Baybay Arhentino
| Baybay Arhentino | |
|---|---|
 Ti Baybay Arhentino, iti aplaya ti Atlantiko iti Arhentina | |
| Lokasion | Akindaya nga aplaya ti Arhentina |
| Nagsasabtan | 46°S 63°W / 46°S 63°WNagsasabtan: 46°S 63°W / 46°S 63°W |
| Parte ti | Abagatan a Taaw Atlantiko |
| Dagiti taudan ti karayan | Río de la Plata, Karayan Colorado, Río Negro, Karayan Chubut, Karayan Deseado |
| Pagpagilian ti labneng | Arhentina, Uruguay, Chile |
| Kalawa ti rabaw | 1,000,000 kuadrado kilometro (390,000 sq mi) |
| Is-isla | Is-isla Falkland, Tierra del Fuego |
Ti Baybay Arhentino (Espaniol: Mar Argentino) ket ti baybay iti kaunegan ti kontinental a samang iti nangruna a daga ti Arhentina.
Heograpia
[urnosen | urnosen ti taudan]Ti Baybay Arhentino ket mabirukan iti Abagatan a Taaw Atlantiko iti akin-abagatan a daya nga aplaya ti Arhentina, a gumay-at manipud iti agarup a latitud ti Montevideo, Uruguay, nga agpaabagatan iti Tierra del Fuego, ken mabirukan iti agarup a 500 mi (800 km) iti amianan ti Antartika. Ti Baybay Arhentino ket addaan iti kalawa ti rabaw iti 1,000,000 km2 (390,000 sq mi)[1] ken maysa kadagiti kadakkelan a baybay iti lubong. Ti agpakatengnga a kaadalen ti baybay ket 1,205 m (3,952 ft) ken ti kaadaleman a paset ket 2,224 m (7,296 ft). Daytoy ket addaan iti kaagad iti 3.5%.[1]
Ti Baybay Arhentino ket progresibo a lumawa nga agpaabagatan, a maigiddiat iti umakikid a kontinental a masa.[1] Ti plataporma ti baybay ket addaan kadagiti serye dagiti banak nga agpababa iti daya a kas dagiti dakkel a tukantukad wenno addangan. Gapu kadagiti banakna a nasukog iti agdan, morpolohiko a kapada ti Baybay Arhentino iti Ekstra-Patagonia ti Andes . Mabirukan pay ti Is-isla Falkland iti kaunegan ti kontinental a samang iti Baybay Arhentino.
Dagiti panagtunton iti teritoria
[urnosen | urnosen ti taudan]Segun ti linteg 23968, ti teritorial a dandanum ti Arhentina ket gumay-at iti 12 nautika milia (22 km; 14 mi) manipud iti linia manipud kadagiti golpo ti San Matías ken San Jorge aginggana kadagiti akinruar a patingga ti Río de la Plata. Ti agkasigkay a sona ket gumay-at kadagiti 12 a nautika milia kalpasan iti teritorial a dandanum, ken ti sona ti eksklusibo nga ekonomia ti 200 nautika milia (370 km; 230 mi) manipud iti daytoy. Gumay-at ti kontinental a samang kadagiti patingga ti sona ti eksklusibo nga ekonomia wenno ti bakras ti samang. Ti Arhentina ket nagpirma ket nangpasingked iti Kombension ti Nagkaykaysa a Pagpagilian iti Linteg ti Baybay.
Ti sona ti eksklusibo nga ekonomia a tinunton babaen ti Arhentina ket mangtuon kadagiti tunton babaen ti Nagkaykaysa a Pagarian a maipagapu iti Is-isla Falkland ken dagiti kapada a tunton iti likmut ti Is-isla Abagatan a Georgia ken ti Abagatan a Sandwich. Titunton a pagbeddengan ti Is-isla ti Falkland ti Nagkaykaysa a Pagarian ket mangrugi manipud iti tengnga a punto a pagbaetan ti Arhentina ken dagiti Isla iti Laud ken gumay-at kadagiti 200 a natika milia kadagiti sabali a turong nga agpada kadagiti tunton iti likmut dagiti sabali a Terteritorio ti Ballasiw-taaw ti Britaniko.[2]
Inrangarang ti Arhentina ti panagtuntonna nga awanan iti konsultasion iti Nagkaykaysa a Pagarian ken uray ti kanapudno a ti lugar ket inadministron babaenti Nagkayaysa a Pagarian, a kaaduan a nakappia, kadagiti napalabas a 180 a tawen. Kadagiti tawen ti 1990 aginggana idi 2005, ti panagkalap ken dagiti rekurso ti mineral itilugar ket inadministro dagiti nagkuyog a komision a nagabetan ti Arhentina ken ti Nagkaykaysa a Pagarian, nagbukbukod a simmina ti Arhentina manipud kadagitoy a gunglo idi 2005, tapno mangkamat iti nakarkaro a takder iti tuntonna iti Is-isla ti Falkland. Iti ania man a paset ti panawen, ti Arhentina ket kadawyan nga addaan iti maysa nga agpatpatro a bapor iti di nasuppiatan a lugar iti tuntonna,[3] saan a sumrek dagiti bapor iti sona ti eksklusibo nga ekonomia ti Nagkaykaysa a Pagarian ngem adda metten dagiti reporta a dagiti pannakigubat a bapor ti Arhentine ket agpangpangta babaen ti radio kadagiti bapor iti pagbeddengan a bangir ti Falkland.[4]
Babaen kadagiti ternimo ti Kombension ti Nagkaykaysa a Pagpagilian iti Linteg ti Baybay Artikulo 59, dagitimasuppiatan ken dagiti agtutuon a tunton ket awannan iti legado a puersa aginggana intono masolbar iti pagbaetan dagiti agsinnuppiat a partido.
Biodibersidad
[urnosen | urnosen ti taudan]Ti Baybay Arhentino ket maysa kadagiti katemperaduan a baybay iti lubong. Daytoy ket makaala iti nalamiis nga Anud ti Falkland manipud iti abagatan, nga agtaud manipud iti Antartiko, ken ti nabara nga Anud ti Brasil manipud iti amianan.[5]
Ti Baybay Arhentino ket addaan kadagiti sangadosena a lugar a nailasin a kas dagiti lugar iti nalatak a biodeibersidad. Adda dagiti dua a sangalubngan a nasalakniban a lugar, maysa ket nailian, ken dgaiit sangapulo ket walo a probinsial.[5]
Dagiti nagibasaran
[urnosen | urnosen ti taudan]- ^ a b c "Mar Argentino" [Argentine Sea] (iti Espaniol). Red Argentina. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi Oktubre 4, 2012. Naala idi Hunio 10, 2012.
- ^ http://www.dur.ac.uk/resources/ibru/south_atlantic_maritime_claims.pdf
- ^ "Associated Press News". bigstory.ap.org.
- ^ "Web Page Under Construction". www.buenosairesherald.com. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2019-12-24. Naala idi 2018-10-17.
- ^ a b Ecorregión Mar Argentino Naiyarkibo 2013-11-05 iti Wayback Machine (iti Espaniol)
