Pismo yi
![](https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/e/e2/Yi_words_sign.jpg/250px-Yi_words_sign.jpg)
![](https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b9/Yiwen.jpg/250px-Yiwen.jpg)
Pismo yi (chiń.
Charakterystyka
[edytuj | edytuj kod]Klasyczne pismo yi
[edytuj | edytuj kod]Klasyczne pismo yi jest sylabicznym systemem logograficznym, który podobno został wymyślony podczas panowania dynastii Tang (618–907) przez człowieka zwanego Aki (chiń.
Pierwotny system pisma składał się z 1840 znaków, lecz w późniejszych czasach nadal tworzono nowe, używane niezależnie od siebie przez różne grupy Yi. Skrajnym przykładem tego jest znak „żołądek”, który istnieje w około czterdziestu odmianach. Ze względu na te regionalne warianty ogólną liczbę glifów znanych z różnych rękopisów i inskrypcji szacuje się na około 8 tysięcy[4]. Chociaż wizualnie są nieco podobne do znaków chińskich, znaki pisma yi z niewielkimi wyjątkami powstały niezależnie od pisma chińskiego.
Współczesne pismo yi
[edytuj | edytuj kod]W latach 70. XX w. na podstawie starego pisma yi opracowano sylabariusz yi, zawierający 819 znaków. Systemu tego naucza się obecnie w szkołach[4]. W 1980 r. uzyskał on status oficjalnego pisma dialektu Liangshan języka nuosu używanego przez lud Yi z Autonomicznej Prefektury Liangshan Yi, w związku z czym znany jest jako standardowe pismo Liangshan Yi (chiń.
Sylabariusz zawiera 756 podstawowych znaków dla sylab opartych na dialekcie Liangshan oraz 63 dodatkowych znaków dla sylab używanych tylko do zapisu wyrazów zapożyczonych z języka chińskiego. Sylaby rodzime stanowią czyste samogłoski oraz połączenia spółgłoskowo-samogłoskowe, utworzone z 43 spółgłosek i 8 samogłosek, które mogą występować w dowolnym z trzech tonów. Istnieją jeszcze dwie „bzyczące” samogłoski, które mogą uzyskiwać wyłącznie ton średni. Nie wszystkie kombinacje głosek są możliwe.
Chociaż dialekt Liangshan ma cztery tony (a inne dialekty mają ich jeszcze więcej), tylko trzy z nich (wysoki, średni, niski) oddawane są przez oddzielne glify. Czwarty ton (wschodzący) może czasem występować jako gramatyczna oboczność tonu średniego, dlatego też jest przedstawiany za pomocą glifu używanego dla tonu średniego z dodanym znakiem diakrytycznym w postaci łuku u góry. Jeśli uwzględnimy sylaby z owym znakiem diakrytycznym, to ogólna liczb glifów w sylabariuszu będzie sięgała 1164 sztuk. Dodatkowo występuje znak powtórzenia ꀕ (w pinyinie yi oddawany jako w), który jest używany do powtórzenia poprzedniej sylaby.
