ΟΘεόφραστος (371 π.Χ. – 287 π.Χ.)[3] ήταν Έλληναςφιλόσοφος από τηνΕρεσό της Λέσβου, διάδοχος τουΑριστοτέληστηνΠεριπατητική Σχολή. Μετακόμισε στηνΑθήνασε νεαρή ηλικία και αρχικά σπούδασε στηνΑκαδημία του Πλάτωνος. Μετά τον θάνατο τουΠλάτωνα, συνδέθηκε μετονΑριστοτέλη. Όταν ο Αριστοτέλης έφυγε από την Αθήνα, ο Θεόφραστος ανέλαβε ως επικεφαλής τουΛυκείου. Ο Θεόφραστος διηύθυνε την Περιπατητική Σχολή για 25 χρόνια[4], κατά τη διάρκεια των οποίων η σχολή άκμασε πολύ. Θεωρείται συχνά ως ο πατέρας της βοτανικής λόγω των έργων του σχετικά μετα φυτά. Μετά τον θάνατό του, οι Αθηναίοι τον τίμησαν με δημόσια κηδεία. Ο διάδοχός του ως επικεφαλής της σχολής ήταν οΣτράτων ο Λαμψακηνός.
Τις περισσότερες πληροφορίες γιατον βίο του Θεοφράστου αντλούμε από τονΔιογένη τον Λαέρτιο, συγγραφέα τών βίων των φιλοσόφων. Ο Θεόφραστος γεννήθηκε το 371 ή 372 π.Χ. στην Ερεσσό της Λέσβου. Ο πατέρας του ήταν ο πλούσιος έμπορος και καθαριστής ενδυμάτων Μέλαντας (το όνομα φαίνεται καιστη βάση της προτομής στην εικόνα δεξιά, αντιθέτως από λάθος στονΣουΐδα αναφέρεται ως Λέων, όνομα του αδελφού του) καιτο πραγματικό του όνομα ήταν αρχικά Τύρταμος. Αρχικά έλαβε τα πρώτα του μαθήματα κοντά στονΛεύκιππο[5] (Άλκιππο γράφει ο Διογένης από λάθος ) ενώ αργότερα εγκατέλειψε την πόλη της Ερεσσού και μετέβη στην Αθήνα όπου και άρχισε να ασχολείται μετηφιλοσοφία ως μαθητής του Πλάτωνος. Θανόντος του δασκάλου του, το 347 π.Χ., ακολούθησε τον Αριστοτέλη, ο οποίος διακρίνοντας τη φιλομάθεια καιτην ευφυΐα του, τον επονόμασε αρχικά Εὔφραστο και αργότερα Θεόφραστο. Η εκτίμηση που έτρεφε ο Αριστοτέλης προς τον Θεόφραστο αποδεικνύεται και από το γεγονός πως όταν το 323 π.Χ. ο Αριστοτέλης κατηγορήθηκε για ασέβεια και αναγκάστηκε να καταφύγει στη Χαλκίδα δώρισε στον Θεόφραστο τη βιβλιοθήκη τουκαιτου εμπιστεύτηκε τη διεύθυνση της Περιπατητικής Σχολής.
Ο Θεόφραστος παρέμεινε στην διεύθυνση της σχολής επί 25 έτη καισε αυτό το διάστημα δίδαξε αλλά και άφησε πολλά γραπτά. Την περίοδο αυτή, λέγεται πως οι μαθητές της σχολής ξεπέρασαν τις δύο χιλιάδες καισ' αυτούς περιλαμβάνονταν οΜένανδρος, οι βασιλείς της Μακεδονίας Φίλιππος καιΚάσσανδρος καθώς καιο βασιλεύς της ΑιγύπτουΠτολεμαίος Α'. Ο Θεόφραστος δεν ασχολήθηκε ποτέ ενεργά μετην πολιτική αλλά αφοσιώθηκε ολοκληρωτικά στην Επιστήμη καιτη Φιλοσοφία. Ο Αγνωνίδης τον κατηγόρησε για ασέβεια αλλά όχι μόνον αθωώθηκε αλλά οι δικαστές παρ' ολίγο να τιμωρήσουν τον κατήγορο με πρόστιμο. Το 306, όταν διά ψηφίσματος απηγορεύθη η διδασκαλία της φιλοσοφίας εν Αθήναις ύστερα από πρόταση κάποιου Σοφοκλή, αναγκάστηκε να εξοριστεί, μέχρι τουλάχιστον να ακυρωθεί ο νόμος μετά ένα έτος περίπου. Πέθανε περί το 287 π.Χ. και μέχρι το τέλος της ζωής του δίδασκε και εργαζόταν. Ένδεικτική είναι η πληροφορία ότι στο βαθύ του γήρας εφέρετο με φορείο γιανα διδάξει. Ο ίδιος ελυπείτο διότι όπως έλεγε πεθαίνει τη στιγμή κατά την οποίαν αρχίζει να κατανοεί την φύση γιά την αδικία της. Ετάσσετο κατά του γάμου και θεωρούσε τον έρωτα «ἀσθένειαν ψυχῆς ἀέργου». Τέλος, άν και φιλόσοφος, φρόντιζε αρκετά την εξωτερική του εμφάνιση ενδυόμενος ευπρεπώς καιδεντου έλειπαν οι ισχυροί φίλοι καιτα πλούσια ενίοτε γεύματα όντας πραγματικός οπαδός της μεσότητος γνωρίζων να συνδέει το ωφέλιμο μετο ευχάριστο.
