισή τους.
Όπως στις φυσικές επιστήμες υφίστανται διάφοροι νόμοι και αρχές που λαμβάνουν χώρα στα διάφορα φυσικά φαινόμενα όπως π.χ. νόμος της βαρύτητας, αρχή των συγκοινωνούντων δοχείων κ.λπ. έτσι και στις οικονομικές επιστήμες υφίστανται νόμοι και αρχές όπως σταθερές σχέσεις βάσει των οποίων πραγματοποιούνται τα διάφορα οικονομικά φαινόμενα όπως π.χ. ο νόμος της προσφοράς και ζήτησης, η οικονομική αρχή του μεγίστου αποτελέσματος μετην ελάχιστη θυσία, ο νόμος της φθίνουσας απόδοσης του εδάφους κ.λπ.
Οι οικονομικοί νόμοι έχουν ιδιαίτερη σημασία αφού χάριν αυτών είναι δυνατή η πρόβλεψη ευμενών ή δυσμενών συνεπειών που είναι δυνατόν να έχει ένα οικονομικό μέτρο ή μια οικονομική ενέργεια ή ακόμη καιμια επίσημη δήλωση για κάποια εφαρμογή επ΄ αυτών. Οι οικονομικοί νόμοι είναι αυτοί που καθοδηγούν ιδίως τους επιχειρηματίες και προπαντός τις κυβερνήσεις κρατών στις οικονομικές ενέργειές τους. Η αξία συνεπώς καιη σημασία των οικονομικών επιστημών είναι τεράστια.
Οι Οικονομικές επιστήμες διαφέρουν των φυσικών με κύριο δεδομένο ότι δεν εφαρμόζεται το πείραμα. Δηλαδή ο οικονομολόγος δεν μπορεί να ζητήσει να επαναλάβει ένα οικονομικό φαινόμενο, όπως αντίθετα μπορεί να επαναλάβει ένας φυσικός, ή χημικός στο εργαστήριό τους, και αυτό διότι οι παράγοντες που συντελούν είναι πολλοί και αστάθμητοι. Στις οικονομικές επιστήμες το αίτιο πολλές φορές γίνεται αποτέλεσμα καιτο αποτέλεσμα αίτιο. Για παράδειγμα η αύξηση της προσφοράς επιφέρει τη μείωση της τιμής και αυτή μετη σειρά της τη μείωση της προσφοράς.
Βοηθητικές οικονομικές επιστήμες θεωρούνται εκείνοι οι επιστημονικοί κλάδοι που επικουρούν τις κύριες οικονομικές επιστήμες. Μεταξύ των κλάδων αυτών προέχουσα θέση κατέχουν ηΟικονομική ΓεωγραφίακαιηΣτατιστική.
Γενικά οι οικονομίες στην ουσιαστική τους μορφή όχι μόνο ήταν γνωστές από τηναρχαιότητα, ανκαιστηνελληνική μυθολογία δεσπόζουσα θέση κατέχουν οΕρμήςκαιοΠλούτος, αλλά και αναπτύχθηκαν ιδιαίτερα από τις τότε πόλεις – κράτη (εθνικά αρχαία βασίλεια). Η συνεισφορά των αρχαίων Ελλήνων υπήρξε αναμφισβήτητη. Η κοπή νομισμάτων, (χάλκινων, ασημένιων και χρυσών), οι αρχαίοι αποικισμοί, ακόμη καιοι κοινωνικές διακρίσεις καιτατιμοκρατικά πολιτεύματα της αρχαίας Ελλάδαςτο μαρτυρούν απερίφραστα. Από τα πρώτα εκείνα βήματα την οικονομική έρευνα ασκούσε ηφιλοσοφίαπου παρέμενε όμως περιχαρακωμένη στα πλαίσια του πατριωτισμού – εθνικισμού.
Η μελέτη του πλούτου των λαών ήταν στην πραγματικότητα μελέτη του «δικού μου έθνους» και πως αυτός ο πλούτος θα μπορούσε να προαχθεί. Ηδε συμπεριφορά των διαφόρων οικονομικών συστημάτων των αρχαίων βασιλείων αξιολογούνταν σύμφωνα μετη συμβολή τους στην ανάπτυξη του εθνικού πλούτου. Έτσι η φιλοσοφία την εποχή εκείνη συμπλεκόταν περισσότερο γιανα δικαιολογήσει τις όψεις των κοινωνιών που πάνω τους θεμελιωνόταν η πολιτική.
Ακόμη και σήμερα η οικονομική παρουσιάζει τρεις όψεις, ή ισάριθμες λειτουργίες να επιτελέσει: αφενός να αντιληφθεί τη λειτουργία της οικονομίας, αφετέρου να διατυπώσει προτάσεις βελτίωσης και τέλος να δικαιολογήσει το κριτήριο που λαμβάνει κάθε φορά ως μέτρο βελτίωσης, Τοποιο είναι το επιθυμητό κριτήριο δηλώνει κατ΄ ανάγκη ηθικές και πολιτικές εκτιμήσεις. Συνεπώς η οικονομική κάτω από τα κριτήρια των τριών παραπάνω παραγόντων δεν μπορεί ποτέ να αποτελέσει μια απόλυτα «καθαρή» επιστήμη χωρίς τις προσμίξεις των ανθρωπίνων σχέσεων.
Έτσι δενθα πρέπει να προκαλεί εντύπωση πως ακόμη και σήμερα σαφής και λιτός ορισμός της οικονομικής δεν υφίσταται, αλλά ούτε καιτην απορία γιατί η φιλοσοφία ήταν εκείνη που ερευνούσε την οικονομική μέχρι ακόμη τον 17ο αιώνα, όταν στην τότε επανάσταση των Επιστημών αναδείχθηκε αυτή ως επιμέρους κοινωνική επιστήμη.
