Vikipedi:Vikipedi ne değildir?

Vikipedi, çevrimiçi bir ansiklopedidir ve bu amaca ulaşmak için bir araya gelmiş, karşılıklı saygı çerçevesinde yüksek kalitede bir ansiklopedi oluşturmakla ilgilenen kişilerden oluşan çevrimiçi bir topluluktur. Bu sebeple, Vikipedi'nin kesinlikle olmadığı belirli şeyler vardır:

Tarz ve biçim

Vikipedi kâğıt ansiklopedisi değildir

Vikipedi bir kâğıt ansiklopedi yani basılı bir ansiklopedi değildir; kapsayabileceğimiz, yer verebileceğimiz konu sayısının ve toplam içerik miktarının, doğrulanabilirlik ve bu sayfada yer alan diğer başlıklar dışında, herhangi bir (pratik) sınırı yoktur. Bununla birlikte, teknik olarak mümkün olanla mantıki olarak yapılabilir olan -ki bu aşağıdaki içerik kısmında ele alınmıştır- arasında önemli bir fark vardır.

Her bir maddenin büyüklüğü için çevirmeli internet bağlantısı ve mikrotarayıcı kullanan okurlar ve herkes için okunaklılığın göz önüne alınmasına dayanan uygulanabilir bir sınır bulunmaktadır (bkz. Vikipedi:Madde uzunluğu). Bir noktadan sonra bir maddeyi parçalayarak ayrı maddelere bölmek ve yeterli büyüklükte özetleri ana maddede bırakmak, konunun gelişiminin doğal bir parçasıdır (sonucudur). Bazı konular basılı ansiklopediler tarafından sadece kısa, sabit maddelerde ele alınabilir; bununla birlikte Vikipedi kâğıda ihtiyaç duymadığı için biz konuları daha geniş ve derin bir şekilde işleyebilir, daha fazla uygun bağlantı içerebilir, daha güncel olabiliriz vs.

Bu aynı zamanda bir konuyu kısmen denk olan ve daha yaygın kullanılan bir başkasına yönlendirmenizin gerekli olmadığı anlamına gelir. Ele alınan konu ile yakından ilgili olan konuların sayfalarında konuya dair ek bilgi bulunabileceğini belirten bir "Ayrıca bakınız" bölümü tercih edilebilir.

Bu politika kapsam açısından serbestlik sağlamaz: Maddeler (hâlâ) uygun olan içerik politikaları ve yönergelerine, özellikle de beş temel taşa, uymak zorundadır.

Vikipedi millî ansiklopedi değildir

Vikipedi beş temel taşından biri olan tarafsızlık politikası sebebiyle hiçbir millet veya devletin ansiklopedisi olarak tanımlanamaz. Farklı dillerde birçok Vikipedi projesi mevcuttur ve bunların hepsi aynı çatı altında birleşmektedir. Topluluklarının farklılıkları sebebiyle farklı özellikleri ve yönleri bulunsa da tüm Vikipedi projeleri temelde aynıdırlar. Farklı dillerde içerik sunmaları onları o dillerle bağdaştırılan millet veya devletlerin ansiklopedisi kılmamaktadır.

İçerik

Vikipedi sözlük değildir

Vikipedi sözlük değildir. Eğer Türkçe sözlük üzerine çalışmak istiyorsanız kardeş proje olan Vikisözlüğü deneyiniz. Vikipedi'deki bir madde,

1. Sözlük tanımları değildir. Vikipedi sözlük değil, bir ansiklopedi olduğu için sadece madde başlığının tanımını yapmayın. Bazı durumlarda madde iyi bir tanımla başlayabilir ama ansiklopedik içerikle devam etmelidir. Eğer sadece tanımdan oluşan bir maddeye rastgelirseniz, ansiklopediye uygun ekleyebileceğiniz bilgiler var ise ekleyiniz.
2. Tanımlardan oluşan bir liste değildir. Bu kurala istisna anlam ayrım sayfalarıdır. Bazen de belirli bir konuya ait terimler sayfası da olabilir.
3. Kullanma kılavuzu, argo sözlüğü, atasözleri ve deyimler sözlüğü değildir. Vikipedi kelimelerin veya deyimlerin nasıl ve nerede kullanıldığı gibi konularla ilgilenmez. Biz insanlara güzel konuşmayı öğretmek için burada değiliz. Elbette ki ansiklopedik anlamda ele alınmak kaydıyla çokça karıştırılan ya da özel durumlara sahip anlamlardan da bahsedilecektir.

