Phò mã

Thứ bậc Hoàng tộc, Quý tộc và Hiệp sĩ
	Hoàng đế & Hoàng hậu; Nữ hoàng & Hoàng tế
	Thái hoàng thái hậu; Hoàng thái hậu / Thái thượng hoàng hậu; Hoàng thái phi & Thái thượng hoàng;
	Thái hậu / Thái phi
	Vương thái hậu / Vương đại phi
	Quốc vương & Vương hậu; Nữ vương & Vương phu
	Hoàng tử & Hoàng tử phi
	Thái tử & Thái tử phi; Thế tử & Thế tử tần; Công chúa & Phò mã
	Đại Thân vương & Đại Vương phi; Đại Công tước & Đại Công tước phu nhân
	Thân vương & Vương phi; Phó vương & Phó vương phi
	Quận chúa & Quận mã; Huyện chúa & Huyện mã
	Công tước & Công tước phu nhân
	Hầu tước & Hầu tước phu nhân
	Bá tước & Bá tước phu nhân
	Tử tước & Tử tước phu nhân
	Nam tước & Nam tước phu nhân
	Hiệp sĩ & Nữ Tước sĩ
	Hộp này: xem; thảo luận; sửa;

Phò mã (phồn thể: 駙馬, giản thể: 驸马) là chức vị thường dành cho người chồng của Công chúa, tức là con rể của Hoàng đế hoặc Quốc vương trong văn hóa Đông Á. Danh từ này xuất hiện trong văn hóa của Trung Quốc, Việt Nam và Hàn Quốc.

Bởi vì người là chồng của Công chúa hầu hết đều nhậm chức quan này, nên cũng như Công chúa trở thành một đặc xưng của Hoàng nữ, thì Phò mã cũng trở thành đặc xưng của chồng của Công chúa, đặc biệt là với các quốc gia Đông Á. Tuy vậy trên thực tế, ["Phò mã"] nguyên bản chỉ là tên một chức quan, không phải là một danh từ mà cũng không phải tước vị cố định dành cho người chồng của một công chúa.

Lai lịch tên gọi

Trong giai đoạn đầu tiên, con rể của Hoàng đế thường được gọi là Hoàng tế (皇すめらぎ婿むこ), Quốc tể (國くに婿むこ) hay Đế tế (帝みかど婿むこ), Hoàng quân (皇すめらぎ君くん).

Năm thứ 2 niên hiệu Nguyên Đỉnh (115 TCN), Hán Vũ Đế khi tuần du ra ngoài, liền thiết lập Phò mã Đô úy (駙馬都と尉じょう), bên cạnh đó còn có Phụng xa Đô úy (奉たてまつ車くるま都と尉じょう) và Kỵ đô úy (騎き都と尉じょう), hợp xưng 「Tam Đô úy; 三さん都と尉じょう」. Nhiệm vụ của họ là điều khiển [Phó xa; 副ふく車くるま] tùy hầu [Chính xa; 正せい車くるま] của Hoàng đế, bổng lộc 2.000 thạch, đều lấy từ hoàng thất, chư hầu, ngoại thích và thế tộc đệ tử đảm nhiệm^[1]. Sang thời Đông Hán, Phò mã Đô úy cùng 2 vị Đô úy kia được ban tư cách thượng triều nghị chính^[2]. Hán Minh Đế Lưu Trang, vì chọn chồng cho em gái là Quán Đào công chúa Lưu Hồng Phu, đã chỉ định Phò mã Đô úy Hàn Quang (韓かん光ひかり) - đây là vị Phò mã đầu tiên trong lịch sử cưới Công chúa, mở đầu cho khái niệm "Chồng của Công chúa gọi là Phò mã".

Đời Tào Ngụy, triều đình họ Tào vẫn theo chế độ cũ nhà Hán, vẫn tuyển con cháu gia tộc danh giá, cho tư cách dự triều, nhưng lại trở thành một chức quan danh dự. Thời Tấn Nguyên Đế, lấy duyện thuộc làm Phò mã, ban thượng triều, trong đó có rất nhiều Phò mã Đô úy đều lấy công chúa, như Hoàn Ôn^[3]. Cuốn Sách phủ nguyên quy (冊さつ府ふ元もと龜かめ) thời Bắc Tống tuy có nói "Đến thời Tấn, chức Phò mã chuyên trao cho người cưới Công chúa"^[4], nhưng thực tế đến thời Tấn thì Phò mã Đô úy vẫn chưa thành chuyên xưng để gọi chồng của công chúa.

