Ηστρωματογραφία είναι ιδιαίτερος κλάδος της Γεωλογίαςκαι συγκεκριμένα της Ιστορικής Γεωλογίας, που αντικείμενο έρευνας και μελέτης είναι η τάξη καιη θέση των στρωματοποιημένων πετρωμάτων τουστερεού φλοιού της Γης. Συγκεκριμένα η στρωματογραφία εξετάζει την στρωματική διαμόρφωση των υλικών από τα οποία αποτελούνται τα επιφανειακά ιζηματογενή στρώματα της Γης. Από την εξέταση αυτή προσδιορίζονται οι στρωματογραφικές λιθολογικές ενότητες και κατά συνέπεια ταστρωματογραφικά όρια (stratigraphic boundaries) που μπορεί να βασίζονται είτε σε φυσικές διαφορές, είτε στη φύση των λιθολογικών τύπων που συνιστούν τα στρώματα αυτά, είτε ακόμη σε φυσικές και οργανικές διαφορές που σχετίζονται σε ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα. Με αυτόν τον τρόπο προσδιορίζει τη χρονολογική διαδοχή τους και καθορίζει τα διάφορα στάδια εξέλιξής τόσο της γης όσο και κατ΄ επέκταση των μορφών ζωής αλλά και της ιστορίας άλλων πλανητικών σωμάτων.
Το αντικείμενο της στρωματογραφίας εφαρμόστηκε για πρώτη φορά από τον Γερμανό γεωλόγο Φύκσελ, στη Γερμανία, το1770, καιτονΓουΐλιαμ Σμιθ, στηνΑγγλίατο1790μεμια χρονική διαφορά περίπου 20 ετών, που πρώτοι αναγνώρισαν τη σημασία των γεωλογικών στρωμάτων, στις πατρίδες τους. Το έργο του δεύτερου συνεχίστηκε έως τις αρχές του1800, που oλοκληρώθηκε καιο πρώτος αγγλικός γεωλογικός χάρτης.
Τα περισσότερα από τα πετρώματα που απαντώνται στην επιφάνεια της γης είναι ιζηματογενή, σχηματισμένα από τη φυσική ή χημική διάβρωση παλαιότερων ορυκτών. Οι λίθοι, η άμμος καιη ιλύς που επικάθονται στον πυθμένα ποταμών, λιμνώνκαιωκεανών, εμπεριέχουν ζωντανούς και νεκρούς ζωικούς ή φυτικούς οργανισμούς. Μετο πέρασμα του χρόνου καιτη συσσώρευση περισσότερων σωμάτιων μεμια σειρά φυσικών και χημικών διεργασιών τα ιζήματα που προέρχονται από συσσωρεύσεις χαλικιών γίνονται κροκαλοπαγή πετρώματα, η άμμος γίνεται ψαμμίτης, η ιλύς μετατρέπεται σεσχιστολιθική άργιλο, ενώ οι ζωικοί σκελετοί καιτα φυτικά υπολείμματα μετατρέπονται σεαπολιθώματα.
Τα ιζηματογενή πετρώματα σχηματίζονται σταδιακά μετην διαδοχική εναπόθεση επάλληλων στρωμάτων. Έτσι, σε οποιαδήποτε σειρά διαστρωμένων πετρωμάτων ένα δεδομένο στρώμα είναι αρχαιότερο από οποιοδήποτε ανώτερο στρώμα. Ο Νόμος της Υπέρθεσης1 γνωστός και ως αρχή της επαλληλίας είναι θεμελιώδης γιατην ερμηνεία της ιστορίας της γης, γιατί σε οποιαδήποτε δεδομένη θέση υποδεικνύει τις σχετικές ηλικίες των στρωμάτων καιτων απολιθωμάτων τους.
