(Translated by https://www.hiragana.jp/)
Ҳеинрич Бöлл - Vikipediya Jump to content

Ҳеинрич Бöлл

From Vikipediya
Ҳеинрич Бöлл
Таваллуди
Ҳеинрич Тҳеодор Бöлл

21-декабр 1917-йил
Вафоти 16-июл 1985-йил(1985-07-16)
(67 ёшда)
Лангенброич, Г'арбий Германия
Ижод қилган тиллари Немис тили[1]
Фуқаролиги Германия
Имзоси

Ҳеинрич Тҳеодор Бöлл (1917-йил 21-декабр – 1985-йил 16-июл) — немис ёзувчиси. Иккинчи жаҳон урушидан кейинги Германиянинг энг йирик ёзувчиларидан бири ҳисобланган Бöлл Георг Бüчнер Призе (1967) ва адабиёт бўйича Нобел мукофоти (1972) лауреатидир[2].

Биография

[edit | edit source]

Бöлл Германиянинг Кёлн шаҳрида, кейинчалик нацизмнинг кучайишига қарши чиққан рим-католик ва пасифист оилада туғилган. Бöлл 1930-йилларда Гитлер ёшларига қўшилишдан бош тортди[3]. У Кёлн университетида немисшунослик ва классика фанларини ўрганишдан олдин китоб сотувчисига шогирд бўлган.

Вермахтга чақирилиб, Полша, Франсия, Руминия, Венгрия ва Совет Иттифоқида хизмат қилган. 1942-йилда Бöлл Аннемари Чехга уйланАди, ундан учта ўғли бор эди. Кейинчалик у билан инглиз тилидаги адабиётнинг немис тилига турли хил таржималари устида ҳамкорлик қилди. Уруш пайтида Бöлл тўрт марта яраланган ва ич тифи билан касалланган. У 1945-йилнинг апрел ойида АҚШ армияси аскарлари томонидан асирга олинган ва ҳарбий асирлар лагерига юборилган[2].

Урушдан кейин у Кёлнга қайтиб келди ва оиласининг дўконида ишлай бошлади ва бир йил давомида шаҳар статистика бюросида ишлади, лекин бу унга ёқмади ва ёзувчи бўлишдек хавфни ўз зиммасига олди[4].

Бöлл 30 ёшида вақтини фақат ёзувчилик билан ўтқазди. Унинг биринчи романи Дер Зуг wар пüнктлич (Тҳе Траин Wас он Тиме) 1949-йилда нашр этилган. У 1949-йилда немис муаллифларининг 47-гуруҳининг йиғилишига таклиф қилинган ва унинг иши 1951-йилда тақдим этилган энг яхши асари деб топилган[5]. Кейинчалик бошқа кўплаб романлар, қиссалар, радио песалар ва иншолар тўпламлари пайдо бўлди.

Мукофот ва унвонлари

[edit | edit source]

Бöлл жуда муваффақиятли бўлди ва бир неча бор мақтовларга сазовор бўлди. 1953-йилда Германия саноатининг маданият мукофоти, Жанубий Германия радиоси мукофоти ва Германия танқидчилари мукофоти билан тақдирланган. 1954-йилда у Трибуне де Парис мукофотини олди. 1955-йилда у энг яхши хорижий роман учун Франсия мукофотига сазовор бўлди. 1958-йилда Вуппертал шаҳрининг Эдуард фон дер Ҳейдт мукофоти ва Баерисче Академиэ дер Счöнен Кüнсте (Бавария тасвирий санъат академияси) мукофотига сазовор бўлди. 1959-йилда у Шимолий-Рейн-Вестфалия штатининг Буюк Санъат мукофоти, Кёлн шаҳрининг Адабиёт мукофотига сазовор бўлди ва Майнсдаги Фан ва Санъат академиясига сайланди.

1967-йилда у Георг Бüчнер мукофотига сазовор бўлди[6].

1972-йилда у „ўз даврига кенг нуқтаи назар ва характеристикада нозик маҳорат уйғунлиги орқали немис адабиётининг янгиланишига ҳисса қўшган ёзуви учун“ адабиёт бўйича Нобел мукофотига сазовор бўлди[7].

Бöлл 1983-йилда Америка фалсафий жамиятига, 1984-йилда эса Америка санъат ва фанлар академиясига сайланган[8][9].

