Diclaråcion des droets des djins po tos les payis do monde
Li Diclaråcion des droets des djins po tos les payis do monde u diclaråcion univiersele des droets del djin[1], c' est on tecse di rclamaedje k' a stî accepté di l' Assimblêye djeneråle di l' ONU li 10 di decimbe 1948, pal voye do decidaedje (rezolucion) 217 A (III).
Li diclaråcion univiersele des droets del djin a stî ratournêye dins ene cåkêye di lingaedjes, inte did zels li walon.
Contnou
Ele esplike les pondants et les djondants des abondroets des djins, ki dvrént valeur po tos tchamps payis.
Acceptance
Pitchote a midjote, il a stî accepté dins bråmint des payis, et î divni sourdant po les lwès nåcionåles. Portant, sacwants payis s' ont ene miete houwé evoye del diclaråcion, tot djhant k' ele ni rprezinte k' ene avuzion des abondroets des djins dins l' Monde coûtchantrece. Metans, les payis di l' OCI, k' ont riscrît on tecse rashiou so l' islam e 1990.
Modêyes e walon
Istwere
Li prumire modêye a stî motoit stî scrîte pa Guy Fontinne, Maurice Jachim et Alex Snysters e lidjwès.
Elle a stî rveyowe pa Charles Josserand et René Seret et cossemêye på CRIWE.
Il a stî rashiou e rfondou walon pa Lorint Hendschel eyet Pablo Sarachaga.
Corwaitaedje
Sacwants modêyes sont rsintowes come foirt rifrancijheyes pår. On a bråmint rprotchî l' uzaedje do mot «ome» po totes les «djins», çou ki fwait dire, tot baltant, ki les femes n' ont nou droet ladvins.
Sacwants cognes di croejhete ni vont nén avou les acceptances del croejhete walone, come li plaeçaedje des addjectifs djondreces calkés do francès divant l' no (djeneråle assimblêye).
Eplaidaedjes
Li modêye Djosran serè veyåve tot on tins sol waibe des Nåcions Uneyes. Ele serè replaideye so papî e 2018 på Muzé do Vicaedje des Walons (ISBN 978-2-39010-140-6).
Li modêye e rfondou walon est lijhåve dispu les anêyes 2000 sol waibe «l' Aberteke».
Hårdêyes difoûtrinnes
Sacwantès modêyes e walon :
- Prumî ratournaedje da Tchåle Djosran (avou l' accint do Payis d' Lidje)
- Riscrijhaedje da Lorint Hendschel (e rfondou walon) (so l' Aberteke)
- Rimetaedje do tecse Djosran avou l' accint del Viye Såm (pa Djôzef Dokir (so "Berdelaedjes")