Đến thời Lưu Tống, Tống Vũ Đế ra quy định ai cưới công chúa đều bái làm Phò mã Đô úy^[5]. Sang đến Nam Tề noi theo Lưu Tống, cũng cho ai cưới công chúa đều bái làm Phò mã Đô úy^[6], các triều đại khác như Bắc Ngụy, Bắc Tề, nhà Lương và Nam Trần nhất nhất làm theo^[7]^[8]. Nhưng mà vẫn có khá nhiều chồng của công chúa các triều đại trên vẫn không nhậm qua chức này. Đến thời Tùy Dạng Đế, triều đại nhà Tùy bỏ đi chức này^[9].

Trở thành chuyên xưng

Nhà Đường thành lập, thiết trí Phò mã Đô úy, hàng Tòng ngũ phẩm, đều do chồng của công chúa đảm nhậm^[10]. Cựu Đường thư ghi lại, Phò mã Đô úy thường đều do thân tộc hoàng thất đảm nhiệm, đến Đường hội yếu (唐とう會かい要よう) trực tiếp lấy Phò mã như một danh từ riêng chỉ đến chồng của công chúa. Từ đây, Phò mã cũng thành chuyên xưng của chồng của các công chúa. Thời nhà Tống, chức vị Phò mã vẫn là Tòng ngũ phẩm^[11]. Thời nhà Nguyên và nhà Liêu, "Phò mã Đô úy" được gia phong cho các chồng của công chúa như một vinh hàm, lại thường kèm theo chức hàm Thái sư và gia thêm tước Vương. Thời nhà Kim định hàm Chính tứ phẩm^[12].

Thời kỳ nhà Minh, Phò mã lại dần trở thành một phẩm vị, gần với tước hiệu hơn là chức vụ, như Minh sử ghi lại là vị trên Bá tước vậy^[13]. Sang thời kỳ nhà Thanh, các Phò mã được gọi là Ngạch phụ (chữ Hán: 額がく駙; tiếng Mãn: ᡝᡶᡠ, Möllendorff: efu), hay "Ngạch phò", và đây là cách gọi chung của chồng của các Công chúa lẫn Cách cách của triều Thanh.

Có thể thấy, đời Thanh quy định "Ngạch phụ" không phải tên chức quan như Phò mã Đô úy của các triều trước, mà là danh phận dùng để gọi chồng của Hoàng nữ Tông nữ triều Thanh, rất giống quy định đem "Phò mã Đô úy" sang liệt tước của đời Minh. Do đích-thứ khác biệt, hơn nữa lại không phân Phò mã cùng "Nghi tân" như đời Minh, các Ngạch phụ có địa vị cao hay thấp cũng hoàn toàn dựa vào địa vị của người vợ. Đây là bảng thân phận, chức hàm của Ngạch phụ thời Thanh hoàn thiện:

Địa vị Ngạch phụ thời Thanh
Tông nữ tước vị	Danh xưng của Ngạch phụ	Phẩm vị
Cố Luân công chúa (固かた倫りん公主こうしゅ)	Cố Luân ngạch phụ (固かた倫りん額がく駙)	Ngang với Cố Sơn Bối tử
Hòa Thạc công chúa (和かず碩せき公主こうしゅ)	Hòa Thạc ngạch phụ (和かず碩せき額がく駙)	Ngang với Siêu phẩm Công
Quận chúa (郡ぐん主ぬし)	Quận chúa ngạch phụ (郡ぐん主ぬし額がく駙)	Ngang với quan võ Nhất phẩm
Huyện chúa (縣けん主ぬし)	Huyện chúa ngạch phụ (縣けん主ぬし額がく駙)	Ngang với quan võ Nhị phẩm
Quận quân (郡こおり君くん)	Quận quân ngạch phụ (郡こおり君くん額がく駙)	Ngang với quan võ Tam phẩm
Huyện quân (縣けん君くん)	Huyện quân ngạch phụ (縣けん君くん額がく駙)	Ngang với quan võ Tứ phẩm
Hương quân (鄉ごう君くん)	Hương quân ngạch phụ (鄉ごう君くん額がく駙)	Ngang với quan võ Ngũ phẩm

Ở Triều Tiên, người chồng của Công chúa đều có danh hiệu Phò mã Đô úy. Tại Việt Nam, lần đầu tiên xuất hiện danh xưng này là khi Đinh Bộ Lĩnh gả con gái Minh Châu công chúa cho Trần Thăng (陳ひね升ます), em trai Trần Minh Công^[14], từ ấy đến triều đại nhà Nguyễn thì đều phong chồng của công chúa làm Phò mã Đô úy, quan võ hàm Tòng tam phẩm.

