Eduard Bernstein: verschil tussen versies

Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud

In de regel

Versie van 23 jul 2006 06:42

Eduard Bernstein (Berlijn, 6 januari 1850 - Berlijn, 18 december 1932) was een Duits sociaal-democratisch theoreticus en SPD-politicus. Bernstein staat bekend als grondlegger van het reformistisch of "evolutionair" socialisme.

Biografie

Eduard Bernstein wordt op 6 januari 1850 geboren in Berlijn als zoon van Joodse ouders. Zijn vader verdient de kost als treinbestuurder, zelf gaat Eduard op zestienjarige leeftijd werken als bankbeambte. Dit werk blijft hij tot 1878 doen.

Bernsteins politieke carrière begint in 1872. In dat jaar wordt hij lid van de Sozialdemokratische Arbeiterpartei, die pas geleden was opgericht in Eisenach. Samen met onder anderen August Bebel en Wilhelm Liebknecht organiseert hij in 1875 de Einigungsparteitag, een bijeenkomst in Gotha waarop het door Ferdinand Lassalle opgerichte Allgemeiner Deutscher Arbeiterverein en de Sozialdemokratische Arbeiterpartei fuseerden tot de Sozialistische Arbeiterpartei Deutschlands (SAP). Uit deze bijeenkomst komt het Gothasche programma voort, dat tot de totstandkoming van het Erfurter programma in 1891 de inhoudelijke en strategische lijn zal aangeven van de Duitse sociaal-democratie.

Bij de verkiezingen van 1877 behaalt de SAP een flink aantal stemmen. De machthebbers van het Duitse Rijk, met name rijkskanselier Bismarck, vrezen de opkomst van het socialisme. Na twee moordaanslagen op keizer Wilhelm I neemt de Rijksdag op 19 oktober 1878 de eerste van een reeks wetten aan die het socialisme aan banden moeten leggen, de socialistenwet.

Bernstein emigreert datzelfde jaar naar Zwitserland. Hij gaat daarmee in op het verzoek van Karl Höchberg om secretaris te worden van Die Zukunft, een socialistisch tijdschrift dat Höchberg uitgeeft. Vanaf 1880 is Bernstein actief bij een ander socialistisch blad: Der Sozialdemokrat. Deze is in Duitsland verboden en wordt daarom in Zürich geproduceerd en de grens over gesmokkeld. Naar verloop van tijd zet de Duitse regering de Zwitserse Bundesrat onder druk en in 1888 moet Bernstein het land verlaten. Hij vestigt zich in Londen, waar hij nauw contact onderhoudt met Friedrich Engels.

In Londen schrijft hij veel, voornamelijk over de problemen van het socialisme en de hiaten in de leer van Karl Marx. Bernstein profileert zichzelf als revisionist. Hij neemt afstand van het traditionele marxistische idee dat alleen een revolutie de kans biedt om de positie van het proletariaat blijvend te verbeteren. Deze ideologische omwenteling brengt grote discussie teweeg binnen de SPD: Onder andere Bebel, Liebknecht, Karl Kautsky en Rosa Luxemburg nemen stelling tegen Bernsteins theorieën en blijven Marx trouw. Later, op het partijcongres te Hannover in 1899 wordt Bernsteins meest invloedrijke werk, Die Voraussetzungen des Sozialismus und die Aufgaben der Sozialdemokratie, bediscussieerd.

Het aftreden van Bismarck in 1890 geeft de sociaal-democraten in Duitsland weer wat lucht. De socialistenwetten worden afgeschaft en de SAP verandert haar naam in de Sozialdemokratische Partei Deutschlands (SPD), de naam die ze nog steeds draagt. Op het SPD-congres in 1891 te Erfurt wordt het Erfurter programma aangenomen, dat mede door Bernstein geschreven is.

Der Sozialdemokrat is inmiddels opgeheven en Bernstein is sinds 1890 correspondent te Londen voor Der Vorwärts. Negen jaar na zijn verhuizing naar Engeland trouwt hij met Regina Zadek. In 1901 wordt het mandaat tot zijn inhechtenisneming niet langer verlengd en kan Bernstein veilig terugkeren naar Duitsland. Een jaar later wordt hij in de Rijksdag gekozen (namens Breslau). Drie periodes zit hij in de Rijksdag; van 1902 tot 1907, van 1912 tot 1918 en van 1920 tot 1928. Tijdens de Eerste Wereldoorlog verandert hij van partij en stapt over naar de net opgerichtte Unabhängige Sozialdemokratische Partei Deutschlands (USPD). In deze SDP-afsplitsing, opgericht uit onvrede over de te verstrekken oorlogskredieten, kan Bernstein echter niet goed aarden tussen de vele links-extremisten (waaronder de Spartacusbond van onder andere Rosa Luxemburg). Hij keert terug naar de SPD. In 1921 schrijft hij mee aan de opvolger van het Erfurter programma, die op het congres in Görlitz wordt bekrachtigd.

