Krypton

Krypton
	brom ← krypton → –
	Wygląd
	bezbarwny
	krypton świecący w silnym polu elektrycznym
	; Widmo emisyjne kryptonu
	Ogólne informacje
Nazwa, symbol, l.a.	krypton, Kr, 36; (łac. krypton)
Grupa, okres, blok	18, 4, p
Stopień utlenienia	II
Właściwości metaliczne	gaz szlachetny
Masa atomowa	83,798 ± 0,002
Stan skupienia	gazowy
Gęstość	3,425 kg/m³
Temperatura topnienia	−157,38 °C (punkt potrójny)
Temperatura wrzenia	−153,34 °C
Numer CAS	7439-90-9
PubChem	5416
Właściwości atomowe
Promień; • atomowy; • walencyjny; • van der Waalsa	; obl. 88 pm; 110 pm; 202 pm
Konfiguracja elektronowa	[Ar]4s23d104p6
Zapełnienie powłok	2, 8, 18, 8; (wizualizacja powłok)
Elektroujemność; • w skali Paulinga; • w skali Allreda	; 3,00; 2,94
Potencjały jonizacyjne	I 1350,8 kJ/mol; II 2350,4 kJ/mol; III 3565 kJ/mol
Właściwości fizyczne
Punkt potrójny	−157,38 °C; 73,2 kPa
Punkt krytyczny	−63,67 °C; 5,525 MPa
Ciepło parowania	9,029 kJ/mol
Ciepło topnienia	1,638 kJ/mol
Ciepło właściwe	248 J/(kg·K)
Przewodność cieplna	0,00949 W/(m·K)
Układ krystalograficzny	regularny ściennie centrowany
Prędkość dźwięku	1120 m/s (293,15 K)
Objętość molowa	27,99×10−6 m³/mol
Najbardziej stabilne izotopy
Niebezpieczeństwa
	Karta charakterystyki: dane zewnętrzne firmy Sigma-Aldrich [dostęp 2011-09-30]
	Globalnie zharmonizowany system; klasyfikacji i oznakowania chemikaliów
	Na podstawie podanej karty charakterystyki
Uwaga
Zwroty H	H280
Zwroty P	P410+P403
	NFPA 704
Na podstawie; podanego źródła	0 0 0
	Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą; warunków normalnych (0 °C, 1013,25 hPa)
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Krypton (Kr; z gr. κρυπτός, kryptos = „ukryty”^[6]^[7]^[8]) – pierwiastek chemiczny z grupy helowców. Bezbarwny, niereaktywny gaz. Został odkryty w 1898 r. przez W. Ramsaya i M.W. Traversa.

Występuje w atmosferze ziemskiej w ilości ok. 1,14 ppm. Jest jednym z produktów rozpadu uranu i plutonu. Ma 32 izotopy z przedziału liczby masowej 69–100 o okresie półtrwania minimum 1 ms^[9]. Trwałe są izotopy 78, 80, 82, 83, 84 i 86.

Jest bardzo słabo reaktywny, podobnie jak inne gazy szlachetne. Reaguje z gazowym fluorem pod wysokim ciśnieniem, tworząc fluorek kryptonu, oraz w specyficznych warunkach z fluorowodorem, dając fluorowodorek kryptonu. Ponadto tworzy kompleksy klatratowe z wodą i hydrochinonem. Dzięki niskiej przewodności cieplnej, podobnie jak argon, wykorzystywany jest do wypełniania żarówek i szyb zespolonych w oknach. Stosowany przy poszukiwaniu rud uranu, jako że jest jednym z produktów jego rozszczepienia. Nie ma znaczenia biologicznego.

Izotop ⁸⁶Kr ma pomarańczowoczerwoną linię w widmie atomowym. Długość fali elektromagnetycznej tej linii stanowiła od 1960 do roku 1983 wzorzec metra w systemie SI^[b]^[10].

Uwagi

↑ W dostępnych komercyjnie produktach mogą występować znaczne odchylenia masy atomowej od podanej, z uwagi na zmianę składu izotopowego w rezultacie nieznanego bądź niezamierzonego frakcjonowania izotopowego. Znane są próbki geologiczne, w których pierwiastek ten ma skład izotopowy odbiegający od występującego w większości źródeł naturalnych. Masa atomowa pierwiastka w tych próbkach może więc różnić się od podanej w stopniu większym niż wskazana niepewność. Zob. Prohaska i in. 2021 ↓, s. 584.
↑ Według wzoru: 1 metr = 1 650 763,73 długości fali tej linii.