Ως εισροές εννοούμε τα αγαθά ή τις υπηρεσίες που χρησιμοποιούνται γιατην παραγωγή περαιτέρω αγαθών ή υπηρεσιών (πρώτες ύλες, μηχανήματα, κεφάλαιο, εργασία, γνώσεις, ενέργεια). Οι εισροές αναφέρονται και ως συντελεστές παραγωγήςκαι δύνανται να ταξινομηθούν σε τρεις γενικές κατηγορίες: τηγη (φυσικοί πόροι), τηνεργασίακαιτοκεφάλαιο. Ως εκροές εννοούμε τα παραγόμενα αγαθά ή υπηρεσίες τα οποία είτε καταναλώνονται από τον τελικό χρήστη, είτε επαναχρησιμοποιούνται στην παραγωγική διαδικασία.
Έχοντας ως δεδομένα ότι 1) οι πόροι δεν είναι απεριόριστοι (άρα είναι σπανίζοντες), 2) οι επιθυμίες των ανθρώπων για αγαθά και υπηρεσίες είναι απεριόριστες και 3) οι επιθυμίες των ανθρώπων είναι, ως επί το πλείστον, αντικρουόμενες και ανταγωνιστικές μεταξύ τους, συνεπάγεται ότι κάθε κοινωνία ανθρώπων θα πρέπει να δώσει λύση, σε τέσσερις κατηγορίες προβλημάτων που μπορούν να εκφραστούν υπό την μορφή ερωτημάτων ως εξής:
Ποια αγαθά και υπηρεσίες θα παραχθούν καισετι ποσότητες
Πώς θα παραχθούν αυτά τα αγαθά (δηλαδή τι τεχνολογία παραγωγής θα χρησιμοποιηθεί)
Πώς θα γίνει η διανομή των προϊόντων στα άτομα μέλη της κοινωνίας
Πώς μπορεί να αυξηθεί η ποσότητα των παραγόμενων προϊόντων (δηλαδή πως αναπτύσσεται οικονομικά μια κοινωνία)
Απαντώντας στα ερωτήματα γιατοτι, πώς καιγια ποιόν θα παραχθούν τα αγαθά, η οικονομική επιστήμη εξηγεί πώς κατανέμονται οι περιορισμένοι πόροι μεταξύ ανταγωνιστικών χρήσεων.
Βεβαίως, τίθεται και ένα επιπλέον ερώτημα: ποιος θα είναι ο αρμόδιος να δώσει απάντηση στα προηγούμενα ερωτήματα. Υπενθυμίζουμε ότι αναφερόμαστε σε κοινωνία ανθρώπων κι αυτό διότι, ένας πλήρως απομονωμένος άνθρωπος (π.χ., οΡοβινσώνας Κρούσος), ναιμεν έχει να αντιμετωπίσει τα δύο πρώτα ερωτήματα -ποια αγαθά θα παραγάγει καιμε ποιόν τρόπο θατα παραγάγει-, αλλά μόνο μετά την άφιξη ενός επιπλέον ατόμου (του Παρασκευά εν προκειμένω) προκύπτει το πρόβλημα τουγια ποιόν θα παραχθούν τα αγαθά καιτο ερώτημα ποιος θα αποφασίζει γιατα προηγούμενα ζητούμενα.
ΤηΜικροοικονομική Θεωρία, που μελετά την οικονομική συμπεριφορά μεμονωμένων ατόμων, νοικοκυριών και επιχειρήσεων, προκειμένου να κατανοήσει τη διαδικασία λήψης αποφάσεων μετην οποία δρουν δεδομένης τη σπανιότητας των πόρων που έχουν στη διάθεσή τους και τις επιπτώσεις αυτών των αποφάσεων στην ατομική τους ευημερία.
ΤηΜακροοικονομική Θεωρία, που μελετά την οικονομία συνολικά, προκειμένου να κατανοήσει τις αλληλεπιδράσεις μεταξύ των οικονομικών μεγεθών όπως τοεθνικό εισόδημα, ηαπασχόλησηκαιοπληθωρισμός. Σημειώνουμε πως αυτό είναι διαφορετικό από τη θεωρία της γενικής ισορροπίας, που εξετάζει τα συναθροιστικά προβλήματα μέσα από ένα αυστηρά δομημένο μικροοικονομικό υπόδειγμα.
Η προσπάθεια να δοθεί μικροοικονομική θεμελίωση στα μακροοικονομικά, αποτέλεσε σημαντικό μέρος της έρευνας στα τέλη της δεκαετίας του1970και στις αρχές του1980. Σήμερα, πολλοί μακροοικονομολόγοι θεωρούν πως η μακροοικονομική έχει αποδεδειγμένα γερά μικροοικονομικά θεμέλια, δηλαδή πως οι υποθέσεις της έχουν θεωρητική και εμπειρική βάση στη μικροοικονομική ανάλυση. Οι περισσότεροι μικροοικονομολόγοι θα απαντούσαν ότι η χρήση της μικροοικονομίας που γίνεται στα μακροοικονομικά είναι μάλλον επιφανειακή καιοι θεωρητικοί του συγκερασμού (aggregation) θα έλεγαν ότι έτσι κι αλλιώς ο συγκερασμός πολλών υποκειμένων μεμια συγκεκριμένη συμπεριφορά, δεν βγάζει ένα σύνολο μετην ίδια συμπεριφορά. Δηλαδή αν έχουμε 1000 άτομα με κάποια συμπεριφορά, δεν συμπεριφέρονται απαραίτητα σαν ένα 1000 φορές μεγαλύτερο άτομο, μετην συμπεριφορά του μέσου όρου. Είναι μάλιστα απόλυτα δυνατόν, το σύνολο να παρουσιάζει χαρακτηριστικά και κανονικότητες πουδεν παρουσιάζει κανένα άτομο, που ανήκει στο σύνολο, μόνο του.
