Το λήμμα παραθέτει τις πηγές του αόριστα, χωρίς παραπομπές.Βοηθήστε συνδέοντας το κείμενο με τις πηγές χρησιμοποιώντας παραπομπές, ώστε να είναι επαληθεύσιμο. Το πρότυπο τοποθετήθηκε χωρίς ημερομηνία. Γιατη σημερινή ημερομηνία χρησιμοποιήστε: {{χωρίς παραπομπές|5|07|2024}}
Ηγλωσσολογία (ή καιγλωσσική, παλαιότερα) είναι η επιστημονική μελέτη της ανθρώπινης γλώσσας ως καθολικού φαινομένου, αλλά καιτων επιμέρους γλωσσών του κόσμου. Ως επιστήμη επιδιώκει να δώσει απαντήσεις σε ερωτήματα γιατη φύση της γλώσσας, τη δομή καιτη σχέση της μετον ανθρώπινο νου, αλλά καιμετην κοινωνία. Με αυτόν το σκοπό, εξετάζει αφενός τις καθολικές αρχές οι οποίες διέπουν την ανάπτυξη της γλώσσας καιτη διαμόρφωση όλων των γλωσσών, αφετέρου τους παράγοντες και τους νόμους που συντελούν στη γλωσσική διαφοροποίηση και ποικιλία, διαχρονικά (Ιστορική γλωσσολογία) και συγχρονικά (π.χ. τυπολογία, διαλεκτολογία, κοινωνιογλωσσολογία). Συνεργατικές/συγγενείς επιστήμες της γλωσσολογίας, η οποία θεωρείται ευρύτερα ως αυτόνομη επιστήμη, είναι μεταξύ άλλων ηΨυχολογία, ηΒιολογία, ηΛογικήκαιηΦιλοσοφία, ηΚοινωνιολογία, ηΙστορία του πολιτισμούκαιηΑνθρωπολογία, ηΦιλολογίακ.ά. Οι ερευνητές της επιστήμης αυτής λέγονται "γλωσσολόγοι".
Οι γλωσσολόγοι εστιάζουν στην περιγραφή καιτην ερμηνεία της γλώσσας, χωρίς να επεμβαίνουν, να αξιολογούν καινα αναλαμβάνουν ρυθμιστικό ρόλο στη διαμόρφωση των κανόνων μιας γλώσσας. Ο γλωσσολόγος επίσης δεν ταυτίζεται μετον γλωσσομαθή ή τον μεταφραστή/διερμηνέα.
ΣτηνΕλλάδαη γλωσσολογία παραδοσιακά αναπτύσσεται στο πλαίσιο των ανθρωπιστικών επιστημών (π.χ. διδάσκεται κυρίως στις Φιλοσοφικές σχολές των πανεπιστημίων), ενώ στηνΕυρώπηκαιτηνΑμερικήη γλωσσολογία δεν συναρτάται τόσο άμεσα μετη φιλολογία, αλλά συχνά συμπεριλαμβάνεται στις κοινωνικές ή άλλες επιστήμες σε κοινό έδαφος με άλλες θεωρούμενες κοινωνικές επιστήμες. Πέρα από τις επιδράσεις που έχει δεχτεί, η γλωσσολογία έχει ασκήσει σημαντική επιρροή σε άλλους γνωστικούς χώρους, όπως η Φιλολογία/Λογοτεχνική Κριτική (ιδιαίτερα ο γλωσσολογικός δομισμός), οι Επιστήμες της Επικοινωνίας, ηΠληροφορικήκ.λπ.
Η γλωσσολογία αναπτύχθηκε πρώτα ως Ιστορικοσυγκριτική Γλωσσολογίακαιη απαρχή της τοποθετείται στα1816, μετο έργο τουFranz Boppγιατη σύγκριση του κλιτικού συστήματος της Σανσκριτικής μετο αντίστοιχο της Ελληνικής, της Λατινικής, της Περσικής και της Γερμανικής. ΗΣύγχρονη Γλωσσολογία (που στρέφει το ενδιαφέρον στη συγχρονική προσέγγιση της γλώσσας, ενώ ως τότε η γλωσσολογία γινόταν αντιληπτή ως αποκλειστικά ιστορική επιστήμη) γεννήθηκε 100 χρόνια αργότερα, στα 1916, μετην έκδοση τωνΜαθημάτων Γενικής ΓλωσσολογίαςτουΦερντινάντ ντε Σωσσύρ.