Асарлари

[edit | edit source]

Унинг асарлари 30 дан ортиқ тилларга таржима қилинган ва у Германиянинг энг кўп ўқилган муаллифларидан бири бўлиб қолмоқда. Унинг энг машҳур асарлари "Тўққиз яримда билярд" (1959), "Анд Невер Саид а Wорд" (1953), "Тҳе Бреад оф Тҳосе Эарлй Еарс" (1955), "Тҳе Cлоwн" (1963), „Хоним ва атрофидагилар портрети“ (1971), „Катарина Блюмнингйўқолган иффати…“ (1974) ва „Тҳе Сафетй Нет“ (1979).

Танқидлар

[edit | edit source]

Бöллнинг дин ва ижтимоий масалаларга нисбатан либерал қарашлари Германиядаги консерваторларнинг ғазабини уйғотади[10][11]. 1968-йилда эркинликни бостирадиган конституциявий ислоҳотлар қабул қилинганда, Бöлл уларга қарши чиқди. Таблоид Билдни сохта журналистикада айблаган 1972-йилги "Совиэл Лиэбе ауф эинмал" (Со муч лове ат онcе) мақоласи нашр пайтида ва Бöллнинг хоҳишига қарши, Дер Спиэгел томонидан қўйилган сарлавҳа Бöллни терроризмга хайрихоҳликда айблаш учун баҳона сифатида ишлатилган[12]. Ушбу танқидга асосан унинг Баадер-Меинҳоф тўдаси ишида қонуний жараённинг муҳимлиги ва қонуннинг тўғри ва адолатли қўлланилишини қайта-қайта таъкидлаши сабаб бўлган[13]. „Дер Спиэгел“ журналида "Сихтй Миллион агаинст Сих" сарлавҳали мақоласида у диалогни очиш ва катта матбуот компанияси ва полиция компаниясининг олдини олиш учун Улрике Меинҳоф учун ҳимоя қилишни сўради. Бунинг учун у қаттиқ танқидга учради ва Спрингер матбуотида бир журналист томонидан „зўравонликнинг руҳий отаси“ деб ном олди[14].

Консерватив матбуот ҳатто Бöллнинг 1972-йилги Нобел мукофотига ҳам ҳужум қилиб, бу мукофот фақат „либераллар ва сўл радикаллар“га берилганлигини таъкидлайди[10].

1974-йил 7-февралда Берлиннинг энг кўп ўқиладиган газетаси БЗ Бöллнинг уйи тинтув қилингани ҳақида хабар берди. Бироқ, унинг уйи газета аллақачон тарқатилгандан кейин, ўша куни соат 16:00 да тинтув қилинган[15].

1977 йилда Ҳаннс Мартин Счлеер ўғирлаб кетилганидан сўнг, 40 нафар полициячи Бöллнинг ўғлини ўғирлаб кетувчиларнинг шериги деб атаган аноним маслаҳат асосида Бöллнинг уйида тинтув ўтказди. Бу даъволар асоссиз бўлиб чиқди. Христиан демократлар Бöллни бу воқеадан кейин қора рўйхатга киритдилар[16].

Александр Солженицин Совет Иттифоқидан ҳайдалганида, у дастлаб Бöллнинг Эйфел коттежидан бошпана топган. Бу қисман Бöллнинг 1962-йилда Совет Иттифоқига маданий делегация билан ташрифи натижаси бўлди, у мамлакатга қилган бир нечта саёҳатларининг биринчиси бўлиб, у бир неча ёзувчилар билан дўстлик ва диссидент адабиётининг кўплаб ишлаб чиқарувчилари билан алоқалар ўрнатди. Солженицин билан учрашувда Болл ҳар икки томоннинг уни антисоциалистик тарғибот қуроли, иккинчи томондан эса Шарқий немислар учун қўриқчи деб атаган танқидига қуйидаги баёнот билан жавоб берди: „Эҳтимол, кўп немислар Бу ёдгорлик бағишланганларнинг азоб-уқубатлари, аксинча, ўз тарихининг даҳшатини унутиш учун Тҳе Гулаг Арчипелагони ўқимайдилар“[17]. Олдин Бöлл Солженицинни Ғарбий Германия ПЕНдаги лавозими ҳомийлигида адабиёт бўйича Нобел мукофотига тавсия қилган эди. 1970-йилда Солженицин мукофотга сазовор бўлганида, қабул комиссиясига Бöлл асарларидан иқтибос келтирди[18].

1976-йилда Бöлл „эътиқоддан қайтмасдан“ католик черковини тарк этди[19].

У 1985-йилда 67 ёшида вафот этди.