Υπάρχουν επίσης διάφορα ερευνητικά πεδία πουδεν περιορίζονται σε μόνο μια από τις δυο κατηγορίες μάκρο/μίκρο. Μερικά από αυτά τα ερευνητικά πεδία είναι: τα οικονομικά της εργασίας, τα οικονομικά της ευημερίας, τα οικονομικά του περιβάλλοντος, η χρηματοοικονομική, τα οικονομικά της αστικής ανάπτυξης.
Επίσης, υπάρχουν μεθοδολογίες που χρησιμοποιούν οι οικονομολόγοι με ευρεία θεωρητική στήριξη.
Τοπιο σημαντικό παράδειγμα είναι ηοικονομετρία, η οποία χρησιμοποιεί στατιστικές τεχνικές γιατην ανάλυση οικονομικών στοιχείων. Τα υπολογιστικά οικονομικά βασίζονται σε μαθηματικές μεθόδους, συμπεριλαμβανομένης και της οικονομετρίας.
Άλλοι διαχωρισμοί είναι πιθανοί. Ηχρηματοοικονομική θεωρούνταν παραδοσιακά μέρος της οικονομικής θεωρίας - καθώς έχει μικροοικονομικές ρίζες - αλλά σήμερα έχει καθιερωθεί σαν ξεχωριστή, ανκαι στενά σχετιζόμενη, επιστήμη.
Υπάρχει μια ολοένα και αυξανόμενη τάση να μεταφέρονται σε άλλα πεδία ιδέες και μέθοδοι από τα οικονομικά. Επειδή η οικονομική ανάλυση επικεντρώνεται στη λήψη αποφάσεων, μπορεί να εφαρμοστεί (με διάφορους βαθμούς επιτυχίας) σε κάθε τομέα όπου άνθρωποι έχουν εναλλακτικές λύσεις - εκπαίδευση, γάμοι, υγείακλπ.
Η Θεωρία της Κοινωνικής ή Δημόσιας Επιλογής εξετάζει πως η οικονομική ανάλυση μπορεί να εφαρμοστεί σε πεδία που παραδοσιακά θεωρούνται έξω από το αντικείμενό της. Τα πεδία έρευνας, λοιπόν, εν μέρει συμπίπτουν με άλλες κοινωνικές επιστήμες, συμπεριλαμβανομένης της πολιτικής επιστήμηςκαι της κοινωνιολογίας.
Ημικροοικονομική θεωρία μέσω των εννοιών της προσφοράςκαι της ζήτησης προσπαθεί να περιγράψει, εξηγήσει και προβλέψει την τιμή καιτην ποσότητα αγαθών που πωλούνται σε ανταγωνιστικές αγορές. Είναι ένα από τα πλέον θεμελιώδη οικονομικά μοντέλα, που χρησιμοποιείται συνεχώς σαν συστατικό στοιχείο σε πολλά περισσότερο ενδελεχή οικονομικά μοντέλα και θεωρίες. Μπορούμε να πούμε πως είναι έννοιες τόσο καθολικές στα οικονομικά που οποιαδήποτε θεωρία μπορεί να αναλυθεί στις δύο αυτές πλευρές, την προσφορά καιτη ζήτηση.
Σε γενικές γραμμές η θεωρία υποστηρίζει ότι όταν τα αγαθά που ανταλλάσσονται σεμια αγορά έχουν τιμή στην οποία οι καταναλωτές απαιτούν περισσότερα από όσα είναι διατεθειμένες οι επιχειρήσεις να παρέχουν, η έλλειψη που δημιουργείται τείνει να ανεβάσει την τιμή τους. Η διαφορά της ποσότητας πουοι καταναλωτές ζητούν πέραν από αυτή την οποία οι επιχειρήσεις προσφέρουν, ονομάζεται υπερβάλλουσα ζήτηση. Οι καταναλωτές που δημιουργούν την υπερβάλλουσα ζήτηση είναι διατεθειμένοι να πληρώσουν περισσότερο γιατην απόκτηση των αγαθών που έχουν ανάγκη και έτσι θα πλειοδοτήσουν στην υψηλότερη τιμή. Όσο όμως η τιμή αγοράς αυξάνει, τόσο οι καταναλωτές αποστρέφονται από αυτά τα αγαθά με αποτέλεσμα η υπερβάλλουσα ζήτηση να μειώνεται. Στο σημείο όπου η ποσότητα αυτή θα μηδενιστεί, οι καταναλωτές θα σταματήσουν να πλειοδοτούν καιη τιμή θα σταματήσει να αυξάνει.
Αντίστοιχα, οι τιμές θα τείνουν να πέσουν ανη προσφερόμενη ποσότητα είναι μεγαλύτερη της ζήτησης (υπερβάλλουσα προσφορά). Μπορούμε να σκεφτούμε ότι η διαδικασία της υπερβάλλουσας προσφοράς ως την ακριβώς κατοπτρική εικόνα αυτής της υπερβάλλουσας ζήτησης.
