Haynan
Haynan adası | |
---|---|
çin. | |
Ümumi məlumatlar | |
Sahəsi | 33920 km² |
Uzunluğu |
|
Eni | 170 km |
Hündür nöqtəsi | 1840 m |
Əhalisi | 8.671.518 nəfər (2010-cu il) |
Yerləşməsi | |
19°06′24″ şm. e. 109°34′03″ ş. u.HGYO | |
Ölkə | ÇXR |
|
|
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar |
Haynan (çin.
Vilayətin əhalisi 8 671 518 nəfər təşkil edir. 2010-cu il məlumatına görə vilayət əhali sayı baxımından Çinin 29 əyalətidir.
Coğrafiyası
[redaktə | mənbəni redaktə et]Tropik ada olaraq Çinin cənubunda yerləşir. Havay adaları ilə eyni enlikdə yerləşir. Bu səbəbdən bu adanı "Şərqi Havay" adlandırırlar. Adanın sahəsi 33 920 km² təşkil edir. Haynan bütünlüklə Cənubi Çin dənizinin suları ilə yuyulur.
Adanın ən məşhur coğrafi obyekt Ма Аn vulkanıdır. Vulkan Hanoydan 15 km aralıda yerləşir. Krateri geniş olan vulkanın ətəkləri boyunca tropik meşələrlə örtülmüşdür.
Mərkəzi və cənub hisəlırdə nisbətə quru meşələrlə örtülmüşdür. Adada yayılmış canlıların çoxu endemikdir. Bir çox fauna və flora növləri UNESKO-nun siyahısına daxil edilmişdir. Əsasən kakos palması, kauçuk, ançar ağacı adanın (ağacdan alınan şirə həşarat dişləmələrinə qarşı istifadə edilir) gəlir mənbəyidir. Adanın fauna və florası əsasən botanik bağlarda qorunur. Çay və kofe dağ yamaclarında, adanın mərkəz rayonlarında əkilir.
Adanın cənubunda il boyu fəaliyyət göstərən Sanya kurort şəhərçiyi yerləşir. Sanyanın ətrafında üç körfəzin sahilində (Sanya körfəzi, Əjdaha körfəzi və Böyük Şərqi dəniz körfəzi) adada yerləşən otellərin böyük əksəriyyəti yerləşir.
İqlimi
[redaktə | mənbəni redaktə et]Haynan Çində ölçüsünə görə Tayvandan (rəsmən Çinin ərazisi deyil) sonra ikinci böyük adasıdır. İqlimi subekvatorialdır. Orta illk temperaturu +24°S təşkil edir. Sahillərində suyunun temperaturu isə +26°S olur. İlin 300 günündən çoxu günəşli olur.
Saat qurşağı — UTC+8.
Tarixi
[redaktə | mənbəni redaktə et]Xan idarəçiliyi dönəmində ada Çinin mərkəzləşdirilmiş dövlətinə tabe ediıir. Çinlilərin adada əsas yerləşim yerləri adanın şimalında yerləşirdi. Bu vəziyyət Tan sülaləsinin dönəmində dəyişir.
Ada öz adını monqol Yoan sülaləsi dönəmində verilir. 1370-ci ildə ada Quandunun tərkibinə daxil edilir. Haynanın Çinlilər tərəfindən kolonizasiyalaşdırılmasl XVI və XVII əsrlər dönəmində baş vermişdir. Materikdən gələnlər tuzemliləri adanın cənubuna sıxışdırırlar. 1906-cı ildə Sun Yatsenin təklifi ilə adada özünü idarə sistemi yaradılır. Den Syaopin adada ölkənin ən iri Azad iqtisadi zonasını yaradır.
Əhalisi
[redaktə | mənbəni redaktə et]Xan — 7 139 531 nəfər. (84 %), Li — 1 370 346 nəfər. (14,7 %), Myao — 71 718 nəf. (0,7 %), Hueyszu — 36 382 nəf.