Мероси ва таъсири

[edit | edit source]

Бöллнинг хотираси, бошқа жойлардан ташқари, Ҳеинрич Бöлл жамғармасида яшайди. Кёлн кутубхонасида унинг оиласидан сотиб олинган шахсий ҳужжатларини сақлаш учун махсус Ҳеинрич Бöлл архиви ташкил этилган, бироқ 2009-йил март ойида бино қулаб тушганда материалнинг катта қисми, эҳтимол, тузатиб бўлмас даражада шикастланган эди[20].

Унинг Ирландиядаги ёзги уйи 1992-йилдан бери ёзувчилар учун резиденсия сифатида фойдаланилган[21].

Эриc Андерсон Бöлл: Силент Ангел: Фире анд Ашес оф Ҳеинрич Бöлл (2017) Меер Реcордс китоблари асосида мусиқий композициялар тўпламини яратди.

Танланган асарлари

[edit | edit source]
  • (1949) Дер Зуг wар пüнктлич (Тҳе Траин Wас он Тиме) – роман
  • (1950) Wандерер, коммст ду нач Спа… – қисқа ҳикоя
  • (1951) Диэ счwарзен Счафе (Блаcк Шеэп) – қисқа ҳикоя
  • (1951) Wо wарст ду, Адам? (Қаерда эдинг , Одамато?) – роман
  • (1952) Ничт нур зур Wеиҳначцзеит (Чристмас Нот Жуст Онcе а Еар) – қисқа ҳикоя
  • (1952) Диэ Wааге дер Балекс (Тҳе Балек Сcалес) – қисқа ҳикоя
  • (1953) Унд сагте кеин эинзигес Wорт (Бир оғиз ҳам сўз демай) – роман
  • (1954) Ҳаус оҳне Ҳüтер (Тҳе Унгуардед Ҳоусе; Томорроw анд Естердай) – роман
  • (1955) Дас Брот дер фрüҳен Жаҳре (Тҳе Бреад оф Тҳосе Эарлй Еарс) – роман
  • (1957) Ирисчес Тагебуч (Ирландия журнали) – саёҳат ёзуви
  • (1957) Диэ Спурлосен (Миссинг Персонс) – иншолар
  • (1958) Доктор Муркес гесаммелтес Счwеиген (Муркеъс Cоллеcтед Силенcес, 1963) – қисқа ҳикоя
  • (1959) Биллард ум ҳалб зеҳн (Тўққиз яримдаги билярд ўйини) – роман
  • (1962) Эин Счлуcк Эрде (А Моутҳфул оф Эартҳ) – ижро
  • (1963) Ансичтен эинес Cлоwнс (Тҳе Cлоwн) – роман
  • (1963) Анекдоте зур Сенкунг дер Арбеицморал (Анеcдоте Cонcернинг тҳе Лоwеринг оф Продуcтивитй) – қисқа ҳикоя
  • (1964) Энтфернунг вон дер Труппе (Абсент Wитҳоут Леаве) – иккита роман
  • (1966) Энде эинер Диэнстфаҳрт (Тҳе Энд оф а Миссион) – роман
  • (1971) Группенбилд мит Даме (Хоним ва атрофидагилар портрети) – роман
  • (1974) Диэ верлорене Эҳре дер Катҳарина Блум (Тҳе Лост Ҳоноур оф Катҳарина Блум) – роман
  • (1979) Ду фäҳрст зу офт нач Ҳеиделберг унд андере Эрзäҳлунген (Ёу Го то Ҳеиделберг Тоо Офтен) – қисқа ҳикоялар
  • (1979) Фüрсоргличе Белагерунг (Тҳе Сафетй Нет) – роман
  • (1981) Солл аус дем Жунген блоß wерден эди? Одер: Иргендwас мит Бючерн (Wҳатъс то Беcоме оф тҳе Бой?) – Бöллнинг 1933-1937-йиллардаги мактаб йилларининг автобиографияси
  • (1982) Верминтес Гелäнде
  • (1982, 1948-йилда ёзилган) Дас Вермäчтнис (А Солдиэр’с Легаcй) – роман
  • (1983) Диэ Верwундунг унд андере фрüҳе Эрзäҳлунген (Тҳе Cасуалтй) – 1947-1952-йиллардаги нашр этилмаган ҳикоялар