Αυτός ο μηχανισμός προσαρμογής που περιγράψαμε οδηγεί την αγορά σε ένα σημείο ισορροπίας, ένα σημείο στο οποίο δεν υπάρχει κίνητρο για αλλαγή. Αυτό το θεωρητικό σημείο ισορροπίας ορίζεται ως το σημείο όπου οι παραγωγοί είναι διατεθειμένοι να πουλήσουν τόση ποσότητα αγαθών, όση ακριβώς θέλουν να αγοράσουν οι καταναλωτές. Έτσι το άθροισμα της υπερβάλλουσας ζήτησης και υπερβάλλουσας προσφοράς είναι μηδενικό.
Η θεωρία προσφοράς και ζήτησης είναι σημαντική γιατη λειτουργία μιας οικονομίας αγοράς διότι εξηγεί το μηχανισμό μέσω του οποίου λαμβάνονται οι αποφάσεις γιατην κατανομή πολλών πόρων.
Όταν λέμε αγορά, εννοούμε την ζήτηση καιτην προσφορά. Η ζήτηση καιη προσφορά δεν αναφέρεται μόνο σε προϊόντα και υπηρεσίες αλλά και στους παραγωγικούς συντελεστές.
Η αγορά χρησιμοποιεί ένα μόνο μέσο, προκειμένου να παρακινήσει τα άτομα να ασχοληθούν μετη παραγωγή καιτην διανομή του προϊόντος. Είναι η τιμή του προϊόντος που αγοράζουμε, αλλά καιοι τιμές των παραγωγικών συντελεστών, (μισθοί, κέρδη, τόκοι, ενοίκια).
Προκειμένου να μετρηθούν οι αυξομειώσεις της προσφοράς και της ζήτησης, είναι απαραίτητη μια μετρήσιμη αξία. Η παλαιότερη και πλέον χρησιμοποιημένη είναι η Τιμή, ή αλλιώς η τρέχουσα σχέση ανταλλαγής μεταξύ αγοραστών και πωλητών στην αγορά. Η θεωρία της τιμής, λοιπόν, χαρτογραφεί την κίνηση μετρήσιμων μεγεθών στο χρόνο, καιτη σχέση μεταξύ τιμής και άλλων μετρήσιμων μεταβλητών. Στον Πλούτο των Εθνών του Άνταμ Σμιθ αυτό ήταν η σχέση ανταλλαγής μεταξύ τιμής και άνεσης. Ένα μεγάλο μέρος της οικονομικής θεωρίας είναι βασισμένο στις θεωρίες τιμών και προσφοράς και ζήτησης. Στην οικονομική θεωρία, οπιο αποτελεσματικός τρόπος επικοινωνίας είναι όταν αλλαγές σεμια οικονομία γίνονται μέσω των τιμών, όπου υπερβολική προσφορά οδηγεί σε χαμηλότερες τιμές και υπερβολική ζήτηση οδηγεί σε υψηλότερες τιμές.
Σε πολλά πρακτικά οικονομικά μοντέλα, υπάρχει ενσωματωμένη κάποια μορφή "άκαμπτων τιμών" ώστε να ενσωματωθεί το παρατηρούμενο γεγονός πως σε πολλές αγορές οι τιμές δεν μεταβάλλονται ομαλά. Η οικονομική πολιτική συχνά επικεντρώνεται γύρω από διαφωνίες γιατα αίτια της "οικονομικής τριβής", ή αλλιώς ακαμψίες τιμών, που συνεπώς αποτρέπει την προσφορά καιτη ζήτηση να ισορροπήσουν.
Μια άλλη εστία διαφωνίας είναι κατά πόσο η τιμή μετρά την αξία σωστά. Στην επικρατούσα οικονομική θεωρία της αγοράς, όπου υπάρχει σημαντική σπανιότητα πουδεν ενσωματώνεται στην τιμή, λέγεται ότι υπάρχουν εξωτερικότητες στο κόστος. Τα οικονομικά της αγοράς προβλέπουν ότι τα σπάνια αγαθά που έχουν τιμή μικρότερη της αξίας, υπερκαταναλώνονται (δείτε κοινωνικό κόστος). Αυτό οδηγεί στην θεωρία των δημόσιων αγαθών.
Επειδή η σπανιότητα κιη απόφαση είναι κεντρικά σημεία της οικονομικής θεωρίας, η ερώτηση τι είναι μια βασική ανταλλαγή στα οικονομικά είναι μεγάλης σημασίας. Σε κάθε οικονομική θεωρία, υπάρχει μια βασική ανταλλαγή δύο ή περισσοτέρων απόλυτα σπανίων εμπορευμάτων. ΓιατονΆνταμ Σμιθ ήταν ορισμένο ως το εμπόριο χρόνου ή σκοπιμότητας για χρήματα. Π.χ. : ένα άτομο μπορεί να μένει κοντά στην πόλη κινα πληρώνει περισσότερο για ενοίκιο ή για κατοικία, ή να μένει λίγο πιο μακρυά κινα πληρώνει λιγότερα, πληρώνοντας τη διαφορά έξω από τη σκοπιμότητά του.
Μπορούμε να υποστηρίξουμε πως πίσω από την οικονομική θεωρία κρύβεται η θεωρία της αξίας. Η αξία ορίζεται ως η υποκρυπτόμενη δραστηριότητα την οποία καταπιάνονται κι περιγράφουν τα Οικονομικά. Είναι το "ζουμί" της υπόθεσης.
