Tenes
liwermor ← tenes → oganeson | |||||||||||||||||||||||||
Ogólne informacje | |||||||||||||||||||||||||
Nazwa, symbol, l.a. |
tenes, Ts, 117 | ||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Grupa, okres, blok | |||||||||||||||||||||||||
Masa atomowa | |||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||
|
Tenes (Ts, łac. tennessine) – syntetyczny pierwiastek chemiczny, transuranowiec o liczbie atomowej 117. Po raz pierwszy zsyntetyzowano go w drugiej połowie 2009 roku[2] w laboratorium w Dubnej w Rosji.
![](https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/19/DecayChain_Tennessine.svg/260px-DecayChain_Tennessine.svg.png)
Badania
[edytuj | edytuj kod]W lipcu 2009 w Zjednoczonym Instytucie Badań Jądrowych w Rosji rozpoczęto eksperyment mający na celu uzyskanie pierwiastka 117[3] przez reakcję syntezy:
Berkel użyty w tym eksperymencie został wytworzony w amerykańskim Oak Ridge National Laboratory[4]. Informacja o powodzeniu syntezy ukazała się w kwietniu 2010 w czasopiśmie Physical Review Letters[5]. Powstało sześć jąder dwóch izotopów pierwiastka 117, które uległy dalszym przemianom. Izotop 294Ts rozpadał się przez długi szereg przemian
W 2012 zespołowi z Dubnej udało się powtórzyć eksperyment, co jest warunkiem koniecznym dla uznania odkrycia przez IUPAC[8]. Niezależne potwierdzenie wyników tego eksperymentu przyniosły badania międzynarodowego zespołu w Instytucie Badań Ciężkich Jonów w Darmstadt, który zsyntetyzował kilka kolejnych jąder tego pierwiastka[9].
Nazwa
[edytuj | edytuj kod]Przed zatwierdzeniem nazwy tego pierwiastka stosowano nazwę systematyczną wynikającą z liczby atomowej – ununseptium.
W 2016 fani Terry’ego Pratchetta zwrócili się do Międzynarodowej Unii Chemii Czystej i Stosowanej o nazwę dla tego pierwiastka brzmiącą octarine, z proponowanym symbolem Oc[10].
8 czerwca 2016 IUPAC zarekomendowała dla ununseptium nazwę tennessine (Ts). Została ona zaproponowana zgodnie z tradycją upamiętniania miejsca lub regionu geograficznego, gdzie dokonano odkrycia – w tym przypadku uhonorowano stan Tennessee, gdzie znajduje się Oak Ridge National Laboratory[11]. 28 listopada 2016 IUPAC zatwierdziła tę nazwę[12]. Według wstępnej opinii Komisji Terminologii Chemicznej Polskiego Towarzystwa Chemicznego nazwą tego pierwiastka w języku polskim jest tenes[13].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Wartość w nawiasach klamrowych jest liczbą masową najtrwalszego izotopu tego pierwiastka, z uwagi na to, że nie posiada on trwałych izotopów, a tym samym niemożliwe jest wyznaczenie dla niego standardowej względnej masy atomowej. Bezwzględna masa atomowa tego izotopu wynosi: 294,21084 u (294
Ts) (patrz:Thomas Prohaska i inni, Standard atomic weights of the elements 2021 (IUPAC Technical Report), „Pure and Applied Chemistry”, 94 (5), 2021, s. 573–600, DOI: 10.1515/pac-2019-0603 (ang.)).
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Thomas Prohaska i inni, Standard atomic weights of the elements 2021 (IUPAC Technical Report), „Pure and Applied Chemistry”, 94 (5), 2021, s. 573–600, DOI: 10.1515/pac-2019-0603 (ang.).
- ↑ Protokół z 31 posiedzenia komitetu ds. fizyki jądrowej. jinr.ru. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-04-14)]. (ang.).
- ↑ Flerov Lab. flerovlab.jinr.ru. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-09-05)]. (ang.).
- ↑ Pierwiastek 117. ma swoją nazwę – to Tennessine [online], Geekweek, 4 grudnia 2016 [dostęp 2023-05-05] .
- ↑ YTs. Oganessian, FSh. Abdullin, P.D. Bailey, D.E. Benker i inni. Synthesis of a new element with atomic number Z = 117. „Phys Rev Lett”. 104 (14), s. 142502, 2010. DOI: 10.1103/PhysRevLett.104.142502. PMID: 20481935.
- ↑ Prezentacja z 31 posiedzenia komitetu ds. fizyki jądrowej (ang.).
- ↑ Element 117 discovered. physicstoday.org. [dostęp 2010-04-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-07-19)].
- ↑ Russian Scientists Confirm 117th Element. RIA Novosti, 2012-06-25. [dostęp 2014-01-18]. (ang.).
- ↑ Approaching the island of stability: observation of the superheavy element 117. GSI, 2014-05-02. [dostęp 2014-05-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-05-03)]. (ang. • niem.).
- ↑ Terry Pratchett’s Discworld colour Octarine could join the periodic table, „The Telegraph” [dostęp 2018-05-27] (ang.).
- ↑ IUPAC is naming the four new elements nihonium, moscovium, tennessine, and oganesson. IUPAC, 2016-06-08. [dostęp 2016-06-08]. (ang.).
- ↑ IUPAC announces the names of the elements 113, 115, 117, and 118. IUPAC, 2016-11-30. [dostęp 2016-11-30]. (ang.).
- ↑ O nazwach pierwiastków 113, 115, 117 i 118 w języku polskim oraz o nazw tych odmianie [online], Komisji Terminologii Chemicznej PTChem [dostęp 2023-10-05] .
Układ okresowy pierwiastków | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
1 | 2 | 3[i] | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | |||||||||||||||||||||||||||
1 | H | He | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
2 | Li | Be | B | C | N | O | F | Ne | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
3 | Na | Mg | Al | Si | P | S | Cl | Ar | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
4 | K | Ca | Sc | Ti | V | Cr | Mn | Fe | Co | Ni | Cu | Zn | Ga | Ge | As | Se | Br | Kr | ||||||||||||||||||||||||||
5 | Rb | Sr | Y | Zr | Nb | Mo | Tc | Ru | Rh | Pd | Ag | Cd | In | Sn | Sb | Te | I | Xe | ||||||||||||||||||||||||||
6 | Cs | Ba | La | Ce | Pr | Nd | Pm | Sm | Eu | Gd | Tb | Dy | Ho | Er | Tm | Yb | Lu | Hf | Ta | W | Re | Os | Ir | Pt | Au | Hg | Tl | Pb | Bi | Po | At | Rn | ||||||||||||
7 | Fr | Ra | Ac | Th | Pa | U | Np | Pu | Am | Cm | Bk | Cf | Es | Fm | Md | No | Lr | Rf | Db | Sg | Bh | Hs | Mt | Ds | Rg | Cn | Nh | Fl | Mc | Lv | Ts | Og | ||||||||||||
8 | Uue | Ubn | ✱ | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
✱ | Ubu | Ubb | Ubt | Ubq | Ubp | Ubh | Ubs | ...[ii] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||