Ўлимидан сўнг

[edit | edit source]
  • (1985) Фрауэн вор Флуссландсчафт (Wомен ин а Ривер Ландсcапе)
  • (1986) Гейнрих Бöллнинг ҳикоялари – АҚШ нашри
  • (1992, ёзилган 1949/50) Дер Энгел счwиэг (Тҳе Силент Ангел) – роман
  • (1995) Дер блассе Ҳунд – 1937 ва 1946-1952-йиллардаги нашр этилмаган ҳикоялар
  • (2002, 1946-1947-йилларда ёзилган) Креуз оҳне Лиэбе
  • (2004, 1938-йилда ёзилган) Ам Ранде дер Кирче
  • (2011) Тўпланган ҳикоялар – таржималарнинг қайта нашрлари, АҚШ нашри

Яна қаранг

[edit | edit source]
  • Немис адабиёти
  • Немис тилидаги муаллифлар рўйхати

Манбалар

[edit | edit source]
  1. (унспеcифиэд титле)
  2. 2,0 2,1 Cонард 1992.
  3. Мичаэл Ҳ КАТЕР. Ҳитлер Ёутҳ. Ҳарвард Университй Пресс, 30 Април 2006 — 24– бет. ИСБН 978-0-674-01991-1. 2012-йил 26-августда қаралди. 
  4. Стеинҳауэр, Ҳаррй. Деуцче Эрзäҳлунген. Университй оф Cалифорниа Пресс, 1984 — 423 бет. ИСБН 0-520-05054-1. 2014-йил 20-июлда қаралди. 
  5. Тҳе 20тҳ Cентурй А-ГИ: Диcтионарй оф Wорлд Биограпҳй, Волуме 7 Магилл: . Роутледге, 2013 — 349 бет. ИСБН 978-1-136-59334-5. 2014-йил 29-июнда қаралди. 
  6. Cонрад, Роберт C.. Ундерстандинг Ҳеинрич Бöлл. Унив оф Соутҳ Cаролина Пресс, 1992 — 14–15 бет. ИСБН 0-87249-779-8. 2014-йил 23-июлда қаралди. 
  7. Нобел призе wебсите
  8. „АПС Мембер Ҳисторй“. сеарч.ампҳилсоc.орг. Қаралди: 2022-йил 25-май.
  9. „Ҳеинрич Тҳеодор Болл“ (эн). Америcан Аcадемй оф Арц & Сcиэнcес. Қаралди: 2022-йил 25-май.
  10. 10,0 10,1 Франк Н. Магилл (2013) Тҳе 20тҳ Cентурй А-ГИ: Диcтионарй оф Wорлд Биограпҳй, Волуме 7, п.350
  11. Франк Финлай (1996) Он тҳе Ратионалитй оф Поэтрй: Ҳеинрич Бöлл’с Аэстҳетиc Тҳинкинг, п.8
  12. Ҳеинрич Бöлл: Wерке , Волуме 18: 1971-1974. Кöлн : Киэпенҳеуэр унд Wицч, 2003, ИСБН 3-462-03260-7, пп.454-фф.
  13. Cоок, Бернард А.. Эуропе Синcе 1945: Ан Энcйcлопедиа, Волуме 1. Тайлор & Франcис, 2001 — 135 бет. ИСБН 0-8153-4057-5. 2014-йил 20-июлда қаралди. 
  14. „Счлöндорфф анд Маргаретҳе вон Тротта : Тҳе лост ҳонор оф Ҳеинрич Бöлл“. ЁуТубе.
  15. „Ҳеинрич Бöлл“.
  16. „Ҳеинрич Бöлл[ҳттпс://www.cритериончаннел.cом/видеос/ҳеинрич-болл „Ҳеинрич Бöлл“.“].
  17. „Ҳеинрич Бöлл[ҳттпс://www.cритериончаннел.cом/видеос/ҳеинрич-болл „Ҳеинрич Бöлл“.“].
  18. Финлай, Франк. Он тҳе Ратионалитй оф Поэтрй: Ҳеинрич Бöлл'с Аэстҳетиc Тҳинкинг. Родопи, 1996 — 179–184 бет. ИСБН 90-5183-989-8. 2014-йил 12-июлда қаралди. 
  19. "вом Глаубен абгефаллен"
  20. Cонноллй, Кате. „Аccлаимед Герман wритер'с арчиве лост ин буилдинг cоллапсе“. Тҳе Гуардиан (2009-йил 6-март). Қаралди: 2014-йил 23-июл.
  21. „Тҳе Ресиденcй“. Ҳеинрич Бöлл Cоттаге. 2014-йил 22-октябрда асл нусхадан архивланган. Қаралди: 2014-йил 24-июл.

Ҳаволалар

[edit | edit source]