Các chức vụ tương đồng

Nghi tân (儀ぎ賓まろうど): chức vị vào thời nhà Minh, dành cho các con rể của Quận vương, tức Quận chúa và Huyện chúa trở xuống. Phẩm vị đều là Tòng, lần lượt là Nhị phẩm, Tam phẩm, Tứ phẩm, Ngũ phẩm cùng Lục phẩm^[15]^[16]. Nhà Triều Tiên và Vương quốc Lưu Cầu dùng để gọi chồng của các Ông chúa.
Phò ký lang (駙驥郎ろう): xuất hiện các ghi chép về thời nhà Lý và nhà Trần, dùng phong cho chồng các công chúa nhưng lại xuất thân hoàng thất hoặc các thế lực lớn.
Phò mã lang (駙馬郎ろう): chức vị xuất hiện thời nhà Lý. Có Dương Tự Minh thụ chức này.
Quận mã (郡ぐん馬ば): chồng của Quận chúa, đời Tống gọi trong dân gian, không phải chức vị.
Huyện mã (縣けん馬ば): chồng của Huyện chúa, đời Tống gọi trong dân gian, không phải chức vị.

Nhân vật nổi tiếng

Phò mã Ngô Nhật Khánh, chồng công chúa Phất Kim vốn là một trong 12 sứ quân, sau thành phò mã của Đinh Tiên Hoàng.
Phò mã Trương Quán Sơn, chồng của công chúa Phù Dung con vua Đinh Tiên Hoàng, có công đánh giặc Tống, được ban thực ấp ở Sơn Tây.
Phò mã Thân Cảnh Phúc, chồng công chúa Thiên Thành con vua Lý Thánh Tông, lãnh đạo một đội quân người dân tộc dựa vào rừng núi, dùng chiến thuật du kích chống Tống.

Phò mã thành Hoàng đế: Một số vị con rể của Hoàng đế, sau này trở thành Hoàng đế, như trong lịch sử Việt Nam từng có:

Phò mã Lý Công Uẩn, con rể Lê Đại Hành, sau trở thành Vua Lý Thái Tổ, lập ra nhà Lý.
Vua Quang Trung, cưới công chúa Lê Ngọc Hân con gái thứ chín của Lê Hiển Tông.

Tục ngữ

Có câu "Khen phò tốt áo" dùng để chỉ những lời khen thừa thãi, nịnh nọt không phải lối, khen điều hiển nhiên không đáng để khen^[17].

