Kuzey Vey
Kuzey Vey | |||||||||||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
386-535 | |||||||||||||||||
Kuzey Wei Haritası | |||||||||||||||||
Kuzey Wei haritası | |||||||||||||||||
Başkent | Huhhot (386-398) Datong (398-493) Luoyang (493-534) Çang'an (534-535) | ||||||||||||||||
Yaygın dil(ler) | Tabgaçça Orta Çince | ||||||||||||||||
Hükûmet | Monarşi | ||||||||||||||||
İmparator | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
Tarihçe | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
Yüzölçümü | |||||||||||||||||
450 | 2.000.000 km2 | ||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
Günümüzdeki durumu | Çin Moğolistan |
Çin tarihi | |||
İlk Çağ
Orta Çağ
Yeni Çağ
Yakın Çağ
|
Vey veya başka tarihsel kaynaklara göre
Kuzey Vey (Çince:
Toba Vey (Çince:
Yuan Vey (Çince:
439’da üçüncü imparatoru Tai Vu Di'nin Hiung-nu Helian boyu'nun kurduğu Xia ve Hiung-nu Juqu boyu'nun kurduğu Kuzey Lyang'ı yıkıp Kuzey Çin'i birleştirmesiyle Çin tarihinde Güney Kuzey Hanedanları dönemi başlamıştır.
Tai Wu Di, Taoist Kou Qianzhi'nin tavsiyesiyle Budizm'i bastırmış ve daha sonra Konfüçyüsçülüğe önem vermeye başlamıştı. Ancak diğer hükümdarlar Budizme önem verdiği için Budizm kültürü gelişmişti.
Hanlaştırma siyasetini izleyerek mevcut boylar sisteminin yerine aristokrat sistemi getirmiştir. Fakat Tuoba boyu başta olmak üzere Sien-pi’ler bu siyasetlere karşı çıkmış ve 524’te Altı Garnizon’un İsyanı (
İsyanı bastıran askerlerin söz hakkı büyümüş ve Doğu Vey (534 - 550) ile Batı Vey (535 - 556) olmak üzere ikiye bölünmüştü.
Tai Wu Di öldüğünde ardılı olan hükümdarlar Ven Çeng Di (452 - 465) ve Hyan Ven Di (465 - 471) zamanlarında Güney Çin'deki hanedanları Liu Sung Hanedanı ve kuzeydeki Rouranlara mücadele etmişti.
Ciddi önlemler alınmaması sonucunda Budistleşme ve onunla özdeş gözüken Hanlaşma süreci de başlamış oluyordu. Nihayet kendisi de Budist olan Xiao Wen Di (471 - 499) başkentini kuzeydeki bozkır bölgesinden alarak Çinli nüfusun ağırlıkta olduğu Lo-Yang'a taşımış, böylece asimilasyon süreci tamamlanmıştır.
495 yılında Sien-pi kıyafetleri, gelenekleri ve dili yasaklandı. Buna karşı çeyrek yüzyıl süren tepkiler bastırıldı. Xuan Wu Di (499-515)'dan sonra tahta çıkan imparatoriçe Xiao Ming Di (515-528) Ak Hun ülkesine rahip gönderip onları hidayete davet edecek kadar inançlı bir Budist'ti.
Artık Çinlilerden ayrılmayan Tobalar 534'e doğru, Doğu ve Batı Vey'leri olmak üzere ikiye ayrıldı. Önce 550'de Bei Qi (550 - 577) Doğu Wei'nin, 557'de Kuzey Çov (557 - 581) Batı Wei'nin yerlerini almıştır. 577'de Bei Zhou, Bei Qi'yi yıkarak Kuzey Çin'i birleştiyse de 581'de Sien-pi Puliuru boyu'na mensup olan Yang Jian, Bei Zhou'yu yıkıp Suy Hanedanı (
Bei Wei'de Budizm kültürü
[değiştir | kaynağı değiştir]-
Buda heykeli
Yungang taş mağarası (Dünya mirası) -
Budist nakışları
Yungang teş mağarası
(Dünya mirası) -
Budist heykelleri
Longmen taş mağarası (Dünya mirası)
Bei Wei Hanedanı hükümdarları
[değiştir | kaynağı değiştir]Sonradan verilen ad |
Çince soyadı ve adı | Taht süresi | Dönemin adı ve süresi |
---|---|---|---|
Bei Wei 386-535 | |||
Dao Wu Di ( |
Tuoba Gui ( |
386-409 | Dengguo ( Huangshi ( Tianxing ( Tianci ( |
Ming Yuan Di ( |
Tuoba Si ( |
409-423 | Yongxing ( Shenrui ( Taichang ( |
Tai Wu Di ( |
Tuoba Tao ( |
424-452 | Shiguang ( Shenjia ( Yanhe ( Taiyan ( Taipingzhenjun ( Zhengping ( |
Nan An Wang ( |
Tuoba Yu ( |
452 | Chengping ( |
Wen Cheng Di ( |
Tuoba Jun ( |
452-465 | Xingan ( Xingguang ( Tai'an ( Heping ( |
Xian Wen Di ( |
Tuoba Hong ( |
466-471 | Tian'an ( Huangxing ( |
Xiao Wen Di ( |
Yuan Hong ( |
471-499 | Yanxing ( Chengming ( Taihe ( |
Xuan Wu Di ( |
Yuan Ke ( |
499-515 | Jingming ( Zhengshi ( Yongping ( Yanchang ( |
Xiao Ming Di ( |
Yuan Xu ( |
516-528 | Xiping (熙平 xī píng) 516-518 Shengui ( Zhengguang ( Xiaochang ( Wutai ( |
Youzhu ( |
Yuan Zhao ( |
528 | Yoktu |
Xiao Zhuang Di ( |
Yuan Ziyou ( |
528-530 | Jianyi ( Yongan ( |
Chang Guang Wang ( |
Yuan Ye ( |
530-531 | Jianming ( |
Jie Min Di ( |
Yuan Gong ( |
531-532 | Putai ( |
An Ding Wang ( |
Yuan Lang ( |
531-532 | Zhongxing ( |
Xiao Wu Di ( Chu Di ( |
Yuan Xiu ( |
532-535 | Taichang ( Yongxing ( Yongxi ( |
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Fairbank, John King; Goldman, Merle (30 Nisan 2006). China: A New History, Second Enlarged Edition (İngilizce). Harvard University Press. ISBN 978-0-674-01828-0.
- ^ Tsiang, Katherine R. (Haziran 2002). "Changing Patterns of Divinity and Reform in the Late Northern Wei". The Art Bulletin. 84 (2): 222. doi:10.2307/3177267. ISSN 0004-3079.
- ^ Liu, Puning (21 Aralık 2020). China’s Northern Wei Dynasty, 386-535: The Struggle for Legitimacy (İngilizce). Routledge. ISBN 978-1-000-28314-3.
- ^ Puning Liu (2018). "Song scholars' views on the Northern Wei legitimacy dispute". Archiv Orientální. s. 112.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]Wei Shou, "Wei" Kitabı,