Μια περαιτέρω διάκριση, που γίνεται συχνά, είναι ανάμεσα στηθεωρητική/γενική γλωσσολογία, που μελετά τη δομή, τις λειτουργίες και ζητήματα ανάλυσης της γλώσσας καιτων γλωσσών με σκοπό τη διατύπωση θεωριών, δηλαδή διαψεύσιμων υποθέσεων, καιτηνεφαρμοσμένη γλωσσολογία, δηλαδή την έρευνα των εφαρμογών των διδαγμάτων της θεωρητικής γλωσσολογίας στη διδασκαλία των γλωσσών (μητρικής και ξένων), στη μετάφραση, στη λεξικογραφία κ.λπ.
Τα κυριότερα ρεύματα που κυριάρχησαν από τη γέννηση της σύγχρονης γλωσσολογίας καιστο πλαίσιο των οποίων αναπτύχθηκε κατά καιρούς η γλωσσική επιστήμη είναι οΔομισμός, Αμερικανικός και Ευρωπαϊκός (σχολή της Γενεύης, σχολή της Πράγας, σχολή των Παρισίων/γαλλικός Λειτουργισμός, σχολή του Λονδίνου κ.λπ.), καιηΓενετική Μετασχηματιστική Γραμματική.
Οι γλωσσικές μελέτες των αρχαίων Ελλήνων ξεκινούν μετονΠλάτωνακαιτονΑριστοτέλη. Ο Πλάτωνας αναλύει τη σχέση που υπάρχει ανάμεσα στη γλώσσα καιστη φύση των πραγμάτων, ενώ ο Αριστοτέλης περιγράφει τη σχέση που υπάρχει ανάμεσα στηγλώσσα, τησκέψηκαιτηλογική.[1]
Μετον όρο φωνητική εννοείται η μελέτη καιη πρόσληψη των γλωσσικών ήχων από αντικειμενική σκοπιά. Συνδέεται με τους ήχους της γλώσσας, τον τρόπο μετον οποίο αρθρώνονται καιτον τρόπο μετον οποίο τους αντιλαμβάνεται ο ακροατής. Η φωνητική συνδέεται μετην επιστήμη της Ακουστικής, από την άποψη ότι χρησιμοποιεί τις ίδιες μεθόδους ανάλυσης/επεξεργασίας του ήχου. Η φωνητική αναλύεται σε τρεις επί μέρους τομείς:
Αρθρωτική φωνητική: η παραγωγή των ανθρώπινων ήχων.
Ακουστική φωνητική: η μελέτη της φυσικής παραγωγής και μετάδοσης των ήχων της ομιλίας.
Ακροατική/αντιληπτική φωνητική: η μελέτη της αντίληψης των ήχων της ομιλίας.
Μετον όρο φωνολογία εννοείται η μελέτη των ήχων από λειτουργική σκοπιά, δηλαδή η φωνολογία δεν έχει ως αντικείμενο τοτι ήχους παράγει και προσλαμβάνει ο άνθρωπος, αλλά τοποιοι ήχοι έχουν διακριτική/διαφοροποιητική λειτουργία γιατο νόημα του γλωσσικού σήματος. Αυτός είναι ο λόγος που, ενώ τα πορίσματα της φωνητικής μπορούν να αφορούν σε οποιαδήποτε γλώσσα ή οικογένεια γλωσσών, η φωνολογία έχει συνήθως ως αντικείμενο κάθε μια γλώσσα ξεχωριστά ή ακόμα και ένα στάδιο μιας συγκεκριμένης γλώσσας (π.χ. τα αρχαία ελληνικά κάνουν διάκριση μεταξύ μακρών και βραχέων φωνηέντων, ενώ η νεοελληνική όχι. Στα αρχαία ελληνικά υπάρχει διακριτή άρθρωση των διπλών συμφώνων μιας λέξης, ενώ στα νέα ελληνικά όχι).