ΟΆνταμ Σμιθ (Σκοτσέζος οικονομολόγος ιδρυτής του καπιταλισμού που έζησε τον 18ο αιώνα) όρισε τηνΕργασία ως την πραγματική πηγή της αξίας, κιηεργασιακή θεωρία της αξίας βρίσκεται πίσω από τα έργα τουΚαρλΜαρξ, τουΝτέηβιντ Ρικάρντοκι άλλων "κλασσικών" οικονομολόγων. Η εργασιακή θεωρία της αξίας υποστηρίζει ότι ένα αγαθό ή μια υπηρεσία έχουν ίση αξία μετην εργασία που χρειάστηκε γιανα παραχθούν. Για τους περισσότερους, αυτή η αξία προσδιορίζει την τιμή ενός εμπορεύματος. Η θεωρία αυτή καιη κοντινή σε αυτή θεωρία της αξίας ως προς το κόστος παραγωγής δεσπόζει στα έργα των περισσότερων κλασσικών αλλά δεν είναι η μόνη βάση γιατον ορισμό της αξίας που επικρατεί. Υπάρχει όμως ηοριακή θεωρία της αξίαςπου υποστηρίζεται από τους νεοκλασσικούς οικονομολόγους κιαπ αυτούς της Αυστριακής σχολής.
Η θεωρία της αγοράς υποστηρίζει πως η αξία κι τιμή είναι το ίδιο, ότι στην αγορά ενσωματώνεται όλη η διαθέσιμη πληροφορία στην τιμή κι πως η ταυτόσημη σχέση τιμής-αξίας θα ισχύει όσο υπάρχει αγορά. Αυτή η "υπόθεση των αποτελεσματικών αγορών" διατυπώθηκε αρχικά από τονΜιλκαι επιτέλεσε το αντικείμενο μελέτης της Γενικής οικονομικής ισορροπίας και ευημερίας.
Φυσικά τα σύγχρονα οικονομικά ξεφεύγουν από την υπόθεση των αποτελεσματικών αγορών. Εδώ και τουλάχιστον 20 χρονιά τα οικονομικά μοντέλα προσαρμόζονται γιανα εξηγήσουν μη-αποτελεσματικές αγορές. Λόγοι που κάνουν τις αγορές αναποτελεσματικές είναι κυρίως τα external effects, τα προβλήματα πληροφορίας (κρυμμένη πληροφορία ή κρυμμένη κίνηση - hidden action-hidden information), οιμη-ορθολογιστές παίκτες (bounded rationality) καιοι τριβές στην αγορά (κόστος προσαρμογής).
Παράλληλα μετηΘεωρία της Αξίας, που όπως είδαμε εξετάζει τους συγκεκριμένους παράγοντες που επηρεάζουν τη ζήτηση καιτη προσφορά των αγαθών, διότι αυτοί είναι οι παράγοντες που διαμορφώνουν τις τιμές σεμια ελεύθερη οικονομία, αναπτύχθηκε καιηΘεωρία της Διανομής ως προς την αγοραία τιμολόγηση των παραγωγικών συντελεστών που παράγουν τα αγαθά. Η αγορά καθορίζει και τις τιμές των παραγωγικών συντελεστών, αλλά οι παράγοντες που επηρεάζουν τη ζήτηση καιτη προσφορά τους διαφέρουν από εκείνους που διαμορφώνουν τις τιμές στις αγορές αγαθών. Η χρήση του όρου διανομή οφείλεται στο γεγονός ότι οι τιμές των συντελεστών αποτελούν και τις αμοιβές τους από τη συμμετοχή τους στη παραγωγική διαδικασία. Συνεπώς, μια θεωρία που μελετά το μέγεθος της αμοιβής των συντελεστών, μελετά στην ουσία το πως διανέμεται μεταξύ των συντελεστών το προϊόν από τη συμμετοχή τους στη παραγωγική διαδικασία. Από αυτή την άποψη, το ενδιαφέρον της Θεωρίας της Διανομής επικεντρώνεται στηλειτουργική διανομή του εισοδήματος (functional distribution of income) και όχι στηπροσωπική κατανομή του εισοδήματος (personal distribution of income), η οποία μελετά τη διανομή εισοδήματος μεταξύ ατόμων, οικογενειών, κοινωνικών τάξεων, κλπ.
Τα οικονομικά βασίζονται σε αυστηρούς συλλογισμούς περισσότερο από τις υπόλοιπες κοινωνικές επιστήμες. Αυτό είναι τουλάχιστον το επιδιωκόμενο πρότυπο των επαγγελματιών του πεδίου. Η μεθοδολογία έχει επτά αλληλεπιδρούμενα μέρη:
Την συγκέντρωση των οικονομικών δεδομένων. Αυτά τα δεδομένα αποτελούνται από μετρήσιμα μεγέθη όπως οι τιμές, καιοι μεταβολές στις τιμές μετρήσιμων αγαθών. Για παράδειγμα, το κόστος γιατην πρόσληψη ενός εργάτη γιαμια εβδομάδα, ή το κόστος ενός συγκεκριμένου εμπορεύματος, και πόσο χρησιμοποιείται συνήθως.