Sylabariusz standardowego współczesnego pisma yi przedstawiono w tabeli poniżej (zob. tabelę w postaci obrazka):[5]
— | b | p | bb | nb | hm | m | f | v | d | t | dd | nd | hn | n | hl | l | g | k | gg | mg | hx | ng | h | w | z | c | zz | nz | s | ss | zh | ch | rr | nr | sh | r | j | q | jj | nj | ny | x | y | ||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
[p] | [pʰ] | [b] | [m͡b] | [m̥] | [m] | [f] | [v] | [t] | [tʰ] | [d] | [n͡d] | [n̥] | [n] | [l̥] | [l] | [k] | [kʰ] | [ɡ] | [ŋ͡ɡ] | [h] | [ŋ] | [x] | [ɣ] | [t͡s] | [t͡sʰ] | [d͡z] | [nd͡z] | [s] | [z] | [t͡ʂ] | [t͡ʂʰ] | [d͡ʐ] | [nd͡ʐ] | [ʂ] | [ʐ] | [t͡ɕ] | [t͡ɕʰ] | [d͡ʑ] | [nd͡ʑ] | [ɲ] | [ɕ] | [ʑ] | |||
it | [i̋] | ꀀ | ꀖ | ꀸ | ꁖ | ꁶ | ꂑ | ꂮ | ꃍ | ꃢ | ꄀ | ꄚ | ꄶ | ꅑ | ꅨ | ꅽ | ꆗ | ꆷ | ꇚ | ꇸ | ꈔ | ꉆ | ꉮ | ꊍ | ꊮ | ꋐ | ꋭ | ꌉ | ꌪ | ꏠ | ꏼ | ꐘ | ꐱ | ꑊ | ꑝ | ꑱ | |||||||||
ix | [ǐ] | ꀁ | ꀗ | ꀹ | ꁗ | ꁷ | ꂒ | ꂯ | ꃎ | ꃣ | ꄁ | ꄛ | ꄷ | ꅒ | ꅩ | ꅾ | ꆘ | ꆸ | ꇛ | ꇹ | ꈕ | ꉇ | ꊎ | ꊯ | ꋑ | ꋮ | ꌊ | ꌫ | ꏡ | ꏽ | ꐙ | ꐲ | ꑋ | ꑞ | ꑲ | ||||||||||
i | [ī] | ꀂ | ꀘ | ꀺ | ꁘ | ꁸ | ꂓ | ꂰ | ꃏ | ꃤ | ꄂ | ꄜ | ꄸ | ꅓ | ꅪ | ꅿ | ꆙ | ꆹ | ꇜ | ꇺ | ꈖ | ꉈ | ꊏ | ꊰ | ꋒ | ꋯ | ꌋ | ꌬ | ꏢ | ꏾ | ꐚ | ꐳ | ꑌ | ꑟ | ꑳ | ||||||||||
ip | [î] | ꀃ | ꀙ | ꀻ | ꁙ | ꁹ | ꂔ | ꂱ | ꃐ | ꃥ | ꄃ | ꄝ | ꄹ | ꅔ | ꅫ | ꆀ | ꆚ | ꆺ | ꇝ | ꇻ | ꉉ | ꊐ | ꊱ | ꋓ | ꋰ | ꌌ | ꌭ | ꏣ | ꏿ | ꐛ | ꐴ | ꑍ | ꑠ | ꑴ | |||||||||||
iet | [ɛ̋] | ꀄ | ꀚ | ꁚ | ꃦ | ꅬ | ꆻ | ꇞ | ꉊ | ꊲ | ꋔ | ꏤ | ꐀ | ꐜ | ꐵ | ꑎ | ꑡ | ꑵ | |||||||||||||||||||||||||||