Μέρος της διαθήκης του σώζει ο Διογένης ο Λαέρτιος και αναφέρει ότι άφησε μεγάλο μέρος τής περιουσίας του στους ανεψιούς του, υιούς του Λέοντος, Μελάντα και Παγκρέοντα, κέλευσε να στηθεί εικόνα του Αριστοτέλους στο Λύκειον, να μοιρασθεί ο κήπος καιτα πέριξ αυτού οικήματα στους μαθητές του, να αφεθούν ελεύθεροι οι δούλοι τουκαι τέλος να ταφεί σε ένα μέρος του κήπου χωρίς περιττά έξοδα. Το τελευταίο δεν ετηρήθη καθώς εκομίσθη υπό πληθύος ανθρώπων, των οποίων πολλοί τον πολεμούσαν.
Το έργο του Θεόφραστου ήταν ιδιαίτερα πλούσιο, καθώς εκτιμάται πως έγραψε συνολικά περίπου 240 έργα, τα οποία πραγματεύονται ένα πλήθος θεμάτων γύρω από τηνΗθική, τηΛογική, τη ρητορική, την ιστορία των επιστημών ή τη μεταφυσική και κυρίως τηΒοτανικήκαιτηΖωολογία. Σήμερα σώζονται κυρίως αποσπάσματα του έργου του, αλλά και ορισμένα πλήρη κείμενα, που είναι οιΠερὶ φυτῶν ἱστορίαι (9 βιβλία), ταΠερὶ φυτῶναἰτιῶν (6 βιβλία) καθώς καιτοπιο γνωστό του έργο, οιΧαρακτῆρες. Τα δύο πρώτα έργα αποτελούν μάλλον τα πρώτα συγγράμματα στον τομέα της Βοτανικής, από την εποχή της αρχαιότητας ώς τονΜεσαίωνα. Μια σημαντική παρακαταθήκη τουστην βοτανική είναι, ότι έχει ονομαστεί σήμερα προς τιμήν τουο ενδημικός φοίνικας της νότιας Ελλάδας, ως Φοίνικας του Θεοφράστου (phoenix theophrastii), καθώς εκείνος ήταν, που αναφέρθηκε πρώτος και έντονα γιατην ύπαρξη αυτού του φυτού στον ελλαδικό χώρο, μέσα στο έργο του.
Στους Χαρακτήρεςο Θεόφραστος περιγράφει τα εσωτερικά και ψυχικά γνωρίσματα ανάλογα μετο ήθος των ανθρώπων, ενώ μέχρι σήμερα δεν είναι βέβαιο, αν αποτελούσαν αυτοτελές έργο ή τμήμα κάποιου άλλου ή σημειώματα του Θεόφραστου. Συνολικά περιγράφονται 30 διαφορετικοί χαρακτήρες, εκτων οποίων οι 15 περιλαμβανόταν στην πρώτη έκδοση του έργου (1522), ενώ το1527 ανακαλύφθηκαν επιπλέον οκτώ καιτο1599 ακόμη πέντε. Δύο ακόμη, οι τελευταίοι, από τους περιγραφόμενους χαρακτήρες ανακαλύφθηκαν μόλις το1786. Η ακριβής χρονολογία συγγραφής του έργου δεν είναι γνωστή. Θεωρείται πιθανό, πως δεν γράφτηκαν όλοι οι χαρακτήρες συγχρόνως· άλλοι μελετητές τους χρονολογούν περίπου στο 317 π.Χ. Σε ότι αφορά την σύνθεσή τους, ο Θεόφραστος πιθανότατα στηρίχτηκε ως ένα βαθμό στο έργο του Αριστοτέλη Περί Ηθικής.