Την κατασκευή μοντέλων γιατην περιγραφή οικονομικών σχέσεων, όπως για παράδειγμα τη σχέση μεταξύ του επιπέδου των τιμών και της απασχόλησης. Αυτό περιλαμβάνει τις παρατηρήσιμες μορφές της οικονομικής δραστηριότητας: χρήμα, κατανάλωση, προτιμήσεις, αγορές, τιμές πώλησης κλπ. Μερικά από τα μοντέλα είναι απλά λογιστικά μοντέλα, ενώ άλλα υπολογίζουν συγκεκριμένες οικονομικές συμπεριφορές, όπως η μεγιστοποίηση της χρησιμότητας ή του κέρδους. Για παράδειγμα, ένα μοντέλο που δείχνει και τις δυο αυτές πτυχές, είναι η κλασσική μαθηματική διατύπωση του Κεϋνσιανού συστήματος συμπεριλαμβανομένης της συνάρτησης κατανάλωσης καικαι της ταυτότητας του Εθνικού Εισοδήματος. Σε αυτό το άρθρο θα αναφερόμαστε σε αυτά τα μοντέλα σαν(formal models)
Την παραγωγή Οικονομικών στατιστικών. Παίρνοντας τα συλλεχθέντα στοιχεία, και εφαρμόζοντας το πρότυπο που χρησιμοποιείται γιανα παραγάγει μια αντιπροσώπευση της οικονομικής δραστηριότητας. Παραδείγματος χάριν το " γενική τιμή level" είναι μια θεωρητική ιδέα κοινή γιατα μακροοικονομικά πρότυπα. Το συγκεκριμένο ποσοστό πληθωρισμού περιλαμβάνει τη λήψη των μετρήσιμων τιμών, και ένα πρότυπο γιατο πώς οι άνθρωποι καταναλώνουν, καιτον υπολογισμό τιτο " γενική τιμή level" είναι από τα στοιχεία μέσα στο πρότυπο. Παραδείγματος χάριν υποθέστε ότι η βενζίνη κοστίζει σε 1 ευρώ ένα λίτρο: τονα υπολογίσουμε το επίπεδο τιμών θα απαιτούσε ένα πρότυπο πόσης βενζίνης ένα μέσο πρόσωπο χρησιμοποιεί, και ποιας μέρος του εισοδήματός του αφιερώνεται σε αυτό το & mdash αλλά απαιτεί επίσης ένα πρότυπο γιατο πώς οι άνθρωποι χρησιμοποιούν τη βενζίνη, καιποια άλλα αγαθά να αντικαταστήσουν γιατον. * Διαλογιμένος μέσα στα οικονομικά μοντέλα. Αυτή η διαδικασία μπορεί ή δεννα περιλάβει τα προηγμένα μαθηματικά. Για παράδειγμα, καθιερωμένη (ανκαιη ενδεχομένως ανεξέταστη) παράδοση μεταξύ των οικονομολόγων είναι στο λόγο για τις οικονομικές μεταβλητές στις δισδιάστατες γραφικές παραστάσεις στις οποίες οι καμπύλες που αντιπροσωπεύουν τις σχέσεις μεταξύ των μεταβλητών άξονα είναι από τους διάφορους δείκτες. Ένα καλό παράδειγμα αυτού του τύπου συλλογισμού είναι εκτεθειμένο κοντά Πωλ Κρούγκμαν ' σε απευθείας σύνδεση δοκίμιο του s, ' ' There' s κάτι για macro' '. Δείτε επίσης το άρθρο πρότυπο IS/LM. Μια κρίσιμη ανάλυση του οικονομικού συλλογισμού είναι μελετημένο μέσα Paul Samuelson ' διατριβή του s, ' ' Θεμέλια οικονομικού Analysis' ': προσδιορίζει μια κατηγορία ισχυρισμών αποκαλούμενων ' ' λειτουργικά σημαντικό theorems' ' όποιοι είναι εκείνοι που μπορούν να διατυπωθούν με σημασία μέσα σε ένα οικονομικό μοντέλο. Όπως συνηθισμένος στην επιστήμη, τα συμπεράσματα που λαμβάνονται μετο συλλογισμό έχουν μια προφητική καθώς επίσης και επικυρωτική (ή περιφρονητική) αξία. Ένα παράδειγμα της προφητικής αξίας της οικονομικής θεωρίας είναι μια πρόβλεψη ως προς την επίδραση των τρεχόντων ελλειμμάτων στα επιτόκια 10 έτη στο μέλλον. Ένα παράδειγμα της επικυρωτικής αξίας της οικονομικής θεωρίας θα ήταν επιβεβαίωση (ή απόλυση) των θεωριών σχετικά μετη σχέση μεταξύ των οριακών φορολογικών ποσοστών καιτου ελλείμματος. Η επίσημη διαμόρφωση παρακινείται από τις γενικές αρχές της συνέπειας και της πληρότητας. Η επίσημη διαμόρφωση έχει υιοθετηθεί ως ένα ορισμένο βαθμό από όλους τους κλάδους των οικονομικών. Δεν είναι ίδιο με αυτό που αναφέρεται συχνά ως μαθηματικά οικονομικά αυτό περιλαμβάνει, αλλά δεν περιορίζεται, μια προσπάθεια να θέσει μικροοικονομία, και ιδιαίτερα γενική ισορροπία στα στερεά μαθηματικά θεμέλια. Μερικοί απορρίπτουν τα μαθηματικά οικονομικά: ή Αυστριακή Σχολή Οικονομικής Σκέψηςτων οικονομικών θεωρεί ότι τίποτα πέρα από την απλή λογική είναι συχνά περιττό και ακατάλληλο γιατην οικονομική ανάλυση. Στην πραγματικότητα, το ολόκληρο εμπειρικός-παραγωγικό πλαίσιο που σκιαγραφείται σε αυτό το τμήμα μπορεί να απορριφθεί εντελώς από αυτό το σχολείο. Εντούτοις, πιστεύουμε ότι το πλαίσιο που σκιαγραφείται εδώ αντιπροσωπεύει ακριβώς την τρέχουσα κυρίαρχη άποψη των οικονομικών.
