Çin yazuvı

Çin yazuvı tarıhiy kelişimi

Çin yazuvı (Çince: 汉字/漢字かんじ; Pinyin: hànzì), künümüzde Çince, Japonca ve Koreceniñ yazılmasında qullanılğan simgesel grafikler ya da logogramlardır.^[1] Bunlarğa Mandarin Çincesinde hànzì, Japoncada kanji, Korecede hanja ya da hanmun, Vyetnamcada ise hán tự ya da chữ nho adı berilir.^[2]

Çin yazısının ilk örnekleri Çinniñ Shang Hanedanlığı döneminde, yaqlaşıq ME 1600 yıllarına ait Fal Yazıtlarıdır. Çin qaraqteri daa soñra Çin tışında şarqiy ve cenübiy Asiyada Kore, Vyetnam ve Japonda qullanılmaga başlanğan. 20. asırda Şimaliy Koreya ve Vyetnam, Çin qaraqterini qullanmağa tamamınen bıraqqanlar. Bugün Cenübiy Koreya ve Japonyada ise bu ülkeler öz yazım sistemlerini keliştirmiş bolmalarına qarşın Çin qaraqteri alâ qısmen qullanılmaqtadır.

Çin yazı qaraqterleri, elifbeden farqlı bolaraq ses belirtmek içün qullanılmaz; bir tür resim yazısından türemiştir. Bu nedenle farqlı tillerde deñişik seslernen oqunabilir; ancaq añlam deñişmez. Bu sayede Çinceniñ yüzlerce farqlı lehçesini qonuşan Çinliler içün tarıh boyunca iletişimi qolaylaştırğan bir araç bolmuştur. Söz tizimi bolaraq Çinceden tamamen farqlı tilleri qonuşqan Japonlar ve Koreliler ise temel tilbilgisi qurallarını ögrendikten soñra Çince Budist yazmalar kibi belgeleri oquyabilgenlerdir. Bu yönnen Çin qaraqteri Uzaq Şarqda kültürel alışverişin temel taşıdır.

Çinde 1956 yılından soñra Basitleştirilgen (Qolaylaştırğan) Qaraqterler qullanılmağa başlanğandır. Buna qarşılıq Tayvan, Hong Kong ve Makao'da alen Geleneksel (Esas) Qaraqterler qullanılmaqta.

Çin qaraqterleriniñ tarıhsel kelişimi

Arkaik	Zhuanshu (Qin Hanedanlığı)	Geleneksel (Esas) qaraqterler	Sadeleştirilgen (Qolaylaştırğan)	Pinyin	Añlamı
		人ひと	—	rén	insan
		女おんな	—	nǚ	bike
		子こ	—	zǐ	bala
		日ひ	—	rì	küneş
		月つき	—	yuè	ay
		山やま	—	shān	dağ
		川かわ	—	chuān	nehir
		水みず	—	shuǐ	suv
		雨あめ	—	yǔ	cavun
		竹たけ	—	zhú	bambu
		木き	—	mù	tahta
		馬うま	马	mǎ	at
		鳥とり	鸟	niǎo	quş
		龜かめ	龟	guī	qaplı bağa
		龍りゅう	龙	lóng	ejderha