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d Lide 2009 ↓, s. 4-69.
↑ Lide 2009 ↓, s. 6-52.
↑ Krypton (nr 00484) (ang.) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck) na obszar Stanów Zjednoczonych. [dostęp 2011-09-30]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)
↑ ThomasT. Prohaska ThomasT. i inni, Standard atomic weights of the elements 2021 (IUPAC Technical Report), „Pure and Applied Chemistry”, 94 (5), 2021, s. 573–600, DOI: 10.1515/pac-2019-0603 (ang.).
↑ Wartość dla ciała stałego według: Singman, Charles N. Atomic volume and allotropy of the elements. „Journal of Chemical Education”. 61 (2), s. 137–142, 1984. DOI: 10.1021/ed061p137.
↑ Ignacy Eichstaedt: Księga pierwiastków. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1973, s. 74. OCLC 839118859.
↑ Witold Doroszewski (red.): krypton. [w:] Słownik języka polskiego [on-line]. PWN. [dostęp 2016-02-03].
↑ Słownik grecko-polski. Zofia Abramowiczówna (red.). T. II. PWN, 1960.
↑ Nudat 2.
↑ JackaJ. Challoner JackaJ., Pierwiastki, czyli z czego zbudowany jest wszechświat, Poznań: Publicat, 2018, s. 150, ISBN 978-83-245-2131-9 .

Bibliografia

David R.D.R. Lide David R.D.R. (red.), CRC Handbook of Chemistry and Physics, wyd. 90, Boca Raton: CRC Press, 2009, ISBN 978-1-4200-9084-0 (ang.).

Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.

[uwaga1-4] W dostępnych komercyjnie produktach mogą występować znaczne odchylenia masy atomowej od podanej, z uwagi na zmianę składu izotopowego w rezultacie nieznanego bądź niezamierzonego frakcjonowania izotopowego. Znane są próbki geologiczne, w których pierwiastek ten ma skład izotopowy odbiegający od występującego w większości źródeł naturalnych. Masa atomowa pierwiastka w tych próbkach może więc różnić się od podanej w stopniu większym niż wskazana niepewność. Zob. Prohaska i in. 2021 ↓, s. 584.

[uwaga2-11] Według wzoru: 1 metr = 1 650 763,73 długości fali tej linii.

[CITEREFLide2009'''4'''-69-1] Lide 2009 ↓, s. 4-69.

[CITEREFLide2009'''6'''-52-2] Lide 2009 ↓, s. 6-52.

[Fluka-US-3] Krypton (nr 00484) (ang.) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck) na obszar Stanów Zjednoczonych. [dostęp 2011-09-30]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)

[CIAAW-5] ThomasT. Prohaska ThomasT. i inni, Standard atomic weights of the elements 2021 (IUPAC Technical Report), „Pure and Applied Chemistry”, 94 (5), 2021, s. 573–600, DOI: 10.1515/pac-2019-0603 (ang.).

[Singman1984-6] Wartość dla ciała stałego według: Singman, Charles N. Atomic volume and allotropy of the elements. „Journal of Chemical Education”. 61 (2), s. 137–142, 1984. DOI: 10.1021/ed061p137.

[IE-7] Ignacy Eichstaedt: Księga pierwiastków. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1973, s. 74. OCLC 839118859.

[dor-8] Witold Doroszewski (red.): krypton. [w:] Słownik języka polskiego [on-line]. PWN. [dostęp 2016-02-03].

[ZA-9] Słownik grecko-polski. Zofia Abramowiczówna (red.). T. II. PWN, 1960.

[BNL-10] Nudat 2.

[Challoner-12] JackaJ. Challoner JackaJ., Pierwiastki, czyli z czego zbudowany jest wszechświat, Poznań: Publicat, 2018, s. 150, ISBN 978-83-245-2131-9 .

[15] Alternatywnie do skandowców zalicza się często nie lutet i lorens, lecz lantan, aktyn oraz hipotetyczny unbiun.

[16] Budowa 8. okresu jest przedmiotem badań teoretycznych i dokładne umiejscowienie pierwiastków tego okresu w ramach układu okresowego jest niepewne.

[a]

[4]

[1]

[2]

[5]

[3]

[6]

[7]

[8]

[9]

[b]

[10]

[i]

[ii]