iex | [ɛ̌] | ꀅ | ꀛ | ꀼ | ꁛ | ꁺ | ꂕ | ꂲ | ꃧ | ꄄ | ꄞ | ꄺ | ꅕ | ꅭ | ꆁ | ꆛ | ꆼ | ꇟ | ꇼ | ꈗ | ꈰ | ꉋ | ꉝ | ꉯ | ꊑ | ꊳ | ꋕ | ꋱ | ꌍ | ꌮ | ꏥ | ꐁ | ꐝ | ꐶ | ꑏ | ꑢ | ꑶ | ||||||||
ie | [ɛ̄] | ꀆ | ꀜ | ꀽ | ꁜ | ꁻ | ꂖ | ꂳ | ꃨ | ꄅ | ꄟ | ꄻ | ꅖ | ꅮ | ꆂ | ꆜ | ꆽ | ꇠ | ꇽ | ꈘ | ꈱ | ꉌ | ꉞ | ꉰ | ꊒ | ꊴ | ꋖ | ꋲ | ꌎ | ꌯ | ꏦ | ꐂ | ꐞ | ꐷ | ꑐ | ꑣ | ꑷ | ||||||||
iep | [ɛ̂] | ꀇ | ꀝ | ꀾ | ꁝ | ꁼ | ꂗ | ꂴ | ꃩ | ꄆ | ꄠ | ꄼ | ꅯ | ꆃ | ꆝ | ꆾ | ꇡ | ꇾ | ꈙ | ꉍ | ꉟ | ꊓ | ꊵ | ꋗ | ꋳ | ꌏ | ꌰ | ꏧ | ꐃ | ꐟ | ꐸ | ꑑ | ꑤ | ꑸ | |||||||||||
at | [a̋] | ꀈ | ꀞ | ꀿ | ꁞ | ꁽ | ꂘ | ꂵ | ꃑ | ꃪ | ꄇ | ꄡ | ꄽ | ꅗ | ꅰ | ꆞ | ꆿ | ꇢ | ꇿ | ꈚ | ꈲ | ꉎ | ꉠ | ꉱ | ꊀ | ꊔ | ꊶ | ꋘ | ꋴ | ꌐ | ꌱ | ꍆ | ꍡ | ꎔ | ꎫ | ꏆ | |||||||||
ax | [ǎ] | ꀉ | ꀟ | ꁀ | ꁟ | ꁾ | ꂙ | ꂶ | ꃒ | ꃫ | ꄈ | ꄢ | ꄾ | ꅘ | ꅱ | ꆄ | ꆟ | ꇀ | ꇣ | ꈀ | ꈛ | ꈳ | ꉏ | ꉡ | ꉲ | ꊁ | ꊕ | ꊷ | ꋙ | ꋵ | ꌑ | ꌲ | ꍇ | ꍢ | ꍼ | ꎕ | ꎬ | ꏇ | |||||||
a | [ā] | ꀊ | ꀠ | ꁁ | ꁠ | ꁿ | ꂚ | ꂷ | ꃓ | ꃬ | ꄉ | ꄣ | ꄿ | ꅙ | ꅲ | ꆅ | ꆠ | ꇁ | ꇤ | ꈁ | ꈜ | ꈴ | ꉐ | ꉢ | ꉳ | ꊂ | ꊖ | ꊸ | ꋚ | ꋶ | ꌒ | ꌳ | ꍈ | ꍣ | ꍽ | ꎖ | ꎭ | ꏈ | |||||||
ap | [â] | ꀋ | ꀡ | ꁂ | ꁡ | ꂀ | ꂛ | ꂸ | ꃔ | ꃭ | ꄊ | ꄤ | ꅀ | ꅚ | ꅳ | ꆆ | ꆡ | ꇂ | ꇥ | ꈂ | ꈝ | ꈵ | ꉑ | ꉣ | ꉴ | ꊃ | ꊗ | ꊹ | ꋛ | ꋷ | ꌓ | ꌴ | ꍉ | ꍤ | ꎗ | ꎮ | ꏉ | ||||||||
uot | [ɔ̋] | ꂹ | ꄥ | ꇃ | ꇦ | ꈞ | ꉒ | ꉤ | ꉵ | ꍥ | ꏨ | ꐄ | ꑹ | ||||||||||||||||||||||||||||||||
uox | [ɔ̌] | ꀌ | ꀢ | ꁃ | ꁢ | ꂜ | ꂺ | ꄋ | ꄦ | ꅁ | ꅴ | ꆇ | ꆢ | ꇄ | ꇧ | ꈃ | ꈟ | ꈶ | ꉓ | ꉥ | ꉶ | ꊄ | ꊘ | ꊺ | ꋸ | ꌔ | ꍊ | ꍦ | ꍾ | ꎯ | ꏊ | ꏩ | ꐅ | ꐠ | ꐹ | ꑒ | ꑥ | ꑺ | |||||||
