Hadrian

Hadrian
Publius Aelius Hadrianus
	Cesarz rzymski
Okres	od 117; do 138
Poprzednik	Trajan
Następca	Antoninus Pius
	Dane biograficzne
Dynastia	Antoninów
Data i miejsce urodzenia	24 stycznia 76 ; Itálica lub Rzym
Data i miejsce śmierci	10 lipca 138 ; Baje
Miejsce spoczynku	Mauzoleum Hadriana
Ojciec	Publius Aelius Hadrianus Afer
Matka	Domicja Paulina
Żona	Sabina
	Moneta
	; Aureus z wyobrażeniem Concordii na rewersie
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Cytaty w Wikicytatach

Publiusz Eliusz Hadrian (łac. Publius Aelius Hadrianus; ur. 24 stycznia 76 w Itálice, zm. 10 lipca 138 w Bajach) – cesarz rzymski w latach 117–138. Po śmierci został zaliczony w poczet bogów.

Rodzinne koligacje

Syn Publiusa Aeliusa Hadrianusa Afera i Domicji Pauliny. W wieku 10 lat stracił ojca i znalazł się pod opieką późniejszego cesarza Trajana. W 100 roku ożenił się z Vibią Sabiną (która miała wówczas 12 lat) – wnuczką siostry cesarza.

Kariera

Przed wstąpieniem na tron pełnił wiele funkcji publicznych. Był jednym z decemwirów, trybunem drugiego legionu, kwestorem w roku 101, trybunem ludowym w roku 105, pretorem około roku 106, konsulem w latach 108 i 109 lub 110, legatem w czasie wyprawy przeciw Partom, dowódcą Legio I Minervia, legatem Syrii oraz legatem pretora do Dolnej Panonii.

Panowanie

Po śmierci Trajana, Hadrian w wieku 41 lat został cesarzem rzymskim. Wiadomość o tym zastała go 11 sierpnia, gdy przebywał w Antiochii. W roku 118 zawitał do Rzymu, gdzie pozostał przez 3 lata. W 121 roku udał się do Galii. Zajął się umacnianiem fortyfikacji. W roku 122 znalazł się w Brytanii, gdzie zlecił budowę umocnień limesowych – Wału Hadriana. Zreformował system podatkowy, złagodził prawa dotyczące niewolników^[1]. Zlecił Salwiuszowi Julianowi wydanie instrukcji prawnych dla pretorów zwane edyktem wieczystym (edictum perpetuum). Głównym założeniem jego polityki zagranicznej była rezygnacja z dalszych podbojów i zabezpieczenie granic Imperium Romanum. Od 129 roku nazywany był: Hadrianos Sebastos Olympios. W okresie 132–135 stłumił powstanie w Judei, a nazwę stolicy – Jerozolima – zmienił na Colonia Aelia Capitolina^[2]. Usynowił Cejoniusza Kommodusa i Antoninusa Piusa, był trzecim z tzw. pięciu dobrych cesarzy. Pod koniec życia, mocno schorowany Hadrian (chorował między innymi na puchlinę wodną) zaczął podejmować kontrowersyjne decyzje, które głównie godziły w arystokrację. Po śmierci mimo to senat, z dość dużymi oporami, uchwalił jego deifikację.

Mecenas sztuki

Dał się poznać jako mecenas sztuki i nauki. Szczególną uwagą darzył kulturę grecką. Napisał niezachowane Ćwiczenia retoryczne różne (Meletai)^[3], był autorem wielu wierszy, mów, napisał autobiografię, rzeźbił oraz malował. Jeden z niewielu ocalałych wierszy jego autorstwa Animula vagula, blandula w polskim przekładzie brzmi:

Duszyczko moja, tkliwa i ruchliwa,
Gościu ty ciała mojego i druhno,
Co pójdziesz teraz w ostępy ciemności,
Twarde i nagie, i pełne bladości,
A żartów stroić już zwykłych nie będziesz

Budowle powstałe z inicjatywy Hadriana w Rzymie to między innymi monumentalny grobowiec imperatora i jego rodziny (znany obecnie jako Zamek św. Anioła), oraz świątynia Wenery i Romy przy Forum Romanum od strony Koloseum. Odbudował również zniszczony w pożarze w roku 80 Panteon. Z przekazu Appiana (Bellum civile II 14,86) wynika, że w trakcie swej podróży po Egipcie stał się pierwszym odkrywcą egipskich starożytności (polecił odkopać grobowiec) i konserwatorem tamtejszych zabytków^[4].