Vikipedi özgür kürsü veya forum değildir

Vikipedi özgür kürsü, blog veya forum olmadığından; sohbet, tartışma, propaganda veya reklam yapma yeri değildir. Bu sebeple Vikipedi;

1. Propaganda yapamaz, taraf tutamaz. Elbette objektif olarak ilgili konuyu anlatan tarafsız yazılar olacaktır. Eğer görüşlerinizi başkalarına anlatmak onları bir konuda ikna etmek gibi sebeplerle geldiyseniz, lütfen Internet'teki blog, haber grupları gibi diğer araçlara yöneliniz.
2. Tartışma forumu değildir. Lütfen ansiklopedi oluşturma çizgisinden ayrılmayınız. Elbette, maddenin içeriğindeki problemler, yanlışlar ile ilgili tartışmalar olacaktır, ama konuya ilişkin fikirlerinizi lütfen kendinize saklayınız. Maddenin ana sayfasını ise hiçbir sebeple yorum için kullanmayınız.
3. Belli bir konu hakkında fikirlerinizi belirttiğiniz kişisel deneme yazma yeri değildir. Vikipedi sadece bilgi içerir. Ama kişisel fikirlerin bilgi olarak aktarılmasına araç değildir.
4. Kişisel çalışmalar (teori, çözümlemeler, özgün fikirler, özgün kelimeler ve öneriler) yeri değildir. Eğer bir konu hakkında bir araştırma birikiminiz var ise bunu diğer ciddi araştırma yayımlayan yerlerde kullanın. Çalışmanız bilgi olarak kabul gördükten sonra Vikipedi'de yer alacaktır.
5. Kişisel reklam yeri değildir. Her ne kadar kendi hakkınızda ve yaptığınız çalışmalar ile ilgili yazmakta özgür olsanız da yazdığınızın diğer tüm maddelerde olduğu gibi ansiklopedik standartlara uygun olması gerektiğini unutmayınız. Kişisel bağlantılar veya otobiyografik referanslar kabul edilemez.
6. Reklam yeri değildir. Ürünlerle veya şirketlerle ilgili maddeler tarafsız bir şekilde bilgi vermek için yazılabilir. Bahsedilen şirketler elbette yazarın dışında da bilinen bir şirket olması gerekir. Yani kişisel ev şirketi gibi minik şirketlerden bahsetmek pek kabul edilmez. Ticari şirketlere olan bağlantılar sadece o madde ile ilgili belirgin bir örnek teşkil ederse veya bilgi içerirse konabilir. Vikipedi herhangi bir sektörün destekçisi değildir.

Vikipedi bağlantı verme, dosya depolama yeri değildir

Vikipedi ne bir bağlantı yönlendirme alanıdır, ne de resim ve benzeri medya dosyalarını depolama yeridir. Vikipedi'ye eklenen tüm içerik, bir ansiklopedi olduğu göz önüne alınarak tarafsız olmalıdır. Bir içerik ekleyerek, onun GNU lisansı ile özgürce kullanılmasına izin vermiş olursunuz.

Vikipedi maddeleri aşağıdakilerden değildir:

1. Sırf dış bağlantılardan oluşan koleksiyonlar veya İnternet dizinleri. Bir maddeye, ilgili birkaç dış bağlantı eklemenin hiçbir sakıncası yoktur; ancak, gereğinden fazla dış bağlantı, maddeleri Vikipedi amaçlarından saptırabilir.
2. Sırf iç bağlantılardan oluşan koleksiyonlar. (Anlam ayrımı sayfaları ve maddelerin düzenlenmesini kolaylaştıran bazı liste sayfaları hariç.)
3. Sırf kamu malı olan kaynak niteliğindeki belge koleksiyonları. Örneğin kitapların tümü, yazılımların kodları, tarihi belgeler, yazışmalar, bildirgeler gibi sadece orijinalken bir değer ifade eden içerikler. Bu tip kaynakların yeri Vikikaynak'tır. 1911 Encyclopædia Britannica gibi kamuya açık (telifsiz) kaynaklardaki ansiklopedik tanımların Vikipedi'ye girilmesinde bir sakınca yoktur.
4. Madde ile ilgili hiç yazı olmayan, fotoğraf veya diğer medya dosyaları koleksiyonları. Eğer bir fotoğrafı sergilemek istiyorsanız, lütfen ansiklopedik bir içerik eşliğinde yayınlayın ya da Wikimedia Commons'a ekleyin.

