Αυτό το λήμμα αφορά την αρχαία πόλη. Γιατον σύγχρονο οικισμό, δείτε: Θεσπιές Βοιωτίας.
Χάρτης της αρχαίας Βοιωτίας
ΟιΘεσπιές ήταν αρχαία πόλη της Βοιωτίας, μια από τις σημαντικότερες της αρχαίας Ελλάδας. Κατείχε σημαντική θέση στο κοινό των Βοιωτών καιγια μεγάλη περίοδο εξέλεγε δύο Βοιωτάρχες όπως καιη Θήβα. Στην επικράτεια της πόλης συμπεριλαμβάνονται καιοι πόλεις Άσκρη, Νίσα, Θίσβη, Λεύκτρακαιτα δύο λιμάνια Τίφα (ή Σίφες) καιΚρεύσις.
Πήραν το όνομά τους από τον βασιλιά των Θεσπιών Θέσπιο, γιοτουΕρεχθέακαι επώνυμου ήρωα των Θεσπιών. Ο Ερεχθέας ήταν, κατά τη μυθολογία, υιός της Γαίας (Γης) καιτουΗφαίστουκαι ήταν βασιλιάς της Αθήνας, εισηγητής των Ελευσινίων μυστηρίων και ιδρυτής της εορτής των Παναθηναίων. Οι Θεσπιές έγιναν από νωρίς μέλος του κοινού των Βοιωτών και έλαβαν μέρος στη πασίγνωστη Μάχη των Θερμοπυλώντο 480 π.Χ, εναντίον τωνΠερσώνμε 700 άνδρες και αρχηγό τονΔημόφιλο. Την εποχή της κυριαρχίας τωνΡωμαίων, οι Θεσπιές γνώρισαν ακόμα μεγαλύτερη ακμή και ήταν η μοναδική πόλη στη Στερεά Ελλάδα πουδεν υποδουλώθηκε στους Ρωμαίους.
Στο Ιερό τωνΜουσώνκαιτου ομώνυμου ποταμού, καθρεπτιζόταν οΝάρκισσος.
Αυτό που ίσως είναι λιγότερο γνωστό είναι ότι καθώς οΗρακλής πήγαινε στονΚιθαιρώναγιανα σκοτώσει το γνωστό λιοντάρι, σταμάτησε για ένα βράδυ στις Θεσπιές όπου ζήτησε φιλοξενία από τον βασιλιά Θέσπιο. Αυτός κατά το έθιμο τον φιλοξένησε στο παλάτι τουκαιτου ζήτησε να αποκτήσει απογόνους με τις πενήντα κόρες του. Ο Ηρακλής δεν αρνήθηκε και εννέα μήνες αργότερα ο βασιλιάς Θέσπιος απέκτησε 50 εγγονούς, όλοι κατευθείαν απόγονοι του Ηρακλή.
Αντίγραφο της Αφροδίτης των Θεσπιών, έργο του Πραξιτέλη
Οι Θεσπιές άνηκαν στα ισχυρά κράτη τουΒοιωτικού συνασπισμού. Κατά τη διάρκεια των περσικών πολέμων οι Θεσπιείς διαφοροποιήθηκαν από τους υπόλοιπους Βοιωτούς και εντάχθηκαν στην Πανελλήνια συμμαχία, όπως καιοιΠλαταιείς. Στημάχη των Θερμοπυλών πολέμησαν δίπλα στους τριακόσιους Σπαρτιάτεςκαι επτακόσιοι Θεσπιείς, υπό την ηγεσία τουΔημοφίλου του Διαδρόμου. Εκεί αναφέρεται ότι οι Θεσπιείς, ανκαι τους επετράπη να φύγουν αποφάσισαν ναμην αφήσουν τους Σπαρτιάτες, ανκαιθα μπορούσαν να υποχωρήσουν στην πόλη τους (αφού αυτή θα βρισκόταν στο έλεος των Περσών σε περίπτωση ήττας τους στις Θερμοπύλες) προτίμησαν να παραμείνουν στις Θερμοπύλες.[1]Οπιο ανδρείος από τους Θεσπιείς αναδείχτηκε οΔιθύραμβος του Αρματίδη.[2] Μετά τηΜάχη των Θερμοπυλώνο βασιλιάς των Περσών, οΞέρξης κατά το πέρασμά του από τη Βοιωτία, πυρπόλησε τις Θεσπιές, οι κάτοικοι των οποίων είχαν καταφύγει στηνΠελοπόννησο. Οι Θεσπιείς συμμετείχαν καιστημάχη των Πλαταιώνμε 2500 άντρες.[3]Οι Θεσπιείς δεν συμμετείχαν από την αρχή στον Πελοποννησιακό πόλεμο. Ακολούθησαν τελικά τηΘήβατον έβδομο χρόνο του πολέμου, όπου συμμετείχαν στημάχη του Δηλίου.
Μετά τημάχη της Τεγύραςοι Θηβαίοι ισχυροποιήθηκαν και άρχισαν να αποκτούν ξανά ηγετική θέση στη Βοιωτία. Το 372 π.Χ. κατέλαβαν τις Πλαταιές καιτο 371 π.Χ. εισέβαλαν στις Θεσπιές. Οι Θεσπιείς εγκατέλειψαν την πόλη τους και κατέφυγαν στηνΚερησσό, μία γειτονική κώμη.[4] Αργότερα οι Θεσπιείς επανήλθαν στην πόλη τους η οποία σταδιακά απέκτησε και πάλι δύναμη. Από τις Θεσπιές καταγόταν η εταίρα Φρύνη, ο μεγάλος έρωτας τουΠραξιτέλη, όπου τη χρησιμοποιούσε ως μοντέλο.
Σημαντικότερος λατρευτικός χώρος των Θεσπιών ήταν η κοιλάδα των Μουσών, ένα μεγάλο άλσος στις πλαγιές τουΕλικώνατο οποίο ήταν αφιερωμένο στις Μούσες. Στην κοιλάδα των Μουσών ανακαλύφθηκαν σημαντικά μνημεία στα οποία περιλαμβάνοντας, θέατρο του 3ου αιώνα π.Χ., Ιωνική στοά μήκους 96 μέτρων, ναίσκος αφιερωμένος στις μούσες και βάθρα αγαλμάτων των μουσών. Προς τιμήν των Μουσών διεξάγονταν στην περιοχή ταΜούσεια. Στο άλσος κατά την αρχαιότητα υπήρχαν ακόμα ναοί αφιερωμένοι στον θεό Έρωτα, που κατείχε σημαντική θέση στις Θεσπιές, καθώς καιστη θεά Αφροδίτη. Προς τιμήν του θεού Έρωτα διεξάγονταν στις Θεσπιές ταΕρωτίδια.[5]
John Bintliff, Phil Howard & Anthony Snodgrass (2007). Testing the Hinterland: The work of the Boeotia Survey (1989-1991) in the Southern Approaches to the City of Thespiai. Κέημπριτζ: McDonald Institute for Archaeological Research.
John Bintliff, Emeri Farinetti, Božidar Slapšak & Anthony Snodgrass (2017). Boeotia Project: Volume II: The city of Thespiai, Survey at a complex urban site (Boetia). Κέημπριτζ: McDonald Institute for Archaeological Research.CS1 maint: Πολλαπλές ονομασίες: authors list (link)