Ο Νόμος της αρχικής οριζοντιότητας αναφέρει ότι τα περισσότερα ιζήματα, όταν πρωτοσχηματίστηκαν, αποτέθηκαν οριζόντια. Ωστόσο, πολλά διαστρωμένα πετρώματα δεν είναι πλέον οριζόντια. Βάσει αυτού του νόμου θεωρούμε σήμερα ότι ταμη οριζόντια (επικλινή) ιζηματογενή πετρώματα είτε σχηματίστηκαν με ιδιαίτερο τρόπο, ή μετακινήθηκαν από την οριζόντια θέση τους σε ύστερες εποχές (κυρίως σε περιόδους ορογένεσης ή έντονης σεισμικής δραστηριότητας).
Η αρχή της παλαιοντολογικής ταυτότητας: Έννοια που χρησιμοποιούνταν στο παρελθόν και δεχόταν ότι ένα σύνολο στρωμάτων μετο ίδιο παλαιοντολογικό περιεχόμενο έχει καιτην ίδια ηλικία. Αυυτό οδηγούσε σε εσφαλμένα αποτελέσματα, όταν όλα τα περιεχόμενα απολιθώματα είχαν μεγάλο στρωματογραφικό εύρος. Το πρόβλημα της αρχής αυτής λύνεται σε μεγάλο βαθμό όταν υπάρχουν χαρακτηριστικά απολιθώματα, δηλαδή απολιθώματα που έχουν αφενός μεγάλη στρωματογραφική εξάπλωση ώστε να επιτρέπουν τη σύγκριση σε μεγάλες γεωγραφικές αποστάσεις, και αφετέρου μικρό στρωματογραφικό εύρος (δηλαδή έζησαν μικρό χρονικό διάστημα). Τέτοια απολιθώματα συναντώνται εξ ορισμού στα πελαγικά απολιθώματα (θαλάσσιο περιβάλλον ιζηματογένεσης). Τα απολιθώματα δεπου έζησαν κατά την ίδια χρονική περίοδο στη μετάβαση (μεταβατικά απολιθώματα) από έναν πελαγικό προς ένα νηριτικό χώρο, επιτρέπουν να συσχετίσουμε μεταξύ τους τα πελαγικά μετα νηριτικά απολιθώματα.
Η στρωματογραφία εξετάζει τα επιφανειακά ιζήματα βάσει στρωματογραφικών, λιθογραφικών και παλαιοντολογικών κριτηρίων. Το στρωματογραφικό κριτήριο βασίζεται στην αρχή της επαλληλίας των ιζηματογενών στρωμάτων. Αυτό σημαίνει πως σεμια σειρά παράλληλων στρωμάτων τα ανώτερα είναι πάντα ταπιο πρόσφατα και ότι σεμια σειρά τεκτονισμένων στρωμάτων2 αλλά μη ανεστραμμένων, οι οριζόντιοι σχηματισμοί είναι πάντα πιο πρόσφατοι από τους επικλινείς.
Το λιθολογικό κριτήριο βασίζεται σεμια σειρά θεωρήσεων:
Κάποιο πέτρωμα που περιέχει τμήματα ενός άλλου πετρώματος είναι προγενέστερο του τελευταίου
Το ηφαιστειακό πέτρωμα είναι πιο πρόσφατο από το πέτρωμα που διασχίζει ή καλύπτει.
Στρώματα λιθολογικά όμοια, από περιοχές συγγενικές γεωλογικά, δημιουργούνται ταυτόχρονα κατά τη διάρκεια του ίδιου γεωλογικού χρόνου.
Το παλαιοντολογικό κριτήριο βασίζεται στη μελέτη απολιθωμάτων που περιέχονται στα στρώματα του φλοιού της επιφάνειας και παρέχει ασφαλέστερες πληροφορίες γιατην φύση του πετρώματος. Σε αυτή την περίπτωση σύγχρονα θεωρούνται τα πετρώματα που περιέχουν τα ίδια "καθοδηγητικά απολιθώματα". Στους ιζηματογενείς σχηματισμούς παλαιότερα είναι τα στρώματα εκείνα που περιέχουν απολιθώματα απλούστερων οργανισμών.