Bernsteins vrouw Regina sterft in 1923. Hijzelf overlijdt op 18 december 1932 in Berlijn.

Werken

Probleme des Sozialismus (Een serie artikelen) (1896)
Die Voraussetzungen des Sozialismus und die Aufgaben der Sozialdemokratie (1899)
Die Geschichte der Berliner Arbeiterbewegung:
Teil 1: Vom Jahre 1848 bis zum Erlaß des Sozialistengesetztes (1907)
Teil 2: Die Geschichte des Sozialistengesetzes in Berlin (1907)
Die Arbeiterbewegung (1910)
Die Berliner Arbeiterbewegung von 1890 bis 1905 (1924)
Sozialdemokratische Lehrjahre (1928)
Der Streik (1920)
Was ist Sozialismus? (1922)
Die Deutsche Revolution von 1918/19

Bronnen, noten en/of referenties

@@ Regel 1: / Regel 1: @@
 [[Afbeelding:Eduard Bernstein.jpg|thumb|right|Eduard Bernstein]]
-'''Eduard Bernstein''' ([[Berlijn]], 6 januari [[1850]] - Berlijn, 18 december 1932) was een [[Duitser|Duits]] [[sociaal-democratie|sociaal-democratisch]] theoreticus en [[Sozialdemokratische Partei Deutschlands|SPD]]-politicus. Bernstein staat bekend als grondlegger van het [[reformisme|reformistisch]] of "evolutionair" [[socialisme]].
+'''Eduard Bernstein''' ([[Berlijn]], [[6 januari]] [[1850]] - Berlijn, [[18 december]] 1932) was een [[Duitser|Duits]] [[sociaal-democratie|sociaal-democratisch]] theoreticus en [[Sozialdemokratische Partei Deutschlands|SPD]]-politicus. Bernstein staat bekend als grondlegger van het [[reformisme|reformistisch]] of "evolutionair" [[socialisme]].
 ==Biografie==
+Eduard Bernstein wordt op 6 januari 1850 geboren in Berlijn als zoon van [[Joden|Joodse]] ouders. Zijn vader verdient de kost als [[treinbestuurder]], zelf gaat Eduard op zestienjarige leeftijd werken als bankbeambte. Dit werk blijft hij tot [[1878]] doen.
-Eduard Bernstein werd op 6 januari 1850 geboren in Berlijn als zoon van [[Jodendom|Joodse]] ouders. Zijn vader verdiende de kost als [[treinbestuurder]]. Van [[1866]] tot [[1878]] was Eduard bankbeambte. Zijn politieke carrière begon in in [[1872]]. In dat jaar werd hij lid van de [[Sozialdemokratische Arbeiterpartei]], die pas geleden was opgericht in [[Eisenach]]. Samen met onder andere [[August Bebel]] en [[Wilhelm Liebknecht]] organiseerde hij in [[1875]] de [[Einigungsparteitag]], de bijeenkomst waarop de door [[Ferdinand Lassalle]] opgerichte [[Allgemeiner Deutscher Arbeiterverein]] en de Sozialdemokratische Arbeiterpartei fuseerden tot de [[Sozialistische Arbeiterpartei Deutschlands]] (SAP). Uit deze bijeenkomst in [[Gotha]] kwam het [[Gothasche programma]] voort, welke tot de tot stand koming van het [[Erfurter programma]] in 1891 de inhoudelijke en strategische lijn aangaf van de Duitse sociaaldemocratie. Bij de verkiezingen van 1877 behaalde de SAP flink wat stemmen. De machthebbers in Duitsland, en dan met name [[Otto von Bismarck]], vreesden de opkomst van het [[socialisme]]. Er waren twee moordaanslagen op keizer [[Wilhelm I van Duitsland|Wilhelm I]] gepleegd en mede daardoor nam de [[Rijksdag]] op 19 oktober 1878 de eerste van een reeks wetten aan die het socialisme aan banden zou moeten leggen, de [[socialistenwet]].