Inne biograficzne

Hadrian był również znany ze swojego homoseksualnego związku z przeszło 30 lat młodszym od niego Antinousem, młodym Grekiem, który towarzyszył cesarzowi w jego podróżach. Kiedy Antinous poniósł śmierć w Nilu, Hadrian przeprowadził jego deifikację. Kult Antinousa miał w społeczeństwie trwać kilka wieków^{[potrzebny przypis]}.

Hadrian był również pierwszym rzymskim cesarzem, który nosił brodę. Ta moda miała przetrwać aż do panowania Konstantyna Wielkiego (306–337).

Od jego imienia nazwano ateński miesiąc Hadrianon (kalendarz starogrecki)^{[potrzebny przypis]}.

Zobacz też

Przypisy

↑ Cesarz wprowadził szereg humanitarnych reform, jak : ograniczenie samowoli właścicieli nad niewolnikami i rodziców nad dziećmi (Zmierzch ius vitae necisque), sprecyzowanie odpowiedzialności zbiorowej niewolników w razie zabicia właściciela (Głos cesarza Hadriana w sprawie "s.c. Silanianum"), rozróżnianie przestępstw popełnionych umyślnie oraz nieumyślnie (Kilka uwag na temat rzymskiego prawa karnego w Institutiones Marcianusa), (Twórcza interpretacja legis Corneliae de sicariis et veneficis przez Hadriana i jurysprudencję cesarską), zakaz kastracji nawet za zgodą ofiary (Rzymianie i ich „prawo medyczne”). Humanitaryzm ten był jednak ograniczony, zakazane zostało zmuszanie niewolników do walki na arenie czy stręczenie niewolnic do nierządu, jednak z zastrzeżeniem causa non praestita („bez powodu”) – zatem w ramach kary było to dopuszczalne. Zob. (Skazanie za śmierć na arenie - wymiar sprawiedliwości czy operacja finansowa?), (Szkice z zakresu rzymskiego prawa karnego – damnatio ad bestias).
↑ Jerzy Ciecieląg, Powstanie Bar Kochby 132–135 po Chr., Inforteditions, Zabrze 2008, s. 122.
↑ Focjusz, Biblioteka, Kodeks 100.
↑ Adam Łukaszewicz, Egipt Greków i Rzymian, Książka i Wiedza, Warszawa 2006, s. 314-315.

Bibliografia

Anthony R. Birley, Hadrian (tłum. R. Wiśniewski), PIW, Warszawa 2002, ISBN 83-06-02883-X
Max Cary, Howard Hayes Scullard, Dzieje Rzymu. Od czasów najdawniejszych do Konstantyna. T. II, PIW, Warszawa 1992.
Aleksander Krawczuk, Poczet cesarzy rzymskich. Pryncypat, Iskry, Warszawa 1986, ISBN 83-207-0788-9
Aleksander Krawczuk, Poczet cesarzowych Rzymu, Iskry, Warszawa 2006.
Władcy i wodzowie starożytności. Słownik (red. P. Iwaszkiewicz, W. Łoś, M. Stępień), WSiP, Warszawa 1998.
Krzysztof Kęciek, Starożytność wyklęta, Wydawnictwo Attyka, Warszawa 2008.