Μετον όρο Μορφολογία εννοείται η μελέτη του σχηματισμού μιας λέξης και της δομής της. Η Μορφολογία μελετά τον τρόπο μετον οποίο συντίθενται οι λέξεις από τα μικρότερα συστατικά τους και τους κανόνες που ελέγχουν αυτή τη διαδικασία. Τα στοιχεία που συνδυάζονται γιανα σχηματίσουν λέξεις ονομάζονται μορφήματα. Μετην έννοια μόρφημα εννοείται η μικρότερη μονάδα-φορέας σημασίας σεμια δεδομένη γλώσσα.
Ησύνταξη είναι η μελέτη της δομής της πρότασης. Με όρους κανόνων προσπαθεί να περιγράψει τι ανήκει στηγραμματική δομή μιας ιδιαίτερης γλώσσας. Σύμφωνα μετηγενετική γραμματική, οι (περιγραφικοί) κανόνες αποτελούνται από μια υποκείμενη δομή καιμια μετασχηματιστική διαδικασία. Έτσι, για παράδειγμα, η παθητική δομή Η μπάλα χτυπήθηκε από τον Αντώνη παράγεται από την ενεργητική Ο Αντώνης χτύπησε την μπάλαμε μετασχηματισμό χωρίς να προϋποτίθονται διαφορετικές υποκείμενες δομές.
Μετον όρο σημασιολογία (ορθότερο του όρου σημαντική) εννοείται η μελέτη του νοήματος, της σημασίας των λέξεων. Συνδέεται μετην περιγραφή της αναπαράστασης του νοήματος μιας λέξης στοννου μας καιμετο πώς χρησιμοποιούμε αυτή την αναπαράσταση - απεικόνιση γιατην κατασκευή προτάσεων. Η σημασιολογία βασίζεται κυρίως στη μελέτη της λογικήςστηφιλοσοφία.
Μετον όρο πραγματολογία εννοείται η μελέτη της χρήσης της φυσικής γλώσσας σε πραγματικές συνθήκες ανθρώπινης επικοινωνίας. Πιο συγκεκριμένα, η μελέτη της επίδρασης που έχει το περιβάλλον, είτε είναι γλωσσικό (δηλ. τα συμφραζόμενα) είτε εξωγλωσσικό (π.χ. μορφασμοί, χειρονομίες, νεύματα, επιτονισμός, κ.λπ.) στην ερμηνεία μιας πρότασης, όπως αυτή εκφέρεται μέσα σε συγκεκριμένο χώρο και χρόνο. Στην πραγματολογία εξειδικεύονται και διευκρινίζονται τα ιδιαίτερα ορίσματα της επικοινωνιακής περίστασης.
Κειμενογλωσσολογία: η μελέτη της γλώσσας σε μεγαλύτερες μονάδες από την πρόταση, η μελέτη της συνομιλίας ή η μελέτη της αναπαράστασης στην αφήγηση μιας κοινωνικής πρακτικής. Δηλαδή, αυτός ο κλάδος της γλωσσολογίας ασχολείται μετη μελέτη των γλωσσικών μονάδων που υπερβαίνουν την πρόταση: κειμένων γραπτών ή προφορικών. Τα κείμενα υλοποιούν κάθε επικοινωνιακή πρακτική, παράγονται και προσλαμβάνονται μέσα από τους επικοινωνιακούς στόχους που θέτουν (γένη, είδη λόγου ). Βασικές έννοιες γιατην περιγραφή της κειμενικότητας -των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών ενός κειμένου- είναι η συνοχή, τα γλωσσικά μέσα που συνδέουν τα μέρη του κειμένου) καιη συνεκτικότητα, η σύνδεση των εννοιών που συγκροτούν ένα κείμενο. Η κειμενογλωσσολογική ανάλυση αναφέρεται συνήθως στη "μεταμόρφωση", στο "αφηγηματικό πρόγραμμα", στο "αφηγηματικό αντι-πρόγραμμα" καιστη "σημική ανάλυση".
Κοινωνιογλωσσολογία: είναι η μελέτη των διασυνδέσεων της γλώσσας και της κοινωνικής δομής, της γλωσσικής ποικιλίας και της στάσης του ανθρώπου απέναντι στη γλώσσα.