Vikipedi internet sayfanız için bir alan değildir

Vikipedi bünyesine kendinize ait internet sayfanızı, blog ya da wiki'nizi koyamazsınız. Eğer wiki teknolojisine veya benzeri bir şey üzerine işbirlikli güç sarfetmeye dayalı sayfa üretmeye meraklı iseniz, bu amacınıza hizmet veren, bazısı bedava bazısı paralı birçok siteye başvurabilirsiniz (Örneğin Miraheze, Fandom, ShoutWiki). Ayrıca kendi wiki'nizi kurabilirsiniz. Vikipedi sayfaları;

1. Kişisel sayfalar oluşturma yeri değildir. Vikipedi bünyesinde yer alan Vikipedistlerin kullanıcı sayfalarının amacı kişinin Vikipedi bünyesindeki çalışmalarına yönelik bilgi içermesidir. Eğer ansiklopedik çalışma ile ilgili olmayan ve kendiniz ile ilgili bilgi vermeye yönelik (örnek: özgeçmiş) sayfaya ihtiyacınız var ise, lütfen internetteki bedava kişisel sayfa sağlayan siteleri deneyiniz.
2. Dosya deposu değildir. Lütfen sadece maddelerde kullanılacak dosyaları yükleyiniz (resim, müzik vs). Kullanılmayanlar silinecektir.

Vikipedi gelişigüzel bilginin toplandığı bir yer değildir

Vikipedi'de gelişigüzel bilgi bulunamaz. Kesinlikle doğru olsa da, ansiklopedik değer içermeyen yazılar eklenemez. Neler ansiklopediktir konusu tam olarak belirlenmemiş olsa da, şimdiye kadar hemfikir olunan maddelere göre, Vikipedi'deki maddeler;

1. Sıkça Sorulan Sorular (SSS) listesi olamaz. Cevaplar madde formatında derlenebiliyor ise, ansiklopedik içerik çerçevesinde madde hâline getirilebilir. Ya da SSS'yi Vikikitap kardeş projesinde kullanabilirsiniz.
2. Özlü sözler listeleme yeri değildir. Bu tür ihtiyaçlar için Vikisöz kardeş projesini kullanabilirsiniz.
3. Kitap/metin içeriklerini kopyalama yeri değildir. 3. kaynaklar tarafından yazılıp yayınlanmış kaynaklar (kanunlar, dokümanlar, her türlü kitap metni) Vikikaynak kardeş projesinde yer almalıdır.
4. Seyahat rehberi değildir. Elbette İstanbul maddesinde Topkapı Sarayı veya Galata Kulesi gibi önemli mekanlar geçecektir ama en sevdiğiniz otelin adresi, telefon numarası ya da İstiklal Caddesi'nde satılan yiyeceklerin fiyatı gibi bilgiler değil. Bu tür bilgiler Vikigezgin kardeş projesinde işlenebilir.
5. Kişilerin anısına yazılmış maddeler yer alamaz. İnsanların ölümü üzücü olsa da, Vikipedi onları anma yeri değildir. Adına madde yapılması düşünülebilir, ama adı geçen kişinin ailesi dışındakiler tarafından da tanınan ünlü biri olması ve ansiklopedik içerik çerçevesinde duygular katılmadan yazılmalıdır.
6. Medya portali veya gazete değildir. Vikipedi'de ancak kayda değer nitelikte kişilere ve olaylara yer verilir. Bunun yanında ilanlar, spor, hava durumu ya da gazetecilere ait köşe yazılarına yer verilmez. Gazete haberleri ancak madde içerisinde kaynak olarak verilebilir. Ayrıca kişilerle alakalı olaylar kişilerin maddelerinde genişçe ele alınabilir. (Bakınız:VP:YİB)
7. Soy kütüğü veya telefon defteri yer alamaz. Biyografi maddeleri belli yerlere gelmiş, belli işler başarmış kişiler için olabilir.
8. İş adres rehberi veya işyeri güncel projeleri listesi olamaz. Örneğin bir radyo istasyonu ile ilgili madde; telefon numarası, önümüzdeki günlerdeki aktiviteler ya da dağıtılacak hediyeler gibi bilgiler içeremez. Dahası, maddenin tartışma sayfası da sadece madde ile ilgili olabilir, maddedeki işyerinin idari konularıyla ilgili değil.