Από την άποψη της γεωλογίας η στρωματογραφία περιλαμβάνει δύο σχετικά πεδία: την λιθολογική στρωματογραφία ή λιθοστρωματογραφία καιτην βιολογική ή βιοστρωματογραφία. Οι κανόνες συσχέτισης και χρονικής αλληλουχίας των στρωμάτων βρίσκουν σημαντική εφαρμογή στηνεπιστήμη της αρχαιολογίας.
ΗΛιθοστρωματογραφία ή λιθολογική στρωματογραφία σχετίζεται με τις φυσικές λιθολογικές αλλαγές στη διαστρωμάτωση διάφορων τύπων πετρωμάτων και εξετάζει τις αλλαγές του περιβάλλοντος από αυτή την οπτική γωνία.
ΗΧημειοστρωματογραφία ασχολείται με τις σχετικές αναλογίες ιχνοστοιχείων καιισοτόπων μέσα και ανάμεσα σε λιθολογικές μονάδες. Οι αναλογίες ισοτόπων άνθρακακαιοξυγόνου διαφοροποιούνται στονγεωλογικό χρόνοκαι χρησιμοποιούνται γιατην χαρτογράφηση λεπτών αλλαγών τουπαλαιοπεριβάλλοντος. Από τη χημειοστρωματογραφία προέκυψε ηισοτοπική στρωματογραφία.
ΗΚυκλοστρωματογραφία καταγράφει τις ενίοτε κυκλικές αλλαγές των σχετικών αναλογιών των ορυκτών, ιδιαίτερα των ανθρακικών αλάτων καιτην ποικιλομορφία των απολιθωμάτων, που σχετίζονται με αλλαγές τουπαλαιοκλίματος.
Ηβιοστρωματογραφία ή παλαιοντολογική στρωματογραφία βασίζεται στα αποκαλούμενα "καθοδηγητικά" απολιθώματα που εμπεριέχονται στα στρώματα των πετρωμάτων. Στρώματα από διαφορετικές τοποθεσίες που περιέχουν την ίδια απολιθωματική πανίδακαιχλωρίδα είναι χρονικά συσχετίσιμα. η βιολογική στρωματογραφία βασίστηκε στηναρχή της διαδοχής της πανίδας, μια από τις βασικότερες γραμμές ερμηνείας της βιολογικής εξέλιξης. Ηγεωλογική χρονολογική κλίμακα άρχισε να αναπτύσσεται στις αρχές του 19ου αιώνα χάρη στην βιοστρωματογραφία καιτην ιδέα της πανιδικής διαδοχής.
Η στρωματογραφία (stratigraphy) στηναρχαιολογία είναι η μελέτη της διάταξης τωναποθέσεων ή στρωμάτων, δηλαδή της διαστρωμάτωσης (stratification), μιας αρχαιολογικής θέσης. Τα στρώματα σεμια αρχαιολογική θέση είναι φυσικά και πολιτισμικά, ή μόνον γεωλογικά (σε περιόδους εγκατάλειψης αρχαιολογικών θέσεων). Ανάλογα με τις φυσικές ή πολιτισμικές μεταβολές που λαμβάνουν χώρα σεμια θέση καιτη διάρκειά τους, τα στρώματα ποικίλλουν ως προς το πάχος, τη σύσταση, τοχρώμακαιτο περιεχόμενο. Ημήτρα Χάρρις (Harris Matrix)[1] ως λογισμικό είναι ένα εργαλείοπου απεικονίζει σύνθετες στρωματογραφικές σχέσεις στο εννοιολογικό πλαίσιο της αρχαιολογίας.
1: Ο Νόμος προτάθηκε για πρώτη φορά τον 17ο αιώνα από τον Δανό επιστήμονα Νικόλαο Στένο. Συνδυαζόμενος μετον νόμο της διαδοχής της πανίδας παρέχει ένα ισχυρό εργαλείο γιατην χρονολόγηση πετρωμάτων και στρωμάτων.
2: Τεκτονισμένα θεωρούνται τα στρώματα που έχουν υποστεί διαταραχή από φυσικά αίτια π.χ. σεισμός.
.jpg)