Gàllia

Gàllia (o las Gàllias; del latin Gallia) es lo nom donat per los Romans als territòris, non latin e non german, d'Euròpa Occidentala al nòrd dels Pirenèus.

Las diferentas partidas de Gàllia (58 abC)

Los territòris de la Gàllia futura èran englobats dins un grand ensemble continental anant de l'Atlantic fins a Danubi e nomenat « Celtica » per los primièrs testimònis escrits : aqueles dels grècs.

Lo gentilici gal galla (var. gau galla) o gallés -esa (latin Galli) es atestat pel primièr còp per Caton l'Ancian vèrs -168, per designar los abitants de Celtica qu'avián envasit la planura de Pò (la Gàllia Cisalpina). Lo mot gall, en breton e en irlandés modèrne significa "estrangièr pròche".

Al mièg del sègle I abC, Juli Cesar devesís la Gàllia Transalpina en tres partidas : Celtica, Aquitània e Belgica. Tanben, dins sas memòrias de la Guèrra de las Gàllias, Juli Cesar ditz que los pòbles nomenats galleses son diferents entre eles per lo lengatge, las costumas, las leis e que los galleses son separats dels Aquitans per Garona, dels Bèlgas per Marna e Sèina.

La conquista romana de Gàllia se realizèt en tres fasas :

• la conquista de la Gàllia Cisalpina.
• la conquista de Narbonesa.
• la conquista de la «Gàllia Comata».

Cisalpina, integrada a Itàlia sos la Republica, devenguèt una extension de Roma. Narbonesa constituiguèt una « província » romana situada fòra Itàlia (lo nom latin de provincia a donat en occitan « Provença »).

Los noms « Gàllia » e « gal/gallés » restèron en usatge per designar las províncias romanas de la rèsta d'aqueles territòris e lors abitants de cultura galloromana.

Tres definicions de Gàllia pòdon existir :

• Gàllia es lo territòri d'aqueles que se considerèron d'espereles coma Galleses; es lo territòri de Celtica.

• Gàllia dins son ensemble : Celtica, Aquitània e Belgica (definicion de Juli Cesar).

• Gàllia amb las províncias sos autoritats romanas : Celtica, Aquitània, Belgica, Narbonesa e Cisalpina.

Al sègle XIX, Gàllia e los galleses van essèr un mite nacional francés e devenir los avis oficials de França e dels franceses.