uo | [ɔ̄] | ꀍ | ꀣ | ꁄ | ꁣ | ꂝ | ꂻ | ꄌ | ꄧ | ꅂ | ꅵ | ꆈ | ꆣ | ꇅ | ꇨ | ꈄ | ꈠ | ꈷ | ꉔ | ꉦ | ꉷ | ꊅ | ꊙ | ꊻ | ꋹ | ꌕ | ꍋ | ꍧ | ꍿ | ꎰ | ꏋ | ꏪ | ꐆ | ꐡ | ꐺ | ꑓ | ꑦ | ꑻ | |||||||
uop | [ɔ̂] | ꀎ | ꀤ | ꁅ | ꁤ | ꂞ | ꂼ | ꄨ | ꅃ | ꆉ | ꆤ | ꇆ | ꇩ | ꈅ | ꈡ | ꈸ | ꉕ | ꉸ | ꊆ | ꊚ | ꊼ | ꌖ | ꍌ | ꍨ | ꎱ | ꏌ | ꏫ | ꐇ | ꐢ | ꑔ | ꑼ | ||||||||||||||
ot | [ő] | ꀏ | ꀥ | ꁆ | ꁥ | ꂁ | ꂟ | ꂽ | ꃮ | ꄍ | ꄩ | ꅄ | ꅛ | ꅶ | ꆊ | ꇇ | ꇪ | ꈆ | ꈢ | ꈹ | ꉖ | ꉧ | ꉹ | ꊛ | ꊽ | ꌗ | ꌵ | ꍍ | ꍩ | ꎀ | ꎲ | ꏍ | ꏬ | ꐈ | ꐣ | ꐻ | ꑕ | ꑧ | ꑽ | ||||||
ox | [ǒ] | ꀐ | ꀦ | ꁇ | ꁦ | ꂂ | ꂠ | ꂾ | ꃕ | ꃯ | ꄎ | ꄪ | ꅅ | ꅜ | ꅷ | ꆋ | ꆥ | ꇈ | ꇫ | ꈇ | ꈣ | ꈺ | ꉗ | ꉨ | ꉺ | ꊇ | ꊜ | ꊾ | ꋜ | ꋺ | ꌘ | ꌶ | ꍎ | ꍪ | ꎁ | ꎘ | ꎳ | ꏎ | ꏭ | ꐉ | ꐤ | ꐼ | ꑖ | ꑨ | ꑾ |
o | [ō] | ꀑ | ꀧ | ꁈ | ꁧ | ꂃ | ꂡ | ꂿ | ꃖ | ꃰ | ꄏ | ꄫ | ꅆ | ꅝ | ꆌ | ꆦ | ꇉ | ꇬ | ꈈ | ꈤ | ꈻ | ꉘ | ꉩ | ꉻ | ꊈ | ꊝ | ꊿ | ꋝ | ꌙ | ꌷ | ꍏ | ꍫ | ꎂ | ꎙ | ꎴ | ꏏ | ꏮ | ꐊ | ꐥ | ꐽ | ꑗ | ꑩ | ꑿ | ||
op | [ô] | ꀒ | ꀨ | ꁉ | ꁨ | ꂄ | ꂢ | ꃀ | ꃗ | ꃱ | ꄐ | ꄬ | ꅇ | ꅞ | ꅸ | ꆍ | ꆧ | ꇊ | ꇭ | ꈉ | ꈥ | ꈼ | ꉙ | ꉪ | ꉼ | ꊉ | ꊞ | ꋀ | ꋞ | ꋻ | ꌚ | ꌸ | ꍐ | ꍬ | ꎃ | ꎚ | ꎵ | ꏐ | ꏯ | ꐋ | ꐦ | ꐾ | ꑘ | ꑪ | ꒀ |
et | [ɯ̋] | ꇮ | ꈊ | ꈦ | ꍑ | ꍭ | ꎄ | ꎛ | ꎶ | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||
ex | [ɯ̌] | ꀓ | ꀩ | ꁩ | ꃁ | ꃲ | ꄑ | ꄭ | ꅈ | ꅟ | ꅹ | ꆎ | ꆨ | ꇋ | ꇯ | ꈋ | ꈧ | ꈽ | ꉚ | ꉫ | ꉽ | ꊊ | ꊟ | ꋁ | ꋟ | ꋼ | ꌛ | ꌹ | ꍒ | ꍮ | ꎅ | ꎜ | ꎷ | ꏑ | |||||||||||
e | [ɯ̄] | ꀔ | ꀪ | ꁪ | ꃂ | ꄒ | ꄮ | ꅉ | ꅠ | ꅺ | ꆏ | ꆩ | ꇌ | ꇰ | ꈌ | ꈨ | ꈾ | ꉛ | ꉬ | ꉾ | ꊋ | ꊠ | ꋂ | ꋠ | ꋽ | ꌜ | ꌺ | ꍓ | ꍯ | ꎆ | ꎝ | ꎸ | ꏒ | ||||||||||||