Vikipedi kâhin değildir

Birkaç istisna dışında ileriye yönelik bilgi henüz gerçekleşmemiş olduğundan ansiklopedik olarak kabul edilemezler. Daha açıkça:

1. Sadece tarihi konmuş ya da beklenilen olaylar (örneğin 2040 Yaz Olimpiyatları), pek uygun maddeler değildir. Fakat önceden tahmin edilen astronomik olaylar ya da plânlanmaya ve hazırlanmaya başlanılmış olaylar (2028 Yaz Olimpiyatları) kabul edilebilir.
2. Tahmin, spekülasyon ve "gelecek tarih" ile ilgili konular orijinal araştırma kabul edilir ve bu yüzden de Vikipedi için uygun değildir. Gelecekten söz eden eserlerden bahsedilebilir, örneğin "Uzay Yolu filmi" geçerli bir maddedir, ancak "III. Dünya Savaşında kullanılacak silahlar" değildir.

Vikipedi azınlıktaki düşüncelerin korunması için sansür edilmez

Vikipedi kimi okuyuculara göre saldırgan ya da taraflı nitelendirilebilecek yazılar içerebilir. Okuyan herkes içeriği değiştirebildiğinden dolayı, Vikipedi, maddelerin ya da resimlerin çocukların ya da belli bir sosyal grubun okumasına uygun olacağını garanti edemez. Genelde ilgisiz içerik ve bağlantılar diğer okuyucular tarafından temizlense de, bazı maddeler tartışmaya açık yazı, resim, grafik veya bağlantı içerebilir.

Vikipedi gazete değildir

Kullanıcıların, belli konular dahilindeki mevcut ve güncel bilgiler eklemeleri, belirli güncel olay hakkında ayrı maddeler yazmaları teşvik edilir (desteklenir). Buna karşın doğrulanabilir olayların tümü, Vikipedi'ye eklenmeye uygun olmayabilir. Vikipedi maddelerinin şunları içermediğinden emin olunmalıdır:

1. Özgün içerik sunma. Vikipedi, gündemdeki konular hakkında ilk elden içerik sunmamalıdır. Vikipedi, birincil kaynak teşkil edemez, ancak kardeş projelerimizden Vikikaynak ve Vikihaber tam olarak bunu yapmakta ve birincil kaynak olma niyetindedir. Vikipedi'nin sahip olduğu, tarihsel önem taşıyan ve günümüzde haberlere konu olan birçok ansiklopedi maddesi, yakın zamanda doğrulanmış bilgilerle güncellenebilir.
2. Haber sunma. Vikipedi, kişi ve olayların kayda değerliğinin kalıcı olmasına özen gösterir. Haberler; ansiklopedik konular için kaynak olabilecek faydalı içerikler sunabilse de, haber değeri taşıyan çoğu olay, haber tarzında yazılmayan Vikipedi'ye uygun değildir. Örneğin; rutin duyurular, spor bültenleri veya ünlülerle ilgili gündelik haberler, bu içeriklerin Vikipedi'de yer alması için tek başlarına yeterli değildir. Son gelişmelere dair bilgilere Vikipedi'de yer vermek zaman zaman uygun olsa da, bu tip gelişmelere özel bir vurguda bulunulmadan diğer bilgilerle aynı bir şekilde ele alınmaları gerekir. Vikipedi için uygun olmayan anlık haber konuları kardeş projemiz Vikihaber için uygun olabilse de o proje günümüzde etkin değildir.
3. Kim kimdir.
   Bir olay kayda değer olsa dahi, olayın içindeki kişiler kayda değer olmayabilirler. Olayın içindeki bir kişinin olayla olan alakası, tek bir olayın içeriğinin ötesine geçmediği sürece, Vikipedi maddelerinde bu kişinin bahsi, genel konudaki önemiyle uygun oranda olmalı ve olması gereğinden fazla geçmemelidir (daha fazla bilgi için Vikipedi:Yaşayan insanların biyografileri sayfasına bakınız).
4. Ünlü dedikoduları ve günlük hayatları.
   Bir kişinin kayda değer olması, o kişinin yaşadığı her olayı kayda değer kılmaz. Örneğin; ünlüler ya da sporcularla ilgili çok sık haber yapılır ve bunlarda birçok önemsiz içerik yer alır. Ancak bu haberlerde geçen her olaydan Vikipedi'de bahsedilmesi, maddelerin olması gerekenden daha fazla ayrıntı içermesine ve bir günlük gibi gözükmelerine yol açabilir. Ünlülerin hayatlarındaki her an, her kişisel detay, oynadığı her maç ya da attığı her gol; o kişilerin maddelerinde yer alacak kadar önemli olmayabilir.

