Tiếng Kurd
Tiếng Kurd (Kurdî, کوردی) là một dãy phương ngữ gồm các phương ngữ và ngôn ngữ liên quan đến nhau được nói bởi người Kurd ở Tây Á. Tiếng Kurd bao gồm ba nhóm phương ngữ gọi là Bắc Kurd (Kurmanji), Trung Kurd (Sorani), và Nam Kurd (Palewani). Một nhóm các ngôn ngữ Iran phi Kurd, gọi là nhóm ngôn ngữ Zaza–Gorani, cũng được nói bởi vài triệu người Kurd.[4][5][6][7] Nghiên cứu năm 2009 ước tính rằng có từ 8 đến 20 triệu người bản ngữ tiếng Kurd ở Thổ Nhĩ Kỳ.[8] Đa số người Kurd nói tiếng Bắc Kurd ("Kurmanji").[9][10]
| Tiếng Kurd | |||
|---|---|---|---|
| Kurdî / کوردی | |||
 | |||
| Sử dụng tại | Thổ Nhĩ Kỳ, Iraq, Iran, Syria, Armenia, Azerbaijan, Gruzia | ||
| Khu vực | Kurdistan, Tiểu Á, Kavkaz, Khorasan | ||
| Tổng số người nói | Khoảng 20–30 triệu[1] | ||
| Dân tộc | Người Kurd | ||
| Phân loại | Ấn-Âu | ||
| Phương ngữ | Bắc Kurd (Kurmanji)
Trung Kurd (Sorani)
Nam Kurd (Palewani)
| ||
| Hệ chữ viết | Đang sử dụng: Bảng chữ cái Hawar (Latinh; dùng chủ yếu tại Thổ Nhĩ Kỳ và Syria) Chữ Sorani (chữ Ba Tư-Ả Rập; dùng chủ yếu tại Iraq và Iran) Không dùng nữa: Chữ Kirin (các vùng lãnh thổ cựu Xô Viết) | ||
| Địa vị chính thức | |||
Ngôn ngữ chính thức tại |  Iraq
| ||
Ngôn ngữ thiểu số được công nhận tại | |||
| Mã ngôn ngữ | |||
| ISO 639-1 | ku | ||
| ISO 639-2 | kur | ||
| ISO 639-3 | tùy trường hợp:ckb – Trung Kurdkmr – Bắc Kurdsdh – Nam Kurd | ||
| Glottolog | kurd1259[3] | ||
| Linguasphere | 58-AAA-a (North Kurdish incl. Kurmanji & Kurmanjiki) + 58-AAA-b (Central Kurdish incl. Dimli/Zaza & Gurani) + 58-AAA-c (South Kurdish incl. Kurdi) | ||
 | |||
| |||
Ngày nay, có hai nhóm phương ngữ tiếng Kurd chính được dùng trong văn viết, là tiếng Bắc Kurd ở miền bắc vùng Kurdistan và tiếng Trung Kurd ở xa hơn về phía đông và nam. Tiếng Trung Kurd, cùng với tiếng Ả Rập, là một trong hai ngôn ngữ chính thức của Iraq và trong tài liệu chính trị được gọi đơn giản là "tiếng Kurd".[11][12] Nền văn học tiếng Kurd hầu như chỉ tập trung vào thơ cho đến đầu thế kỷ 20 khi xuất hiện nhiều tác giả theo đuổi nhiều phong cách hơn.
Xem thêm
sửaTham khảo
sửa- ^ SIL Ethnologue cho những ước tính theo nhóm phương ngữ, mà cộng hệt lại đạt 31 triệu, dù chỉ có "những con số rất sơ bộ về số người nói tiếng Bắc Kurd". Ethnologue estimates for dialect groups: Bắc: 20,2 triệu (15 triệu tại Thổ Nhĩ Kỳ năm 2009), Trung: 6,75 triệu (2009), Nam: 3 triệu (2000), Laki: 1M (2000). Nationalencyklopedin trong "Världens 100 största språk 2007", ước tính tiếng Kurd có 20,6 người nói.
- ^ Pavlenko, Aneta (2008). Multilingualism in post-Soviet countries. Bristol, UK: Multilingual Matters. tr. 18–22. ISBN 978-1-84769-087-6.
- ^ Nordhoff, Sebastian; Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin biên tập (2013). “Kurdish”. Glottolog. Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology.
- ^ Kaya, Mehmet. The Zaza Kurds of Turkey: A Middle Eastern Minority in a Globalised Society. ISBN 1-84511-875-8
- ^ “Bản sao đã lưu trữ” (PDF). Bản gốc (PDF) lưu trữ ngày 3 tháng 8 năm 2011. Truy cập ngày 14 tháng 6 năm 2017.
- ^ “Languages of the Middle East”. Bản gốc lưu trữ ngày 18 tháng 1 năm 2012. Truy cập ngày 23 tháng 12 năm 2011.
- ^ A Modern History of the Kurds: Third Edition - David McDowall - Google Books. Books.google.com. ngày 14 tháng 5 năm 2004. Truy cập ngày 18 tháng 12 năm 2012.
- ^ Tài liệu dân cư về người Kurd không đáng tin cậy, nhất là Thổ Nhĩ Kỳ, nơi người Kurd sinh sống đông nhất, do Thổ Nhĩ Kỳ không cho phép thực hiện điều tra thành phần dân tộc hay ngôn ngữ kể từ năm 1965; ước tính số người Kurd tại Thổ Nhĩ Kỳ là từ 10% đến 25% dân số, tức 8 đến 20 triệu người.
- ^ “Kurmanji”. Truy cập ngày 24 tháng 2 năm 2016.
- ^ “Kurmanji Kurdish” (PDF). Truy cập ngày 24 tháng 2 năm 2016.
- ^ Allison, Christine. The Yezidi oral tradition in Iraqi Kurdistan. 2001. "However, it was the southern dialect of Kurdish, Sorani, the majority language of the Iraqi Kurds, which received sanction as an official language of Iraq."
- ^ “Kurdish language issue and a divisive approach - Kurdish Academy of Language”.
Liên kết ngoài
sửa- Học viện Người Kurd tại Paris
- Tiếng Kurd trên Bác khoa toàn thư Iran Lưu trữ 2009-12-18 tại Wayback Machine
- Từ điển tiếng Kurd-tiếng Anh Lưu trữ 2013-04-02 tại Wayback Machine