+Bernsteins politieke carrière begint in [[1872]]. In dat jaar wordt hij lid van de [[Sozialdemokratische Arbeiterpartei]], die pas geleden was opgericht in [[Eisenach]]. Samen met onder anderen [[August Bebel]] en [[Wilhelm Liebknecht]] organiseert hij in [[1875]] de ''Einigungsparteitag'', een bijeenkomst in [[Gotha]] waarop het door [[Ferdinand Lassalle]] opgerichte [[Allgemeiner Deutscher Arbeiterverein]] en de Sozialdemokratische Arbeiterpartei fuseerden tot de [[Sozialistische Arbeiterpartei Deutschlands]] (SAP). Uit deze bijeenkomst komt het [[Gothasche programma]] voort, dat tot de totstandkoming van het [[Erfurter programma]] in 1891 de inhoudelijke en strategische lijn zal aangeven van de Duitse sociaal-democratie.
-Bernstein verhuisde datzelfde jaar naar [[Zwitserland]]. Hij ging daarmee in op het verzoek van [[Karl Höchberg]] om secretaris te worden van [[Die Zukunft]], een socialistische periodiek die door Höchberg werd uitgegeven. Vanaf [[1880]] was hij actief bij een ander socialistisch blad; [[Der Sozialdemokrat]]. Deze was in Duitsland verboden en werd daarom in [[Zürich (stad)|Zürich]] geproduceerd en op slinkse wijze de grens over gesmokkeld. Naar verloop van tijd zette de Duitse regering de Zwitserse [[Bundesrat]] onder druk en in [[1888]] moest Bernstein het land verlaten (iets waar overigens lang niet alle Zwitsers over te spreken waren). Hij verhuisde daarop naar [[Londen]], waar hij nauw contact onderhield met [[Friedrich Engels]].
+Bij de verkiezingen van 1877 behaalt de SAP een flink aantal stemmen. De machthebbers van het [[Duitse Rijk]], met name rijkskanselier [[Otto von Bismarck|Bismarck]], vrezen de opkomst van het [[socialisme]]. Na twee moordaanslagen op keizer [[Wilhelm I van Duitsland|Wilhelm I]] neemt de [[Rijksdag]] op 19 oktober 1878 de eerste van een reeks wetten aan die het socialisme aan banden moeten leggen, de [[socialistenwet]].
-Otto von Bismarck legde in [[1890]] zijn functie neer als [[kanselier]]. Dit gaf de sociaal-democratische beweging in Duitsland wat meer lucht. De Sozialistengezetze werden afgeschaft en de SAP veranderde haar naam in de [[Sozialdemokratische Partei Deutschlands]] (SPD), de naam die deze [[politieke partij]] thans nog steeds gebruikt. Op het SPD congres in 1891 te [[Erfurt]] werd het Erfurt programma, mede door Bernstein geschreven, aangenomen. In Londen schreef hij veel, voornamelijk over de problemen van het socialisme en de hiaten in de leer van [[Karl Marx]]. Bernstein profileerde zichzelf als [[revisionist]]. Hij nam hiermee afstand van het traditionele [[Marxisme|marxistische]] idee dat alleen een [[revolutie]] de kans biedt om de positie van het [[proletariaat]] blijvend te verbeteren. Dit leverde een grote discussie op binnen de SPD. Onder andere Bebel, Liebknecht, [[Karl Kautsky]] en [[Rosa Luxemburg]] namen stelling tegen Bernsteins theorieën. Op het congres van Hannover in 1899 werd Bernsteins meest invloedrijke werk, ''Die Voraussetzungen des Sozialismus und die Aufgaben der Sozialdemokratie'', bediscussieerd.
+Bernstein emigreert datzelfde jaar naar [[Zwitserland]]. Hij gaat daarmee in op het verzoek van [[Karl Höchberg]] om secretaris te worden van ''[[Die Zukunft]]'', een socialistisch tijdschrift dat Höchberg uitgeeft. Vanaf [[1880]] is Bernstein actief bij een ander socialistisch blad: ''[[Der Sozialdemokrat]]''. Deze is in Duitsland verboden en wordt daarom in [[Zürich (stad)|Zürich]] geproduceerd en de grens over gesmokkeld. Naar verloop van tijd zet de Duitse regering de Zwitserse [[Bundesrat]] onder druk en in [[1888]] moet Bernstein het land verlaten. Hij vestigt zich in [[Londen]], waar hij nauw contact onderhoudt met [[Friedrich Engels]].
