ΟΖοζέφ Πιττόν ντε Τουρνεφόρ (Joseph Pitton de Tournefort, 5 Ιουνίου1656 - 28 Δεκεμβρίου1708) ήταν γάλλος γιατρός, βοτανολόγος και ταξιδιώτης. Υπήρξε ο πρώτος που έδωσε έναν σαφή ορισμό του όρου "γένος" (genus) σταφυτά, διακρίνοντας το γένος από το είδος. Ο Τουρνεφόρ περιέγραψε μεταξύ άλλων τους μύκητεςκαι ταξινόμησε τις λειχήνεςσε αυτόνομη ομάδα. Επίσης, διέκρινε μεταξύ δέντρων και βοτάνων, ενώ ασχολήθηκε καιμετην κατηγοριοποίηση των ανθών.Ο επιφανής σουηδός βοτανολόγος Κάρολος Λινναίος, δημιουργός της διωνυμικής ονοματοδοσίας, ταξινόμησε πολλά είδη της χλωρίδας με βάση την κατηγοριοποίηση του Τουρνεφόρ.
Ο Τουρνεφόρ γεννήθηκε στοΑιξ-αν-Προβάνς στις 5 Ιουνίου του 1656. Σπούδασε σε κολλέγιο Ιησουιτώνκαι σκόπευε αρχικά να γίνει κληρικός. Μετά τον θάνατο του πατέρα του στράφηκε στηβοτανική. Το 1663, έχοντας ολοκληρώσει σπουδές ιατρικής στοΜονπελιέ, διορίστηκε καθηγητής βοτανικής στονJardin des PlantesστοΠαρίσι. Στα χρόνια 1688-1691 πραγματοποίησε πολλά ταξίδια στη Δυτική Ευρώπη και ιδιαίτερα σταΠυρηναία, όπου συνέλεξε πολλά είδη φυτών. Το 1691 έγινε δεκτός στην Ακαδημία των Επιστημών στο Παρίσι. Λίγο αργότερα, το 1694, η δημοσίευση του έργου τουÉléments de botanique θεμελίωσε τη φήμη του ως εξέχοντος βοτανολόγου.
Στα τέλη του 17ου αιώνα, ο Τουρνεφόρ επιφορτίστηκε από τον βασιλιά Λουδοβίκο ΙΔ΄, μετά από πρόταση της Ακαδημίας των Επιστημών, με ένα ταξίδι στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Στόχος της αποστολής του ήταν η συγκέντρωση πληροφοριών αφενός γιατη χλωρίδα και πανίδα της Ανατολικής Μεσογείου και της Μικράς Ασίας, αφετέρου γιατο εμπόριο της περιοχής και ειδικότερα γιατην εκεί θέση και τις προοπτικές των γάλλων εμπόρων. Ο Τουρνεφόρ ξεκίνησε το ταξίδι τουστην Αυτοκρατορία το 1699, συνοδευόμενος από τον γερμανό βοτανολόγο και γιατρό Αντρέας φον Γκουντελσχάιμερ (Andreas von Gundelsheimer, 1668-1715) και από τον μινιατουρίστα Κλοντ Ομπριέ (Claude Aubriet, 1651-1743) που επρόκειτο να φιλοτεχνήσει την πλούσια εικονογράφηση της αφήγησης του ταξιδιού τους. Επισκέφθηκαν την Κρήτη, τις Κυκλάδες, τη Μύκονο και άλλα νησιά του Αιγαίου Πελάγους, τηνΚωνσταντινούποληκαιτη νότια Μαύρη Θάλασσα, τη Μικρά Ασία, τηνΑρμενίακαιτηΓεωργία. Το ταξίδι διήρκεσε έως το 1702.[9] Σήμερα γνωρίζουμε λεπτομέρειές του, κυρίως χάρη στηνΑναφορά ενός ταξιδιού στο Λεβάντε (Relation d'un voyage au Levant) που δημοσιεύτηκε το 1717.
Μετά την επιστροφή τουστο Παρίσι, ο Τουρνεφόρ δίδαξε στο Collège de France. Πέθανε στην ίδια πόλη στις 28 Δεκεμβρίου του 1708,[10] μετά από σοβαρό τραυματισμό τουστοστομάχι[11]ο οποίος προκλήθηκε από άμαξα πουτον παρέσυρε. Η οδός στην οποία συνέβη το θανατηφόρο ατύχημα βρίσκεται στο πέμπτο διαμέρισμα (arrondissement) του Παρισιού και φέρει το όνομά του σπουδαίου βοτανολόγου («Rue de Tournefort»).