Chú thích

^ 杜もり佑たすく. 《通つう典てん》卷まき第だい二に十じゅう九きゅう·職しょく官かん十じゅう一いち·武官ぶかん下か·三都尉奉車駙馬騎奉朝請附. 奉たてまつ車くるま、駙馬、騎き三さん都と尉じょう，並なみ漢かん武たけ帝みかど元もと鼎かなえ二に年初ねんしょ置おけ。李り陵りょう為ため騎き都と尉じょう。至いたり更始こうし時じ，官かん亂みだれ，謠うたい曰：「爛ただれ羊ひつじ胃い，騎き都と尉じょう。」舊きゅう無む員いん，或ある以冠常つね侍さむらい，或ある卿きょう尹いん校こう尉じょう左遷させん為之ためゆき。奉たてまつ車掌しゃしょう御ご乘じょう輿こし車しゃ，漢かん官かん曰三さん人にん。駙馬掌てのひら駙馬，駙馬，非ひ正せい駕が車しゃ，皆みな為ため副ふく馬うま。一いち曰：駙，近きん也，疾やまし也。騎き都と尉じょう本ほん監かん羽林はばやし騎き，漢かん官かん十じゅう人にん。又また竇嬰為朝ためとも請，竇太后きさき除じょ嬰門籍せき，不ふ得とく入朝にゅうちょう請。漢かん律りつ：諸侯しょこう春はる朝あさ天子てんし曰朝，秋あき曰請。
^ 杜もり佑たすく. 《通つう典てん》卷まき第だい二に十じゅう九きゅう·職しょく官かん十じゅう一いち·武官ぶかん下か·三都尉奉車駙馬騎奉朝請附. 後こう漢かん並なみ屬ぞく光こう祿ろく勳くん。奉たてまつ朝あさ請無員いん，本ほん不為ふため官かん，漢かん東京とうきょう罷やめ省しょう三公みつきみ、外戚がいせき、皇室こうしつ、諸侯しょこう多た奉たてまつ朝あさ請。奉たてまつ朝あさ請者，奉たてまつ朝會ちょうかい請召而已。
^ 杜もり佑たすく. 《通つう典てん》卷まき第だい二に十じゅう九きゅう·職しょく官かん十じゅう一いち·武官ぶかん下か·三都尉奉車駙馬騎奉朝請附. 晉すすむ武たけ帝みかど亦また以皇室しつ、外戚がいせき為ため三都尉而奉朝請焉。元もと帝みかど為ため晉すすむ王おう，以參軍ぐん為ため奉たてまつ車くるま都と尉じょう，掾じょう屬ぞく為ため駙馬都と尉じょう，行ぎょう參さん軍ぐん舍しゃ人為じんい騎き都と尉じょう，皆みな奉たてまつ朝あさ請。後ご罷やめ奉たてまつ車くるま、騎き二に都と尉じょう，唯ただ留とめ駙馬都と尉じょう奉たてまつ朝あさ請而已やめ。諸しょ尚なお公主こうしゅ者しゃ，若わか劉りゅう惔、桓溫等とう皆みな為之ためゆき
^ 王おう欽若. 《冊さつ府ふ元もと龜かめ》《卷まき三百みつお》. 至いたり晉すすむ乃專拜はい尚なお公主こうしゅ者しゃ也
^ 杜もり佑たすく. 《通つう典てん》卷まき第だい二に十じゅう九きゅう·職しょく官かん十じゅう一いち·武官ぶかん下か·三都尉奉車駙馬騎奉朝請附. 宋そう武たけし帝みかど永なが初はつ以來いらい，以奉朝あさ請選雜ざつ，其尚主ぬし者しゃ唯ただ拜はい駙馬都と尉じょう。齊ひとし奉たてまつ朝あさ請駙馬うま都と尉じょう及散騎き給きゅう事ごと中等ちゅうとう官かん，並なみ集しゅう書しょ省しょう職しょく。朝あさ散ち用よう衣冠いかん之の餘よ，人數にんずう猥積。武たけ帝みかど永えい明あきら中ちゅう，奉たてまつ朝あさ請至六ろく百ひゃく餘人よにん。
^ 杜もり佑たすく. 《通つう典てん》卷まき第だい二に十じゅう九きゅう·職しょく官かん十じゅう一いち·武官ぶかん下か·三都尉奉車駙馬騎奉朝請附. 齊ひとし奉たてまつ朝あさ請駙馬うま都と尉じょう及散騎き給きゅう事ごと中等ちゅうとう官かん，並なみ集しゅう書しょ省しょう職しょく。朝あさ散ち用よう衣冠いかん之の餘よ，人數にんずう猥積。武たけ帝みかど永えい明あきら中ちゅう，奉たてまつ朝あさ請至六ろく百ひゃく餘人よにん。齊ひとし職しょく儀ぎ曰：「凡尚公主こうしゅ拜はい駙馬都と尉じょう。」
^ 杜もり佑たすく. 《通つう典てん》卷まき第だい二に十じゅう九きゅう·職しょく官かん十じゅう一いち·武官ぶかん下か·三都尉奉車駙馬騎奉朝請附. 梁はり陳ひね駙馬皆みな尚なお公主こうしゅ者しゃ為之ためゆき。
^ 杜もり佑たすく. 《通つう典てん》卷まき第だい二に十じゅう九きゅう·職しょく官かん十じゅう一いち·武官ぶかん下か·三都尉奉車駙馬騎奉朝請附. 後こう魏ぎ駙馬都と尉じょう亦また為ため尚なお公主こうしゅ官かん，雖位高だか卿きょう尹いん，而此職しょく不ふ去さ。奉たてまつ車くるま二に十じゅう人にん，騎き都と尉じょう六ろく十じゅう人にん。北きた齊ひとし駙馬與あずか後ご魏ぎ同どう。
^ 杜もり佑たすく. 《通つう典てん》卷まき第だい二に十じゅう九きゅう·職しょく官かん十じゅう一いち·武官ぶかん下か·三都尉奉車駙馬騎奉朝請附. 隋ずい開ひらき皇すめらぎ六ろく年ねん，罷やめ奉たてまつ朝あさ請。煬帝時じ，奉たてまつ車くるま、駙馬並なみ廢はい。