-Der Sozialdemokrat was inmiddels opgeheven en Bernstein was sinds 1890 correspondent te Londen voor [[Der Vorwärts]]. Negen jaar na zijn verhuizing naar Engeland trouwt hij met Regina Zadek. In 1901 werd het mandaat tot in-hechtenisneming van Bernstein niet langer verlengd en was het voor hem veilig om terug te keren naar Duitsland. Een jaar later werd hij in de Rijksdag gekozen (namens [[Breslau]]). Drie periodes zit hij in de Rijksdag; van 1902 tot 1907, van 1912 tot 1918 en van 1920 tot 1928. Tijdens de [[eerste wereldoorlog]] verandert hij van partij en stapt over naar de net opgerichtte [[Unabhängige Sozialdemokratische Partei Deutschlands]] (USPD). De USPD werd opgericht door een aantal SPD'ers uit onvrede over de te verstrekken [[oorlogskredieten]]. Bernstein kon echter niet goed aarden tussen de vele links-extremisten van de USPD (waaronder de [[Spartacusbond]] van onder andere Rosa Luxemburg) en hij keert terug naar de SPD. In [[1921]] schrijft hij mee aan de opvolger van het Erfurt programma, die op het congres in [[Görlitz]] wordt bekrachtigd.
+In Londen schrijft hij veel, voornamelijk over de problemen van het socialisme en de hiaten in de leer van [[Karl Marx]]. Bernstein profileert zichzelf als revisionist. Hij neemt afstand van het traditionele [[Marxisme|marxistische]] idee dat alleen een [[revolutie]] de kans biedt om de positie van het [[proletariaat]] blijvend te verbeteren. Deze ideologische omwenteling brengt grote discussie teweeg binnen de SPD: Onder andere Bebel, Liebknecht, [[Karl Kautsky]] en [[Rosa Luxemburg]] nemen stelling tegen Bernsteins theorieën en blijven Marx trouw. Later, op het partijcongres te Hannover in 1899 wordt Bernsteins meest invloedrijke werk, ''Die Voraussetzungen des Sozialismus und die Aufgaben der Sozialdemokratie'', bediscussieerd.
-Zijn vrouw sterft in [[1923]]. Eduard Bernstein overlijdt op 18 december [[1932]] in Berlijn.
+Het aftreden van Bismarck in 1890 geeft de sociaal-democraten in Duitsland weer wat lucht. De socialistenwetten worden afgeschaft en de SAP verandert haar naam in de [[Sozialdemokratische Partei Deutschlands]] (SPD), de naam die ze nog steeds draagt. Op het SPD-congres in 1891 te [[Erfurt]] wordt het Erfurter programma aangenomen, dat mede door Bernstein geschreven is.
+''Der Sozialdemokrat'' is inmiddels opgeheven en Bernstein is sinds 1890 correspondent te Londen voor ''[[Der Vorwärts]]''. Negen jaar na zijn verhuizing naar Engeland trouwt hij met Regina Zadek. In 1901 wordt het mandaat tot zijn inhechtenisneming niet langer verlengd en kan Bernstein veilig terugkeren naar Duitsland. Een jaar later wordt hij in de Rijksdag gekozen (namens [[Breslau]]). Drie periodes zit hij in de Rijksdag; van 1902 tot 1907, van 1912 tot 1918 en van 1920 tot 1928. Tijdens de [[Eerste Wereldoorlog]] verandert hij van partij en stapt over naar de net opgerichtte [[Unabhängige Sozialdemokratische Partei Deutschlands]] (USPD). In deze SDP-afsplitsing, opgericht uit onvrede over de te verstrekken [[oorlogskredieten]], kan Bernstein echter niet goed aarden tussen de vele links-extremisten (waaronder de [[Spartacusbond]] van onder andere Rosa Luxemburg). Hij keert terug naar de SPD. In [[1921]] schrijft hij mee aan de opvolger van het Erfurter programma, die op het congres in [[Görlitz]] wordt bekrachtigd.
+Bernsteins vrouw Regina sterft in [[1923]]. Hijzelf overlijdt op 18 december [[1932]] in Berlijn.
 ==Werken==