Mistizeto
| Mistizeto | |
|---|---|
| behe eozeno-Gaur egun | |
 | |
| Sailkapen zientifikoa | |
| Klasea | Mammalia |
| Ordena | Artiodactyla |
| Parvordena | Mysticeti Flower, 1864 |
| Datu orokorrak | |
| Gizakiak ateratzen dizkion produktuak | baleen (en)  |
Mistizetoek (Mysticeti), eskuarki balea bizardunak bezala ezagutzen direnak, Cetacea (baleak, izurdeak eta marzopak) azpiordenaren parvordena bat osatzen dute.[1] Itsas ugaztun haragijaleen multzo oso banatua eta askotarikoa da, eta hortzen ordez bizarrak dituzte ezaugarri. Parvordenaren barnean Balaenidae (baleanidoak), Balaenopteridae (zereak), Cetotheriidae eta Eschrichtiidae (balea grisa) familiak daude. Gaur egun, hamasei mistizeto espezie daude. Historikoki zetazeoak mesonikioetatik etortzen zirela uste bazen ere, ebidentzia molekularrek artiodaktiloekiko ahaidetasuna babesten dute. Mistizetoak balea horzdunetatik (Odontoceti) banandu ziren Eozenoan.
Bere tamaina balea Caperea marginata espeziearen 6 metro eta 3 tonatik Lurreko animalia handiena den balea urdinaren (Balaenoptera musculus) 34 metro eta 190 tonara doa. Sexualki dimorfikoak dira. Gorputz hidrodinamikoak edo handiak izan ditzakete, elikadura-portaeraren arabera. Goiko gorputz-adarrak aldatu egin ziren, hegal bihurtu ziren, eta behekoak buztan. Pinnipedoak bezain malguak eta bizkorrak ez badira ere, mistizetoek abiadura handian egin dezakete igeri (azkarrenak 37 km/h-ko abiadura har dezake). Goiko masailezurreko bizarrak erabiltzen dituzte uretako elikagaiak iragazteko. Balenidoetan orno zerbikalak fusionatu egin dira, eta, beraz, burua ia ezin dute biratu. Bi espirakulu dituzte. Espezie batzuk ondo egokituta daude sakonera handietan murgiltzeko. Larruazalaren azpian gantz-geruza lodi bat dute, gorputzeko beroa ur hotzetan mantentzeko.
Banaketa-eremua oso zabala bada ere, espezie gehienek nahiago dituzte ipar eta hego poloen inguruko ur hotzak. Balea grisak espezializatuta daude elikatzeko, itsas hondoan bizi diren krustazeoak iragaziz; zereak arrain-sardeei, krustazeoei eta noizean behin zefalopodoei oldartzen zaizkie ahoa zabalik dutela, urez eta elikagaiz betetzen dute, eta, ondoren, ura botatzen dute elikagaia bizarrekin atxikiz; balenidoek, batez ere, kopepodoak jaten dituzte, aho zabalarekin gainazalean igeri eginez. Arrak eme batekin baino gehiagorekin (poliginia) estali ohi dira, nahiz eta poliginia maila espeziearen arabera aldatzen den; arrek ugaltze-arrakastarako dituzten estrategiak erritu-erakustaldien (baleen kantua) edo lek bidezko estaltzearen artean aldatzen dira. Kumeak neguan eta udaberrian jaiotzen dira, eta emeek hazten dituzte. Amek denbora nahiko luzean egiten dute baraua migrazio-aldian, eta migrazio hori aldatu egiten da espezieen arabera. Mistizetoek bokalizazioen edo «kantuen» kopuru aldakorra igortzen dute, eta horien artean xibartenak (Megaptera novaeangliae) nabarmentzen dira.
Artikoko herri indigenek haragia, bizarrak, muin eta olioa erabili ohi dituzte. Bere garaian, produktu horiek merkaturatzen zituzten industriek gupidagabeki ehizatzen zituzten, eta, gaur egun, nazioarteko zuzenbideak babesten ditu zetazeoak. Ehizagatik ez ezik, itsas kutsadurak eta ozeanoen azidifikazioak ere arriskuan jartzen dituzte baleak; era berean, sonarrek hondartzeak eragin ditzaketela uste da. Oso gutxitan egon dira itxian, eta ale gazteekin edo espezie txikiagoetako kideekin bakarrik.
Familiak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]| Mysticeti |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
_flipped.jpg){kind=small}