^ 杜もり佑たすく. 《通つう典てん》卷まき第だい二に十じゅう九きゅう·職しょく官かん十じゅう一いち·武官ぶかん下か·三都尉奉車駙馬騎奉朝請附. 大だい唐から駙馬都と尉じょう從したがえ五ご品ひん，皆みな尚ひさし主おも者しゃ為之ためゆき。開ひらけ元もと三さん年ねん八はち月がつ，敕：駙馬都と尉じょう從したがえ五ご品ひん階かい，宜むべ依よ令れい式しき，仍借紫むらさき金魚きんぎょ袋ぶくろ。天寶てんぽう以前いぜん悉以儀容ぎよう美麗びれい者しゃ充たかし選せん。奉たてまつ車くるま都と尉じょう五ご員いん，掌てのひら馭副車しゃ，不ふ常置じょうち。若わか大だい備陳設しつらえ，則のり以餘官かん攝と行くだり，屬ぞく左右さゆう衛まもる也。
^ 《宋そう史し志こころざし第だい一いち百ひゃく二に十じゅう一いち　職しょく官かん八はち（合ごう班はん之これ制せい）》: 諸しょ中なか奉たてまつ、中ちゅう散大さんだい夫おっと，太ふとし常つね、宗そう正ただし少しょう卿きょう，秘書ひしょ少しょう監かん，內客省しょう使し，延のべ福ぶく宮みや使し，景けい福ぶく殿どの使し，太子たいし左ひだり、右みぎ庶子しょし，樞密すうみつ都と承うけたまわ旨むね，中なか亮あきら、中なか衛まもる、翊衛、親衛しんえい大夫たいふ，殿しんがり前ぜん馬うま、步ふ軍ぐん都と虞おそれ候こう，防禦ぼうぎょ使し，捧ささげ日にち、天武てんむ、龍神りゅうじん衛まもる四よん廂ひさし都と指揮しき使し，團だん練ねり使し，諸しょ州しゅう刺史しし，駙馬都と尉じょう，開國かいこく男おとこ，騎き都と尉じょう，為ため從したがえ五ご品ひん。
^ 《金きむ史ふみ志こころざし第だい三さん十じゅう八はち》: 諸しょ駙馬都と尉じょう，正せい四よん品ひん。
^ 《明あかり史し志こころざし第だい五ご十じゅう二に　職しょく官かん五ご》: 駙馬都と尉じょう，位い在ざい伯はく上じょう。凡尚大長おおちょう公主こうしゅ、長ちょう公主こうしゅ、公主こうしゅ，並なみ曰駙馬うま都と尉じょう。其尚郡ぐん主ぬし、縣けん主ぬし、郡こおり君くん、縣けん君くん、鄉ごう君くん者しゃ，並なみ曰儀賓まろうど。
^ Việt sử ký toàn thư - kỷ nhà Đinh Lưu trữ 2019-09-26 tại Wayback Machine: 以明珠たま公主こうしゅ嫁よめ陳ひね升ます，封ふう升ます駙馬都と尉じょう。陳ひね升ます明あかり公こう弟おとうと (Dịch: "gả Minh Châu công chúa cho Trần Thăng, phong Thăng làm Phò mã Đô úy. Trần Thăng là em trai (Trần) Minh Công.").
Thông tin này bị lược bỏ trong bản dịch hiện hành, nhưng tra ra bản chép tay quả thật có thông tin này. Sự kiện diễn ra năm 971, khi triều Đinh thiết lập cơ chế văn võ lần đầu tiên, có ["Lấy Nguyễn Bặc làm Định quốc công, Lưu Cơ làm Đô hộ phủ sĩ sư, Lê Hoàn làm Thập đạo tướng quân, Tăng thống Ngô Chân Lưu được ban hiệu là Khuông Việt đại sư, Trương Ma Ni làm Tăng lục, Đạo sĩ Đặng Huyền Quang được trao chức Sùng chân uy nghi"]
^ 《明あかり史し‧志こころざし第だい五ご十じゅう二に‧職しょく官かん五ご》: 駙馬都と尉じょう，位い在ざい伯はく上じょう。凡尚大長おおちょう公主こうしゅ、長ちょう公主こうしゅ、公主こうしゅ，並なみ曰駙馬うま都と尉じょう。其尚郡ぐん主ぬし、縣けん主ぬし、郡こおり君くん、縣けん君くん、鄉ごう君くん者しゃ，並なみ曰儀賓まろうど。
^ 《大明だいめい會かい典てん‧卷まき五ご十じゅう七なな》: 郡ぐん主ぬし儀ぎ賓まろうど秩從二に品ひん。縣けん主ぬし儀ぎ賓まろうど從したがえ三さん品ひん。郡こおり君くん儀ぎ賓まろうど從したがえ四よん品ひん。縣けん君くん儀ぎ賓まろうど從したがえ五ご品ひん。鄉ごう君くん儀ぎ賓まろうど從したがえ六ろく品ひん。
^ Phò mã đâu cần khen áo