Το έργο περιλαμβάνει τα κεφάλαια περὶ εἰρωνείας, κολακείας, ἀδολεσχίας, ἀγροικίας, ἀρεσκείας, ἀπονοίας, λαλιᾶς, λογοποΐας, ἀναισχυντίας, μικρολογίας· βδελυρίας, ἀκαιρίας, περιεργείας, ἀναισθησίας, αὐθαδείας, δεισιδαιμονίας, μεμψιμοιρίας, ἀπιστίας, δυσχερείας, ἀηδίας· μικροφιλοτιμίας, ἀνελευθερίας, ἀλαζωνείας, ὑπερηφανίας, δειλίας, ὀλιγαρχίας, ὀψιμαθίας, κακολογίας, φιλοπονηρίας, αἰσχροκερδείας.
Το 1605 έγινε στο Χάναου της Έσσης η πρώτη έκδοση των έργων τουΠερὶ λίθων, περὶ ἀνέμων, περὶ σημείων ὑδάτων καὶ πνευμάτων, περὶ σημείων χειμῶνος, περὶ εὐδείας σημείων, περὶ πυρός, περὶ ὀσμῶν, περὶ ἱδρώτων, περὶ ἰλίγγων, περὶ κόπων, περὶ λιποψυχίας, περὶ ἠθικῶν χαρακτήρωνστα ελληνικά καιστα λατινικά με μετάφραση τού Δανιήλ Φουρλάνου του Κρητός: Theophrasti Eresii peripateticorum, post Aristotelem, principis pleraque antehac Latine nunquam, nunc Graece et Latine simul edita. Interpretibus Daniele Furlano Cretensi, Adriano Turnebo. Accesserunt, liber de innato spiritu Aristoteli attributus et Danieli Furlani uberes ad omnia commentarii. Hanoviae, typis Wechelianis apud Claudium Marnium et haeredes Ioannis Aubrii 1605.
Επίσης το 1664 στο Άμστερνταμ εκδόθηκε το ελληνικό κείμενο καιηστα λατινικά μετάφρασή του από τον Θεόδωρο Γαζή με 600 ξυλογραφίες σπάνιων φυτών: Theophrasti Eresii De historia plantarum, libri decem, Graece & Latine. In quibus textum Graecum variis lectionibus, emendationibus, hiulcorum supplementis. Latinam Gazae versionem nova interpretatione ad margines, totum opus absolutissimis cum notis, tum commentariis, item rariorum plantarum iconibus illustravit Ioannes Bodaeus a Stapel, medicus Amstelodamensis. Cum indice locupletissimo. Amstelodami, apud Henricum Laurentium 1644, σελ. 18 + 1187 + index.
Θεοφράστου Χαρακτήρες, Ελληνιστί εκδοθέτες μετά συντόμων κριτικών επιστάσεων υπό Δημητρίου Νκολάου Δαρβάρεως, δαπάνη αυταδέλφων Ιωάννου και Μάρκου Δαρβάρεων. Εν Βιέννη της Αουστρίας παρά τω Ιωάννη Β. Σβηκίω 1815.
Χαρακτήρες του Θεοφράστου. Κατά την ύπό τουΑ. Κοραή εν Παρισίοις τω 1799 Ελληνογαλλικήν έκδοσιν, μετά της παραφράσεως αυτών εις την νεοελληνικήν γλώσσαν και της εκτου γαλλικού μεταφράσεως τωντε προλεγομένων και πασών τωνυπ'αυτού γενομένων ιστορικοκριτικών και γραμματικών σημειώσεων ή διορθώσεων, υπό Μ. Ροδοκανάκη. Εν Πειραιεί εκ της τού Η. Χριστοφίδου Τυπογραφίας Ή Αγαθή Τύχη, 1838, σελ. ις΄+μζ΄+ 269
Θεοφράστου Χαρακτῆρες, μετάφρασις Μαρίνου Σιγούρου, Βιβλιοθήκη Φέξη Αρχαίων Ελλήνων Συγγραφέων, Εν Αθήναις Εκδοτικός Οίκος Γεωργίου Φέξη, 1911 και 1918. Επίσης η μετάφραση τουΜ. Σιγούρου από τις εκδ. Ι.Ν.Ζαχαρόπουλος
Σχετικά πολυμέσα