ep | [ɯ̂] | ꀫ | ꁫ | ꃳ | ꄓ | ꄯ | ꅊ | ꅡ | ꅻ | ꆐ | ꆪ | ꇍ | ꇱ | ꈍ | ꈩ | ꈿ | ꉜ | ꉭ | ꉿ | ꊌ | ꊡ | ꋃ | ꋡ | ꌝ | ꌻ | ꍔ | ꍰ | ꎇ | ꎞ | ꎹ | ꏓ | ||||||||||||||
ut | [ű] | ꀬ | ꁊ | ꁬ | ꂅ | ꂣ | ꃃ | ꃘ | ꃴ | ꄔ | ꄰ | ꅋ | ꅢ | ꅼ | ꆑ | ꆫ | ꇎ | ꇲ | ꈎ | ꈪ | ꉀ | ꊢ | ꋄ | ꌞ | ꌼ | ꍕ | ꎈ | ꎟ | ꎺ | ꏔ | ꏰ | ꐌ | ꐧ | ꑙ | ꒁ | ||||||||||
ux | [ǔ] | ꀭ | ꁋ | ꁭ | ꂆ | ꂤ | ꃄ | ꃙ | ꃵ | ꄕ | ꄱ | ꅌ | ꅣ | ꆒ | ꆬ | ꇏ | ꇳ | ꈏ | ꈫ | ꉁ | ꊣ | ꋅ | ꋢ | ꋾ | ꌟ | ꌽ | ꍖ | ꍱ | ꎉ | ꎠ | ꎻ | ꏕ | ꏱ | ꐍ | ꐨ | ꐿ | ꑚ | ꒂ | |||||||
u | [ū] | ꀮ | ꁌ | ꁮ | ꂇ | ꂥ | ꃅ | ꃚ | ꃶ | ꄖ | ꄲ | ꅍ | ꅤ | ꆓ | ꆭ | ꇐ | ꇴ | ꈐ | ꈬ | ꉂ | ꊤ | ꋆ | ꋣ | ꋿ | ꌠ | ꌾ | ꍗ | ꍲ | ꎊ | ꎡ | ꎼ | ꏖ | ꏲ | ꐎ | ꐩ | ꑀ | ꑛ | ꒃ | |||||||
up | [û] | ꀯ | ꁍ | ꁯ | ꂈ | ꂦ | ꃆ | ꃛ | ꃷ | ꄗ | ꄳ | ꅎ | ꅥ | ꆔ | ꆮ | ꇑ | ꇵ | ꈑ | ꈭ | ꉃ | ꊥ | ꋇ | ꋤ | ꌀ | ꌡ | ꌿ | ꍘ | ꍳ | ꎋ | ꎢ | ꎽ | ꏗ | ꏳ | ꐏ | ꐪ | ꑁ | ꑜ | ꒄ | |||||||
urx | [ǔ̠] | ꀰ | ꁎ | ꁰ | ꂉ | ꂧ | ꃇ | ꃜ | ꃸ | ꄘ | ꄴ | ꅏ | ꅦ | ꆕ | ꆯ | ꇒ | ꇶ | ꈒ | ꈮ | ꉄ | ꊦ | ꋈ | ꋥ | ꌁ | ꌢ | ꍙ | ꍴ | ꎌ | ꎣ | ꎾ | ꏘ | ꏴ | ꐐ | ꐫ | ꑂ | ꒅ | |||||||||
ur | [ū̠] | ꀱ | ꁏ | ꁱ | ꂊ | ꂨ | ꃈ | ꃝ | ꃹ | ꄙ | ꄵ | ꅐ | ꅧ | ꆖ | ꆰ | ꇓ | ꇷ | ꈓ | ꈯ | ꉅ | ꊧ | ꋉ | ꋦ | ꌂ | ꌣ | ꍚ | ꍵ | ꎍ | ꎤ | ꎿ | ꏙ | ꏵ | ꐑ | ꐬ | ꑃ | ꒆ | |||||||||
yt | [ɿ̋] | ꀲ | ꁐ | ꁲ | ꂋ | ꃉ | ꃞ | ꃺ | ꆱ | ꇔ | ꊨ | ꋊ | ꋧ | ꌃ | ꌤ | ꍀ | ꍛ | ꍶ | ꎎ | ꎥ | ꏀ | ꏚ | ꏶ | ꐒ | ꐭ | ꑄ | ꑫ | ꒇ | |||||||||||||||||
yx | [ɿ̌] | ꀳ | ꁑ | ꁳ | ꂌ | ꂩ | ꃊ | ꃟ | ꃻ | ꆲ | ꇕ | ꊩ | ꋋ | ꋨ | ꌄ | ꌥ | ꍁ | ꍜ | ꍷ | ꎏ | ꎦ | ꏁ | ꏛ | ꏷ | ꐓ | ꐮ | ꑅ | ꑬ | ꒈ | ||||||||||||||||