[1] Cesarz wprowadził szereg humanitarnych reform, jak : ograniczenie samowoli właścicieli nad niewolnikami i rodziców nad dziećmi (Zmierzch ius vitae necisque), sprecyzowanie odpowiedzialności zbiorowej niewolników w razie zabicia właściciela (Głos cesarza Hadriana w sprawie "s.c. Silanianum"), rozróżnianie przestępstw popełnionych umyślnie oraz nieumyślnie (Kilka uwag na temat rzymskiego prawa karnego w Institutiones Marcianusa), (Twórcza interpretacja legis Corneliae de sicariis et veneficis przez Hadriana i jurysprudencję cesarską), zakaz kastracji nawet za zgodą ofiary (Rzymianie i ich „prawo medyczne”). Humanitaryzm ten był jednak ograniczony, zakazane zostało zmuszanie niewolników do walki na arenie czy stręczenie niewolnic do nierządu, jednak z zastrzeżeniem causa non praestita („bez powodu”) – zatem w ramach kary było to dopuszczalne. Zob. (Skazanie za śmierć na arenie - wymiar sprawiedliwości czy operacja finansowa?), (Szkice z zakresu rzymskiego prawa karnego – damnatio ad bestias).

[2] Jerzy Ciecieląg, Powstanie Bar Kochby 132–135 po Chr., Inforteditions, Zabrze 2008, s. 122.

[3] Focjusz, Biblioteka, Kodeks 100.

[4] Adam Łukaszewicz, Egipt Greków i Rzymian, Książka i Wiedza, Warszawa 2006, s. 314-315.

[1]

[2]

[3]

[4]

Dynastia julijsko-klaudyjska	Oktawian August (27 p.n.e. – 14 n.e.) Tyberiusz (14–37) Kaligula (37–41) Klaudiusz (41–54) Neron (54–68)
Rok czterech cesarzy	Galba (68–69) Oton (69) Witeliusz (69)
Flawiusze	Wespazjan (69–79) Tytus (79–81) Domicjan (81–96)
Dynastia Antoninów	Nerwa (96–98) Trajan (98–117) Hadrian (117–138) Antoninus Pius (138–161) Marek Aureliusz (161–180) Lucjusz Werus (161–169) Kommodus (180–192)
Bez dynastii	Pertynaks (193) Didiusz Julianus (193)
Sewerowie	Septymiusz Sewer (193–211) Geta (211–212) Karakalla (211–217) Makrynus (217–218) Diadumenian (218) Heliogabal (218–222) Aleksander Sewer (222–235)
Kryzys wieku III	Maksymin Trak (235–238) Gordian I i Gordian II (238) Pupien i Balbin (238) Gordian III (238–244) Filip I Arab (244–249) Filip II (247–249) Decjusz (249–251), Herenniusz i Hostylian (251) Trebonian Gallus i Woluzjan (251–253) Emilian (253) Walerian I (253–260) Galien (253–268) Klaudiusz II Gocki (268–270) Kwintyllus (270) Aurelian (270–275) Tacyt (275–276) Florian (276) Probus (276–282) Karus (282–283) Numerian (283–284) i Karinus (283–285)
Tetrarchia i Dynastia konstantyńska	Dioklecjan (284–305) Maksymian (286–305) Konstancjusz I Chlorus (293–306) Galeriusz (293–311), Sewer II (305–307), Maksymin Daja (305–313) Maksencjusz (306–312) Konstantyn I Wielki (306–337), Licyniusz (308–324) i Licyniusz II (317–324) Konstantyn II (337–340) Konstans I (337–350) i Konstancjusz II (337–361) Julian Apostata (361–363) Jowian (363–364)
Dynastia walentyniańska	Walentynian I (364–375), Walens (364–378), Gracjan (367–383), Walentynian II (375–392) i Eugenius (392–394)
Dynastia teodozjańska	Teodozjusz I Wielki (392–395)
Cesarstwo zachodniorzymskie	Honoriusz (395–423) Konstancjusz III (421) Jan (423–425) Walentynian III (425–455) Petroniusz Maksymus (455) Awitus (455–456) Majorian (457–461) Libiusz Sewer (461–465) Antemiusz (467–472) Olibriusz (472) Gliceriusz (473–474) Juliusz Nepos (474–475) Romulus Augustulus (475–476)