[1] 杜もり佑たすく. 《通つう典てん》卷まき第だい二に十じゅう九きゅう·職しょく官かん十じゅう一いち·武官ぶかん下か·三都尉奉車駙馬騎奉朝請附. 奉たてまつ車くるま、駙馬、騎き三さん都と尉じょう，並なみ漢かん武たけ帝みかど元もと鼎かなえ二に年初ねんしょ置おけ。李り陵りょう為ため騎き都と尉じょう。至いたり更始こうし時じ，官かん亂みだれ，謠うたい曰：「爛ただれ羊ひつじ胃い，騎き都と尉じょう。」舊きゅう無む員いん，或ある以冠常つね侍さむらい，或ある卿きょう尹いん校こう尉じょう左遷させん為之ためゆき。奉たてまつ車掌しゃしょう御ご乘じょう輿こし車しゃ，漢かん官かん曰三さん人にん。駙馬掌てのひら駙馬，駙馬，非ひ正せい駕が車しゃ，皆みな為ため副ふく馬うま。一いち曰：駙，近きん也，疾やまし也。騎き都と尉じょう本ほん監かん羽林はばやし騎き，漢かん官かん十じゅう人にん。又また竇嬰為朝ためとも請，竇太后きさき除じょ嬰門籍せき，不ふ得とく入朝にゅうちょう請。漢かん律りつ：諸侯しょこう春はる朝あさ天子てんし曰朝，秋あき曰請。

[2] 杜もり佑たすく. 《通つう典てん》卷まき第だい二に十じゅう九きゅう·職しょく官かん十じゅう一いち·武官ぶかん下か·三都尉奉車駙馬騎奉朝請附. 後こう漢かん並なみ屬ぞく光こう祿ろく勳くん。奉たてまつ朝あさ請無員いん，本ほん不為ふため官かん，漢かん東京とうきょう罷やめ省しょう三公みつきみ、外戚がいせき、皇室こうしつ、諸侯しょこう多た奉たてまつ朝あさ請。奉たてまつ朝あさ請者，奉たてまつ朝會ちょうかい請召而已。

[3] 杜もり佑たすく. 《通つう典てん》卷まき第だい二に十じゅう九きゅう·職しょく官かん十じゅう一いち·武官ぶかん下か·三都尉奉車駙馬騎奉朝請附. 晉すすむ武たけ帝みかど亦また以皇室しつ、外戚がいせき為ため三都尉而奉朝請焉。元もと帝みかど為ため晉すすむ王おう，以參軍ぐん為ため奉たてまつ車くるま都と尉じょう，掾じょう屬ぞく為ため駙馬都と尉じょう，行ぎょう參さん軍ぐん舍しゃ人為じんい騎き都と尉じょう，皆みな奉たてまつ朝あさ請。後ご罷やめ奉たてまつ車くるま、騎き二に都と尉じょう，唯ただ留とめ駙馬都と尉じょう奉たてまつ朝あさ請而已やめ。諸しょ尚なお公主こうしゅ者しゃ，若わか劉りゅう惔、桓溫等とう皆みな為之ためゆき