Κυριότερο επιστημονικό έργο του Τουρνεφόρ είναι τοÉléments de botanique, ou méthode pour connaître les plantes (1694, καισε λατινική μετάφραση Institutiones rei herbariae - εκδόθηκε το 1700 και το 1719). Το έργο του, ωστόσο, που είναι σήμερα ευρύτερα γνωστό είναι ηΑναφορά ενός ταξιδιού στο Λεβάντε, η αφήγηση του ταξιδιού τουστην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Το κείμενο ακολουθεί τη συνήθη θεματική μιας ταξιδιωτικής αφήγησης των αρχών του 18ου αιώνα γιατην Οθωμανική Αυτοκρατορία, διακρίνεται, ωστόσο, από τα υπόλοιπα σύγχρονά του περιηγητικά κείμενα για αυτή την περιοχή χάρη στη μεγάλη ακρίβεια και αναλυτικότητα των πραγματολογικών πληροφοριών του, όπως επίσης λόγω της διεξοδικότητας των βοτανολογικών και ζωολογικών περιγραφών που περιέχει. Σε αυτά τα χαρακτηριστικά οφείλεται καιη μεγάλη δημοτικότητα του έργου, το οποίο γνώρισε κατά τον 18ο αιώνα τέσσερεις εκδόσεις στα γαλλικά (δίτομη 1717, τρίτομη 1717, 1718, 1727), δύο στα αγγλικά (1718, 1741) και από μία στα ολλανδικά (1737), στα σουηδικά (1772) καιστα γερμανικά (1776-1777).[12] Αποσπάσματά της Αναφοράς δημοσιεύτηκαν σε πλήθος συλλογών με περιηγητικά κείμενα και συμπιλήθηκαν σε μυθοπλαστικές αφηγήσεις ταξιδιών στην Ανατολική Μεσόγειο.
Η αφήγηση του Τουρνεφόρ, μολονότι αξιόπιστη ως προς τις πραγματολογικές πληροφορίες της γιατο φυσικό και οικισμένο περιβάλλον, επηρεάζεται ιδεολογικά από τον ανταγωνισμό μεταξύ του Ρωμαιοκαθολικισμού και της Ορθοδοξίας, όταν αναφέρεται στους ορθοδόξους Έλληνες. Η εικόνα που κατασκευάζει ο Τουρνεφόρ για αυτούς στηρίζεται σε όλα τα τυπικά γιατην εποχή στερεότυπα (ψεύτες, δόλιοι, δεισιδαίμονες, φιλοχρήματοι, διεφθαρμένοι, ανήθικοι), τα οποία εκπηγάζουν από την αντίληψη ότι η Ορθοδοξία αποτελεί αίρεση.[13] Παρά τις ιδεολογικές διαθλάσεις, οι πληροφορίες που δίνει ο Τουρνεφόρ για τους Έλληνες περιέχουν ενίοτε πολύτιμες ψηφίδες. Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι οι περιγραφές του ελληνικών ενδυμασιών, θρησκευτικών δοξασιών, ή η αφήγηση της συνάντησής τουμετον Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο, τονεξ Απορρήτων.[14]
Histoire des plantes qui naissent aux environs de Paris, 1698.
Institutiones rei herbariae, editio altera, 1700 και 1719 (λατινική μτφρ. τουÉlémens de botanique).
Traité de la matière médicale, 1717.
Relation d'un voyage du Levant, fait par ordre du Roy, contenant l'histoire ancienne & moderne de plusieurs isles de l'Archipel, de Constantinople, des côtes de la Mer Noire, de l'Armenie, de la Georgie, des frontières de Perse & de l'Asie Mineure, 2 τ., Παρίσι: Imprimerie Royale, 1717. (Άλλες εκδόσεις στα γαλλικά: 3 τ., Λυών: Anisson et Posuel, 1717 * 2 τ., Άμστερνταμ: aux dépens de la Compagnie, 1718[15] * 2 τ., Λυών: 1727).
A Voyage Into the Levant, 2 τ., Λονδίνο: D. Browne & al., 1718. Μετάφραση της Relation d'un voyage du Levant (β΄ αγγλική έκδοση: 3 τ., Λονδίνο: D. Midwinter).
Beschryving van eene Reize naar de Levant, 2 τ., Άμστερνταμ: Janssonns van Waesberge, 1737. Μετάφραση της Relation d'un voyage du Levant.
Utdrag Af Tourneforts Rese-Beskrifning Öfwer Levanten, Στοκχόλμη: Kongl. Tryckeriet, 1772.
Beschreibung einer Reise in die Levante, 3 τ., Νυρεμβέργη: G. N. Raspe, 1776-1777.
↑Chatzipanagioti-Sangmeister, Julia (2007). Griechenland, Zypern, Balkan und Levante. Eine kommentierte Bibliographie ser Reiseliterur des 18. Jahrhunderts, 2 vols,. Eutin: Lumpeter & Lasel. σελ. 608. ISBN3-9810674-2-8.
↑[1] Edward Lee Greene, Frank N. Egerton, Robert Patrick McIntosh, Rogers McVaugh, Landmarks of botanical history, Μέρος 2, Hunt Institute for Botanical Documentation, μέσω Google Books.
↑Google Books, Holl William, The Biographical magazine, Τόμος 2.
↑Chatzipanagioti-Sangmeister,. Griechenland, Zypern, Balkan und Levante,. σελ. 608-613.
↑Chatzipanagioti-Sangmeister, Julia (2002). Graecia Mendax. Das Bild der Griechen in der französischen Reiseliteratur des 18. Jahrhunderts,. Wien: Wiener Universitätsverlag. σελ. 209-289. ISBN3-85114-690-5.
↑Chatzipanagioti-Sangmeister,. Graecia Mendax,. σελ. 231-235.
Σχετικά πολυμέσα