Topluluk

Vikipedi savaş alanı değildir

Her kullanıcının diğer kullanıcıyla medeni ve soğukkanlı bir iletişim ve yardımlaşma içerisinde olması beklenir. Sizinle aynı düşüncede olmayan kullanıcıya hakarette bulunmayın, taciz etmeyin, bezdirmeyin ya da gözünü korkutmaya çalışmayın. Bunun yerine soruna akılcı yaklaşarak düzeyli bir tartışma yürütmeye çalışın. Kendi düşüncenizi ispatlamak uğruna madde değiştirmeyin. Vikipedi'ye, Vikipedistlere ya da Wikimedia Foundation'a kanuni ya da diğer tür tehditlerde bulunmayın. Vikipedi'de tehdide müsamaha gösterilmez ve bazı durumlarda yaptırımlar sürekli engellemeye kadar varabilir.

Vikipedi kaos ortamı değildir

Vikipedi özgür ve açık bir ansiklopedidir ama bu özgürlük ve açıklık ansiklopedi oluşturmak çerçevesinde sınırlıdır. Diğer bir deyişle, Vikipedi özgür konuşma platformu değildir. Vikipedi'nin açık ve kendini yöneten yapısındaki hiçbir bölüm hiçbir grubun görüşlerini ya da yaşantısını desteklemek amacında olamaz. Bizim gayemiz ansiklopedi oluşturmak, kaosun limitlerini test etmek değildir.

Vikipedi çoğunluk demokrasisi değildir

Vikipedi çoğunluk demokrasisi denemesi değildir. Doğrusunu bulmak için öncelikli yöntem tartışmadır, oylama değil. Yani sayısal çoğunluğun dediği her zaman Vikipedi kuralı olarak kabul edilemez. Ancak fikir birliğinden ziyade tercihin öne çıktığı durumlarda (örn: Yeni bir anasayfa tasarımının seçilmesi) oylama sonuçlarıyla kararlar alınabilir ya da karar için etkin bir faktör olarak düşünülebilir.

Ancak demokrasiyi özgür tartışmanın bir sonucu veya sonuçtan etkilenecek olan herkesin karar aşamasına katılabildiği bir sistem olarak tanımlayan teorisyenlerin bakış açılarına göre, Vikipedi bir demokrasidir.

Vikipedi bürokrasi değildir

Vikipedi kanun sistemi ile yönetilmez: farazi mahkeme değildir ve kurallar topluluğun amacı değildirler. Aşırı talimatcılıktan, direktiflerin sayısının ve büyüklüğünün kontrol edilmeyecek boyutlara ulaşmasından kaçınılmalıdır. Vikipedi politika ve yönergeleri açıklayıcıdırlar ama amirane değildirler. Vikipedinin nasıl daha iyi geliştirilebileceği konusunda gelişen (evrilen) topluluğun fikir birliğini yansıtırlar; ve kanun değildirler. Herhangi bir şeyi, ister bir fikir ya da adaylık olsun, eklerken yapılan bir prosedür hatası, eklemeyi geçersiz hâle getirmek için yeter şart değildir. Aynı şekilde, yönergelerin metnini, ilkelerin temelini ihlal edecek kadar aşırı sıkı ve harfi harfine bir yorum ile izlemeyin. (bkz. Vikipedi'nın Sistemi alet etmek ile ilgili yönergesi). Eğer kurallar sizi ansiklopedinin geliştirilmesinden alıkoyuyorsa, onları yok sayın. Anlaşmazlıklar; kurallara veya prosedürlere sıkıca bağlı kalınarak değil, uzlaşmacı tartışmalarla çözülmelidir.

Vikipedi bir görev değildir

Vikipedi, gönüllülerden oluşan bir topluluktur. Kullanıcıların istediklerinden daha fazla zaman ayırmalarını ve çaba göstermelerini gerektirmez. Kullanıcılardan daha fazla katkıda bulunmalarını istemek yerine ansiklopediyi geliştirmeye odaklanın. Kullanıcılar, herhangi bir zamanda mola vermekte veya ayrılmakta özgürlerdir.

Ne yapacağım derseniz

• Eğer "örnek madde" hazırlamak düşüncesindeyseniz, kendinize şu soruyu sorun: "Okuyucu örnek bir maddede ne görmeyi bekler?"
• Eğer yukarıda bahsedilen kuralların herhangi bir Vikipedi maddesinde ihlal edildiğini düşünüyorsanız şunlardan birini veya birkaçını yapabilirsiniz:
  • Maddenin tartışma sayfasında tartışarak ve diğer Vikipedistlerle bir ortak karara vararak maddeyi uygun şekilde değiştirin ve bu hâliyle kaydedin.
  • Maddeyi silinmeye aday gösterin. Vikipedi maddelerini silme yetkisi sadece hizmetlilere verilmiştir.
  • Maddeyi daha uygun olan diğer bir maddeye yönlendirin.