y | [ɿ̄] | ꀴ | ꁒ | ꁴ | ꂍ | ꂪ | ꃋ | ꃠ | ꃼ | ꆳ | ꇖ | ꊪ | ꋌ | ꋩ | ꌅ | ꌦ | ꍂ | ꍝ | ꍸ | ꎐ | ꎧ | ꏂ | ꏜ | ꏸ | ꐔ | ꐯ | ꑆ | ꑭ | ꒉ | ||||||||||||||||
yp | [ɿ̂] | ꀵ | ꁓ | ꁵ | ꂎ | ꂫ | ꃌ | ꃡ | ꃽ | ꆴ | ꇗ | ꊫ | ꋍ | ꋪ | ꌆ | ꌧ | ꍃ | ꍞ | ꍹ | ꎑ | ꎨ | ꏃ | ꏝ | ꏹ | ꐕ | ꐰ | ꑇ | ꑮ | ꒊ | ||||||||||||||||
yrx | [ɿ̠̌] | ꀶ | ꁔ | ꂏ | ꂬ | ꃾ | ꆵ | ꇘ | ꊬ | ꋎ | ꋫ | ꌇ | ꌨ | ꍄ | ꍟ | ꍺ | ꎒ | ꎩ | ꏄ | ꏞ | ꏺ | ꐖ | ꑈ | ꑯ | ꒋ | ||||||||||||||||||||
yr | [ɿ̠̄] | ꀷ | ꁕ | ꂐ | ꂭ | ꃿ | ꆶ | ꇙ | ꊭ | ꋏ | ꋬ | ꌈ | ꌩ | ꍅ | ꍠ | ꍻ | ꎓ | ꎪ | ꏅ | ꏟ | ꏻ | ꐗ | ꑉ | ꑰ | ꒌ |
Pismo yi w pinyinie
[edytuj | edytuj kod]Do transliteracji pisma yi używane są rozszerzone litery pinyinu[4].
Spółgłoski
[edytuj | edytuj kod]Wyróżniamy następujące szeregi spółgłosek: zwarte bezdźwięczne bezprzydechowe, zwarte bezdźwięczne przydechowe, zwarte dźwięczne, zwarte prenazalizowane, nosowe bezdźwięczne, nosowe dźwięczne, zwarto-szczelinowe bezdźwięczne bezprzydechowe, zwarto-szczelinowe bezdźwięczne przydechowe, zwarto-szczelinowe dźwięczne, zwarto-szczelinowe prenasalizowane, szczelinowe bezdźwięczne oraz szczelinowe dźwięczne. Ponadto istnieją jeszcze: spółgłoski boczne hl, l oraz spółgłoska szczelinowa krtaniowa bezdźwięczna hx. Litery v, ss, r, y i w służą jako spółgłoski szczelinowe dźwięczne, natomiast w przypadku spółgłosek zwartych i zwarto-szczelinowych udźwięcznienie jest wskazywane poprzez podwojenie litery.