[4] 王おう欽若. 《冊さつ府ふ元もと龜かめ》《卷まき三百みつお》. 至いたり晉すすむ乃專拜はい尚なお公主こうしゅ者しゃ也

[5] 杜もり佑たすく. 《通つう典てん》卷まき第だい二に十じゅう九きゅう·職しょく官かん十じゅう一いち·武官ぶかん下か·三都尉奉車駙馬騎奉朝請附. 宋そう武たけし帝みかど永なが初はつ以來いらい，以奉朝あさ請選雜ざつ，其尚主ぬし者しゃ唯ただ拜はい駙馬都と尉じょう。齊ひとし奉たてまつ朝あさ請駙馬うま都と尉じょう及散騎き給きゅう事ごと中等ちゅうとう官かん，並なみ集しゅう書しょ省しょう職しょく。朝あさ散ち用よう衣冠いかん之の餘よ，人數にんずう猥積。武たけ帝みかど永えい明あきら中ちゅう，奉たてまつ朝あさ請至六ろく百ひゃく餘人よにん。

[6] 杜もり佑たすく. 《通つう典てん》卷まき第だい二に十じゅう九きゅう·職しょく官かん十じゅう一いち·武官ぶかん下か·三都尉奉車駙馬騎奉朝請附. 齊ひとし奉たてまつ朝あさ請駙馬うま都と尉じょう及散騎き給きゅう事ごと中等ちゅうとう官かん，並なみ集しゅう書しょ省しょう職しょく。朝あさ散ち用よう衣冠いかん之の餘よ，人數にんずう猥積。武たけ帝みかど永えい明あきら中ちゅう，奉たてまつ朝あさ請至六ろく百ひゃく餘人よにん。齊ひとし職しょく儀ぎ曰：「凡尚公主こうしゅ拜はい駙馬都と尉じょう。」

[7] 杜もり佑たすく. 《通つう典てん》卷まき第だい二に十じゅう九きゅう·職しょく官かん十じゅう一いち·武官ぶかん下か·三都尉奉車駙馬騎奉朝請附. 梁はり陳ひね駙馬皆みな尚なお公主こうしゅ者しゃ為之ためゆき。

[8] 杜もり佑たすく. 《通つう典てん》卷まき第だい二に十じゅう九きゅう·職しょく官かん十じゅう一いち·武官ぶかん下か·三都尉奉車駙馬騎奉朝請附. 後こう魏ぎ駙馬都と尉じょう亦また為ため尚なお公主こうしゅ官かん，雖位高だか卿きょう尹いん，而此職しょく不ふ去さ。奉たてまつ車くるま二に十じゅう人にん，騎き都と尉じょう六ろく十じゅう人にん。北きた齊ひとし駙馬與あずか後ご魏ぎ同どう。

[9] 杜もり佑たすく. 《通つう典てん》卷まき第だい二に十じゅう九きゅう·職しょく官かん十じゅう一いち·武官ぶかん下か·三都尉奉車駙馬騎奉朝請附. 隋ずい開ひらき皇すめらぎ六ろく年ねん，罷やめ奉たてまつ朝あさ請。煬帝時じ，奉たてまつ車くるま、駙馬並なみ廢はい。

[10] 杜もり佑たすく. 《通つう典てん》卷まき第だい二に十じゅう九きゅう·職しょく官かん十じゅう一いち·武官ぶかん下か·三都尉奉車駙馬騎奉朝請附. 大だい唐から駙馬都と尉じょう從したがえ五ご品ひん，皆みな尚ひさし主おも者しゃ為之ためゆき。開ひらけ元もと三さん年ねん八はち月がつ，敕：駙馬都と尉じょう從したがえ五ご品ひん階かい，宜むべ依よ令れい式しき，仍借紫むらさき金魚きんぎょ袋ぶくろ。天寶てんぽう以前いぜん悉以儀容ぎよう美麗びれい者しゃ充たかし選せん。奉たてまつ車くるま都と尉じょう五ご員いん，掌てのひら馭副車しゃ，不ふ常置じょうち。若わか大だい備陳設しつらえ，則のり以餘官かん攝と行くだり，屬ぞく左右さゆう衛まもる也。