Έχουν τη ρίζα τους στην πολιτική οικονομία, της οποίας πρωτοπόροι διανοητές μπορούν να θεωρηθούν οιΆνταμ ΣμιθκαιΝτέηβιντ Ρικάρντο. Από το 1776 βέβαια που γράφτηκε "Ο Πλούτος των Εθνών" τουΑ. Σμιθτα οικονομικά έχουν γνωρίσει μεγάλη εξέλιξη.
Τα μοντέρνα οικονομικά, από το 1950-60 και μετά είναι βασισμένα κυρίως στα μαθηματικά καιη μορφή της επιστημονικής αντιπαράθεσης του κλάδου δεν έχει σχεδόν τίποτα κοινό με τις μελέτες των παλιών οικονομολόγων.
Το κυρίως αντικείμενο των οικονομικών είναι η βέλτιστη αξιοποίηση περιορισμένων πόρων. Σε πολλές περιπτώσεις αυτό μπορεί να γίνει μετον μηχανισμό της ελεύθερης αγοράς, με τις τιμές να μεταδίδουν τα απαραίτητα μηνύματα ώστε η προσφορά να ισούται της ζήτησης.
Γιατην ανάλυση των μηχανισμών της ζήτησης σεμια αγορά, οι οικονομολόγοι θεωρούν ότι είναι απαραίτητη η προσέγγιση των προτιμήσεων ενός καταναλωτή μεμια συνάρτηση χρησιμότητας, η οποία δίνει τη χρησιμότητα που παίρνει ο κάθε καταναλωτής από ένα συγκεκριμένο καλάθι προϊόντων. Κάτω από ορισμένες προϋποθέσεις οι προτιμήσεις ενός καταναλωτή γίνεται να αντιπροσωπευτούν μεμια τέτοια συνάρτηση. Έχοντας αυτήν την συνάρτηση μπορούμε να αναλύσουμε την καταναλωτική επιλογή των παικτών στην αγορά καινα εξετάσουμε πως διάφοροι παράγοντες, όπως η τιμή του προϊόντος καιοι τιμές των άλλων προϊόντων επηρεάζουν τη ζήτηση.
Ο κλάδος των οικονομικών που ασχολείται με αυτό, ονομάζεται μικροοικονομική θεωρία. Ένας σημαντικός κλάδος, που ανήκει στην μικροοικονομική θεωρία είναι καιηθεωρία παιγνίων, θεμελιωμένη από τους Τζονφον Νόιμαν, Τζων Φορμπς Νας, Ράινχαρντ ΖέλτενκαιΤζων Χαρσάνυι. Είναι ο κλάδος που εξετάζει περιπτώσεις στρατηγικής αλληλεπίδρασης μεταξύ παικτών που προσπαθούν να μεγιστοποιήσουν τη χρησιμότητα τους.
Τα τελευταία 20 χρόνια έχει διαδοθεί ευρέως και χρησιμοποιείται όχι μόνο στα οικονομικά αλλά καισε κλάδους όπως η εξελικτική βιολογία, η ψυχολογία κτλ
Ο δεύτερος μεγάλος κλάδος των οικονομικών, με μεγαλύτερη παράδοση και βασικό θεμελιωτή τωνΤζων Μευναρντ Κέινς
είναι ημακροοικονομική θεωρίακαι ασχολείται μετα οικονομικά μεγέθη στο επίπεδο μιας χώρας,
όπως τοΑΕΠ, η εθνική αποταμίευση, τα επιτόκια, τις εξαγωγές κτλ.
Αυτός ο κλάδος των οικονομικών, είναι γνωστός για τις δυσκολίες του αντικειμένου, καθώς μια ολόκληρη οικονομία είναι
ένα πολύπλοκο, ίσως χαοτικό σύστημα. Σε κάθε περίπτωση έχει κερδίσει τον σεβασμό των ανθρώπων που αποφασίζουν για
οικονομικά θέματα και καθοδηγεί σε μεγάλο βαθμό τις αποφάσεις Υπουργών οικονομικών και Κεντρικών Τραπεζών. Επίσης μεγάλες επιχειρήσεις χρησιμοποιούν την μακροοικονομική θεωρία γιανα προβλέψουν αλλαγές και κινήσεις στο οικονομικό πλαίσιο μέσα στο οποίο κινούνται.
Η καμπύλη παραγωγικών δυνατοτήτων δηλώνει όλους τους πιθανούς συνδυασμούς των ποσοτήτων δύο αγαθών που µπορεί να παράγει μια οικονομία ή μια επιχείρηση, µε πλήρη απασχόληση των συντελεστών της παραγωγής χρησιμοποιώντας δεδομένη τεχνολογία.
Η μορφή της Κ.Π.Δ. υποδηλώνει το κύριο οικονομικό πρόβλημα, δηλαδή την έλλειψη παραγωγικών συντελεστών.
Μια οικονομία ή επιχείρηση λειτουργεί πλήρως αποδοτικά όταν οι παραγωγικοί συνδυασμοί που επιτυγχάνει βρίσκονται πάνω στην καμπύλη παραγωγικών δυνατοτήτων. Τα σημεία που συνθέτουν τηνΚ.Π.Δ. αναφέρονται σε συνδυασμούς παραγωγής αγαθών τους οποίου η οικονομία είναι σε θέση να υλοποιήσει. Όσα σημεία βρίσκονται δεξιά από τηνΚ.Π.Δ. είναι ανέφικτα, διότι δεν υφίσταται η αναγκαία ποσότητα παραγωγικών συντελεστών (γη, εργασία, κεφάλαιο) ή οι διαθέσιμοι είτε οι ήδη διαθέσιμοι συντελεστές απασχολούνται πλήρως. Τέτοια σημεία μπορούν μελλοντικά να γίνουν εφικτά μέσω της οικονομικής μεγεθύνσεως, δηλαδή μέσω της αύξησης των παραγόμενων ποσοτήτων ύστερα από μια αύξηση των ποσοτήτων των παραγωγικών συντελεστών. Μια τέτοια υπόθεση θα μετακινούσε την καμπύλη προς τα δεξιά.