Spółgłoski | Wargowe | Przedniojęzykowo-dziąsłowe | Retrofleksyjne | Twardopodniebienne | Miękkopodniebienne | Krtaniowe | ||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Zwarte | bezdźwięczne | bezprzydechowe | b [p] | d [t] | g [k] | |||
przydechowe | p [pʰ] | t [tʰ] | k [kʰ] | |||||
dźwięczne | bb [b] | dd [d] | gg [ɡ] | |||||
prenazalizowane | nb [m͡b] | nd [n͡d] | mg [ŋ͡g] | |||||
Nosowe | bezdźwięczne | hm [m̥] | hn [n̥] | |||||
dźwięczne | m [m] | n [n] | ny [ɲ] | ng [ŋ] | ||||
Zwarto-szczelinowe | bezdźwięczne | bezprzydechowe | z [t͡s] | zh [t͡ʂ] | j [t͡ɕ] | |||
przydechowe | c [t͡sʰ] | ch [t͡ʂʰ] | q [t͡ɕʰ] | |||||
dźwięczne | zz [d͡z] | rr [d͡ʐ] | jj [d͡ʑ] | |||||
prenazalizowane | nz [nd͡z] | nr [nd͡ʐ] | nj [nd͡ʑ] | |||||
Szczelinowe | bezdźwięczne | f [f] | s [s] | sh [ʂ] | x [ɕ] | h [x] | hx [h] | |
dźwięczne | v [v] | ss [z] | r [ʐ] | y [ʑ] | w [ɣ] | |||
Boczne | bezdźwięczne | hl [l̥] | ||||||
dźwięczne | l [l] |
Spółgłoski nagłosowe są uszeregowane w następujący sposób:
b p bb nb hm m f v d t dd nd hn n hl l g k gg mg hx ng h w z c zz nz s ss zh ch rr nr sh r j q jj nj ny x y
Samogłoski
[edytuj | edytuj kod]Samogłoski | ||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Transliteracja | i | ie | a | uo | o | e | u | ur | y | yr |
Transkrypcja IPA | [i] | [ɛ] | [a] | [ɔ] | [o] | [ɯ] | [u] | [u̠ | [ɿ] | [ɿ̱̠] |
Tony
[edytuj | edytuj kod]Nieoznakowana sylaba nosi ton średni równy (33), np. ā (lub a˧). Pozostałe tony są wskazywane przez spółgłoski wygłosowe:
- t – ton wysoki równy (55), np. a̋ (lub a˥),
- x – ton wysoki wschodzący (34), np. ǎ (lub a˧˦),
- p – ton niski opadający (21), np. â (lub a˨˩).
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Wǔ Zìlì
武 自立 Z.武 ., Chuántǒng yíwén 传统彝 文 (Tradycyjne pismo yi), [w:] Zhōngguó shàoshù mínzú wénzì中国 少数 民族 文字 (Piśmiennictwo chińskich mniejszości etnicznych), Pekin: Zhōngguó zàngxué chūbǎn shè中国 藏 学 出版 社 , 1992, ISBN 978-7-80057-082-7 (chiń.). - ↑ Ancient Scripts: Yi Scripts [online], www.ancientscripts.com [dostęp 2017-11-26] .
- ↑ Mǎ Xuéliáng 马学
良 X.马., Hàn zàng yǔ gàilùn 汉藏语概论 (Wprowadzenie do języków chińskiego i tybetańskiego), Pekin: Mínzú chūbǎn shè民族 出版 社 , 1991, s. 568, ISBN 978-7-105-05735-1 (chiń.). - ↑ a b c Yi language, script and pronunciation [online], www.omniglot.com [dostęp 2017-11-26] .
- ↑ Lǐ Mín
李 民 M.李 ., Liángshān yíyǔ yǔyán gàilùn 凉山彝 语语言 概 论, Chengdu: Sìchuān mínzú chūbǎn shè四川 民族 出版 社 , 1983 (chiń.).