[11] 《宋そう史し志こころざし第だい一いち百ひゃく二に十じゅう一いち　職しょく官かん八はち（合ごう班はん之これ制せい）》: 諸しょ中なか奉たてまつ、中ちゅう散大さんだい夫おっと，太ふとし常つね、宗そう正ただし少しょう卿きょう，秘書ひしょ少しょう監かん，內客省しょう使し，延のべ福ぶく宮みや使し，景けい福ぶく殿どの使し，太子たいし左ひだり、右みぎ庶子しょし，樞密すうみつ都と承うけたまわ旨むね，中なか亮あきら、中なか衛まもる、翊衛、親衛しんえい大夫たいふ，殿しんがり前ぜん馬うま、步ふ軍ぐん都と虞おそれ候こう，防禦ぼうぎょ使し，捧ささげ日にち、天武てんむ、龍神りゅうじん衛まもる四よん廂ひさし都と指揮しき使し，團だん練ねり使し，諸しょ州しゅう刺史しし，駙馬都と尉じょう，開國かいこく男おとこ，騎き都と尉じょう，為ため從したがえ五ご品ひん。

[12] 《金きむ史ふみ志こころざし第だい三さん十じゅう八はち》: 諸しょ駙馬都と尉じょう，正せい四よん品ひん。

[13] 《明あかり史し志こころざし第だい五ご十じゅう二に　職しょく官かん五ご》: 駙馬都と尉じょう，位い在ざい伯はく上じょう。凡尚大長おおちょう公主こうしゅ、長ちょう公主こうしゅ、公主こうしゅ，並なみ曰駙馬うま都と尉じょう。其尚郡ぐん主ぬし、縣けん主ぬし、郡こおり君くん、縣けん君くん、鄉ごう君くん者しゃ，並なみ曰儀賓まろうど。

[14] Việt sử ký toàn thư - kỷ nhà Đinh Lưu trữ 2019-09-26 tại Wayback Machine: 以明珠たま公主こうしゅ嫁よめ陳ひね升ます，封ふう升ます駙馬都と尉じょう。陳ひね升ます明あかり公こう弟おとうと (Dịch: "gả Minh Châu công chúa cho Trần Thăng, phong Thăng làm Phò mã Đô úy. Trần Thăng là em trai (Trần) Minh Công.").
Thông tin này bị lược bỏ trong bản dịch hiện hành, nhưng tra ra bản chép tay quả thật có thông tin này. Sự kiện diễn ra năm 971, khi triều Đinh thiết lập cơ chế văn võ lần đầu tiên, có ["Lấy Nguyễn Bặc làm Định quốc công, Lưu Cơ làm Đô hộ phủ sĩ sư, Lê Hoàn làm Thập đạo tướng quân, Tăng thống Ngô Chân Lưu được ban hiệu là Khuông Việt đại sư, Trương Ma Ni làm Tăng lục, Đạo sĩ Đặng Huyền Quang được trao chức Sùng chân uy nghi"]

[15] 《明あかり史し‧志こころざし第だい五ご十じゅう二に‧職しょく官かん五ご》: 駙馬都と尉じょう，位い在ざい伯はく上じょう。凡尚大長おおちょう公主こうしゅ、長ちょう公主こうしゅ、公主こうしゅ，並なみ曰駙馬うま都と尉じょう。其尚郡ぐん主ぬし、縣けん主ぬし、郡こおり君くん、縣けん君くん、鄉ごう君くん者しゃ，並なみ曰儀賓まろうど。

[16] 《大明だいめい會かい典てん‧卷まき五ご十じゅう七なな》: 郡ぐん主ぬし儀ぎ賓まろうど秩從二に品ひん。縣けん主ぬし儀ぎ賓まろうど從したがえ三さん品ひん。郡こおり君くん儀ぎ賓まろうど從したがえ四よん品ひん。縣けん君くん儀ぎ賓まろうど從したがえ五ご品ひん。鄉ごう君くん儀ぎ賓まろうど從したがえ六ろく品ひん。

[17] Phò mã đâu cần khen áo

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]