Αντιθέτως, όσα σημεία βρίσκονται αριστερά της Κ.Π.Δ. υποδηλώνουν την γενική έλλειψη πλήρους απασχόλησης είτε την ύπαρξη ανεργίας.
Χαρακτηριστικά της Κ.Π.Δ
έχει αρνητική κλίση
είναι κοίλη ως προς την αρχή των αξόνων, δηλαδή το κόστος ευκαιρίας(ΔΥ/ΔΧ) αυξάνεται κατά μήκος της Κ.Π.Δ.,ισχύει (d²Υ/dX²)<0
ΗΚ.Π.Δ. παρουσιάζει τους εναλλακτικούς συνδυασμούς ποσοτήτων δύο αγαθών που μπορεί να παράγει μια οικονομία. ΗΚ.Π.Δ λέγεται αλλιώς και καμπύλη μετασχηματισμού γιατί δείχνει πως ένα προϊόν μετασχηματίζεται σε κάποιο άλλο. Κάθε φορά που αποδεσμεύονται παραγωγικοί συντελεστές από τοΑ αγαθό γιατην παραγωγή μεγαλύτερης ποσότητας τουΒ, θυσιάζονται μονάδες από την παραγωγή του αγαθού Α. Η θυσία παραγωγής τουΑ αγαθού που απαιτείται γιατην αύξηση της παραγωγής τουΒ καλείται κόστος ευκαιρίας (ή κόστος εναλλακτικής χρήσης) τουΒκαι συγκεκριμενοποιεί την έννοια του οικονομικού προβλήματος και της στενότητας.
Ως ελαστικότητα ζήτησης ως προς την τιμή ονομάζουμε τον λόγο της ποσοστιαίας μεταβολής της ζητούμενης ποσότητας προς την ποσοστιαία μεταβολή της τιμής. Εκφράζει την μεταβολή της ζητούμενης ποσότητας λόγω μεταβολής της τιμής. Ελαστικότητα μικρότερη της μονάδας υποδηλώνει ανελαστική ζήτηση αγαθού. Αντίθετα ελαστικότητα μεγαλύτερη της μονάδας υποδηλώνει ελαστική ζήτηση αγαθού. Η Ελαστικότητα που είναι ίση μετην μονάδα ονομάζεται μοναδιαία ελαστικότητα και δείχνει ότι μια μεταβολή της τιμής συνεπάγεται ισόποση μεταβολή της ζητούμενης ποσότητας.
Αν θέλουμε να μετρήσουμε το βαθμό ανταπόκρισης της ζήτησης του αγαθού χσεμια μεταβολή όχι της τιμής του αλλά της τιμής ενός άλλου αγαθού χ2, τότε έχουμε την περίπτωση της σταυροειδούς ελαστικότητας.
Χρησιμοποιούμε την έννοια της σταυροειδούς ελαστικότητας προκειμένου να διακρίνουμε αντα αγαθά είναι συμπληρωματικά μεταξύ τους (π.χ. καφές-ζάχαρη) ή αν είναι υποκατάστατα (π.χ. κρέας-ψάρια). Ανη ελαστικότητα ζήτησης είναι μεγαλύτερη του μηδενός τότε μιλάμε για υποκατάστατα αγαθά.
α)Υποκατάστατα αγαθά:
Ανη τιμή των ψαριών αυξηθεί, τότε η ζητούμενη ποσότητα τους θα μειωθεί και συνεπώς θα αυξηθεί η ζήτηση γιατο κρέας (εφόσον η τιμή του κρέατος παραμείνει σταθερή). Επομένως έχουμε θετική σταυροειδή ελαστικότητα, που υποδηλώνει ότι το κρέας καιτο ψάρι είναι υποκατάστατα αγαθά.
β)Συμπληρωματικά αγαθά:
Αν αυξηθεί η τιμή του καφέ, τότε θα μειωθεί η ζήτηση του, καθώς επίσης θα μειωθεί καιη ζήτηση για ζάχαρη. Επομένως, έχουμε αρνητική σταυροειδής ελαστικότητα, που υποδηλώνει ότι ο καφές καιη ζάχαρη είναι συμπληρωματικά αγαθά.
Η αντιμετώπιση του οικονομικού προβλήματος επιβάλλει την λήψη αποφάσεων, προκειμένου να δοθούν λύσεις σε θέματα όπως:
Ποια αγαθά πρέπει να παραχθούν καισεποια ποσότητα.
Πως θα παραχθούν τα αγαθά που έχουν επιλεγεί.
Πως θα διανεμηθεί το παραγόμενο προϊόν.
Ποιος μέρος θα επιλεγεί γιατην παραγωγική δραστηριότητα.
Το οικονομικό πρόβλημα κάθε κοινωνίας προέρχεται από τη διαφορά που υπάρχει μεταξύ του πλήθους των αναγκών πουοι άνθρωποι επιδιώκουν να ικανοποιήσουν και της περιορισμένης ποσότητας των αγαθών που υπάρχουν γιατην ικανοποίηση των αναγκών αυτών. Στην ουσία η έλλειψη αγαθών είναι έλλειψη παραγωγικών συντελεστών ( Εργασία, Έδαφος-Γη, Κεφάλαιο).