İnzibati bölgüsü
[redaktə | mənbəni redaktə et]Əyalət səviyəsi | Uezd səviyəsi | ||
---|---|---|---|
Azərbaycanca adı | Çinçə adı | ||
Şəhər əyaləti Hanoy Hǎikǒu Shì |
Rayon Lunxua | 龙华 |
Lónghuá Qū |
Rayon Syouin | Xiùyīng Qū | ||
Rayon Syonşan | 琼山 |
Qióngshān Qū | |
Rayon Meylan | Měilán Qū | ||
Şəhər əyaləti Sanya şəhəri Sānyà Shì |
Uezd səviyəsində yaşayış məntəqəsi yoxdur. Vilayət 2 komiteti və 6 qəsəbəyə bölünür. | ||
Yaşayış məntəqəsi uezd səviyəsi | |||
Şəhər uezdi Vençan | Wénchāng Shì | ||
Şəhər uezdi Syonxay | 琼海 |
Qiónghǎi Shì | |
Şəhər uezdi Vannin | Wànníng Shì | ||
Şəhər uezdi Uçjişan | Wǔzhǐshān Shì | ||
Şəhər uezdi Dunfan | 东方 |
Dōngfāng Shì | |
Şəhər uezdi Dançjoy | 儋州 |
Dānzhōu Shì | |
Uezd Linqao | 临高县 | Língāo Xiàn | |
Uezd Çenmay | Chéngmài Xiàn | ||
Uezd Dinan | Dìng'ān Xiàn | ||
Uezd Tunçxan | Túnchāng Xiàn | ||
Çanszyan-Lis muxtar uezdi | Chāngjiāng Lízú Zìzhìxiàn | ||
Bayşa-Lis muxtar uezdi | Báishā Lízú Zìzhìxiàn | ||
Şyonçjun-Li-Myaosin muxtar uezdi | 琼中 |
Qióngzhōng Lízú Miáozú Zìzhìxiàn | |
Lnşuy-Lis muxtar uezdi | Língshuǐ Lízú Zìzhìxiàn | ||
Baotin-Li-Myaosin muxtar uezdi | Bǎotíng Lízú Miáozú Zìzhìxiàn | ||
Ledun-Lis muxtar uezdi | 乐东 |
Lèdōng Lízú Zìzhìxiàn | |
Ümumi yaşayış məntəqələri | |||
Sanşa (Parasel adaları, Spratli adaları və Mak-Klesfild adaları) Hǎinánshěn Xīshā Qúndǎo, Nánshā Qúndǎo, Zhōngshā Qúndǎo Bànshìchù |
İqtisadiyyat
[redaktə | mənbəni redaktə et]Adada Manqo, Banan, Çay, Kakos və Kofe plantasiyaları vardır. Sənayenin böyük üismi adanın şimalında Hanoy şəhəri və ətrafında cəmləşmişdir. Turizm sahəsi Sanya şəhərində cəmləşmışdir. 2014-cü ildə Vençan kosmodromunun tikintisi başa catmışdır. Bu isə Çinin kosmik proqramına əsasən yaradılmışdır.
Abidələri
[redaktə | mənbəni redaktə et]Dunşan dağında iri daşların kompleksi vardır. Bu daşların hərəsinin öz forması və kataloqda öz nömrəsi vardır. Vençan şəhəri ətrafında nəhəng kakos plantasiyası yerləşir. Yalunvan buxtası rayonund Tropik dəniz canlıları muzeyi və Kəpənək bağı yerləşir.
Sanya şəhərindən 40 km aralıda "Nanşan" ("Cənub Dağı") dağlarında, 50 km² sahəsi olan Nanşan turizm zonası vardır. Bura 1999-cu ildə açılıb. Buddizmə aid abidələr burada toplanmışdır. Məbədlərin birində Quan İn ilahəsinin 140 kq-lıq qızıl heykəli vardır. Bu abidə Asiyanın ən böyük qızıl heykəli olaraq Ginnesin Rekordlar Kitabına daxil edilmişdir. 2005-ci ildə Quan İn ilahəsinin 108 metrlik heykəli qurulmuşdur.
Haykoy şəhərində XVI əsrdə yaşamış inadcıl fermer Hay Juyanın şərəfinə heykəl kompleksi qurulmuşdur.
Adada hərbi yeraltı tunellər kompleksi vardır. Bu kompleksin hazırda yerləşməsi və adı hərbi sirr olaraq gizlədilir[1].
Qalereya
[redaktə | mənbəni redaktə et]-
Sanya
-
Sani küçələri
-
Sani çimərliyi
-
Haynan çimərliyi
İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ "Yeraltı hərbi baza "Haynan"". 2010-03-04 tarixində arxivləşdirilib.
Mənbə
[redaktə | mənbəni redaktə et]- Vilayətin rəsmi saytı çincə Arxivləşdirilib 2013-08-08 at the Wayback Machine
- Vilayətin rəsmi saytı ingiliscə Arxivləşdirilib 2016-03-04 at the Wayback Machine