Όπως συμβαίνει με πολλές αρχαιοελληνικές θεότητες, υπάρχουν περισσότεροι του ενός μύθοι αναφορικά μετην προέλευσή της. Σύμφωνα μετηΘεογονίατουΗσίοδου,[4] γεννήθηκε όταν οΚρόνος απέκοψε ταγεννητικά όργανατου πατέρα του, Ουρανού, καιτα πέταξε στη θάλασσα. Από τον αφρό προήλθε η θεά, εξ ού καιτο όνομά της. Κατά τηνΙλιάδατουΟμήρου, είναι κόρη τουΔίακαι της Διώνης. ΟΠλάτων υποστηρίζει στο «Συμπόσιον» πως αμφότερες οι αφηγήσεις είναι έγκυρες, αλλά αναφέρονται στη γέννηση διαφορετικών οντοτήτων: της Ουρανίαςκαι της Πανδήμου Αφροδίτης, προστάτιδες του πνευματικού πλατωνικού εξειδανικευμένου και σαρκικού ηδονιστικού έρωτα αντίστοιχα. Παρόλο πουοιεκδιδόμενες γυναίκες θεωρούσαν την Αφροδίτη προστάτιδά τους, η δημόσια λατρεία της ήταν σοβαρή, ιεροπρεπής και απέριττη.
Εξαιτίας της ομορφιάς της καιτου σωματικού της κάλλους, οι άλλοι θεοί φοβήθηκαν ότι ο ανταγωνισμός μεταξύ τους γιανα κερδίσουν την εύνοιά της θα οδηγούσε σε πόλεμο. Συνεπώς ο Δίας κανόνισε τον γάμο της μετονΉφαιστο, ο οποίος, εξαιτίας της ασχήμιας καιτων δυσμορφιών του, δεν εκλαμβανόταν ως απειλή. Η Αφροδίτη είχε, ωστόσο, πολλούς εραστές, τόσο θεούς, όπως οΆρης, όσο και ανθρώπους, όπως οΑγχίσης. Διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στον μύθο τουΈρωτακαι της Ψυχής, ενώ προκάλεσε τη γέννηση τουΆδωνη, ο οποίος έγινε αργότερα εραστής της. Θεωρείται μητέρα πολλών ακόμη μικρότερων θεοτήτων και οντοτήτων. ΣτονΤρωικό Πόλεμο, τον οποίο σε μεγάλο βαθμό πυροδότησε βοηθώντας τονΠάρηνα απαγάγει τηνΩραία Ελένη, η θεά τάχθηκε μετο μέρος τωνΤρώων.
Ιερά σύμβολα της θεάς ήταν ημυρτιά, ταρόδα, τακοχύλια, ταπεριστέρια, τασπουργίτια, ταάλογακαιοικύκνοι. Η Αφροδίτη είναι επίσης γνωστή ως ΚυθέρειακαιΚύπριδα από τους δύο βασικούς τόπους λατρείας της, ταΚύθηρακαιτηνΚύπρο, που υποστήριζαν ότι αποτελούν τον τόπο γέννησής της. Χάρις στον μύθο της ανάδυσής της από τη θάλασσα η Αφροδίτη λατρευόταν ευρέως ως προστάτιδα των ναυτικών, μετα επίθετα Πελαγία, ΕυπλοίακαιΘαλασσία. Λόγω του δεσμού της μετον θεό Άρη, λατρεύτηκε παραδόξως και ως πολεμική θεότητα στηΣπάρτημετο επίθετο Αρεία, ενώ οπλισμένη απεικονιζόταν καιη Ουράνια Αφροδίτη στα Κύθηρα. Πολλές τοπικές λατρείες της απέδιδαν διάφορα ονόματα και παραδόσεις, εντούτοις, οι Αρχαίοι Έλληνες αναγνώριζαν πως οι δοξασίες αυτές αναφέρονταν σε μία κοινή θεά, την Αφροδίτη.
Σύμφωνα μετον ομηρικό μύθο γεννήθηκε στηνΠέτρα του Ρωμιού, μια ακτή της ΠάφουστηνΚύπρο, γι'αυτό και της δόθηκε το προσωνύμιο "Κύπρια". Σύμφωνα μετονΗσίοδο, στηΘεογονίατου, η Αφροδίτη γεννήθηκε από τον αφρό της θάλασσας (εξού καιτο όνομά της) όταν οΚρόνος έκοψε τα γεννητικά όργανα τουΟυρανού (του πατέρα του) καιτα πέταξε στη θάλασσα. Σπρωγμένη από τονΖέφυροστη θάλασσα, η Αφροδίτη βγήκε γυμνή από τη θάλασσα στις ακτές της Πάφουκαι έπειτα καλλωπίστηκε από τις θεραπαινίδες, τις Ώρες, και μεταφέρθηκε στονΌλυμπο, όπου παρουσιάστηκε στονΔίακαι τους υπόλοιπους θεούς. Σύμφωνα μετην εκδοχή τουΗσίοδου, η Αφροδίτη γεννήθηκε στα ανοιχτά των Κυθήρων από τον αφρό που δημιούργησαν τα γεννητικά όργανα του Ουρανού πέφτοντας στη θάλασσα μετά τον ακρωτηριασμό του από τονΚρόνο. Πάλι μετη βοήθεια του Ζέφυρου ταξίδεψε μέχρι την Πάφο.
Πέρασε από ταΚύθηρακαι κατόπιν κατευθύνθηκε στην Κύπρο. ΤαΚύθηρα θεωρούνται το νησί της Ουράνιας Αφροδίτης, όπου και υπήρχε το πρώτο ιερό της στον Ελλαδικό χώρο. Ήταν γνωστή ως Αφροδίτη η "Παφία", ενώ ο Όμηρος στην Ιλιάδα την αναφέρει ως "Κυθέρεια θεά του έρωτα τροφός".
Ήταν σύζυγος τουΗφαίστου, αλλά περιγράφεται ως ερωμένη τουΆρη, μετον οποίο φέρεται ότι απέκτησε τονΈρωτα, τονΔείμοκαιτονΦόβο. Μετον Ποσειδώνα έφερε στη ζωή τονΈρυκα, που έδωσε το όνομά τουστο ομώνυμο βουνό της ΣικελίαςκαιτηΡόδο, ενώ μετονΔιόνυσο, χάρη στη μαγική μεσολάβηση της Ήρας, γέννησε τονΠρίαπο. Γιος της θεωρείται επίσης οΕρμαφρόδιτος, τον οποίο έφερε στη ζωή η θεά μαζί μετονΕρμή. Έκανε τονΑινεία μαζί μετονΑγχίση, τον αδελφό τουΠριάμου.
Η Αφροδίτη είναι ένα θηλυκό μυθολογικό αρχέτυπο. Σε όλο τον αρχαίο κόσμο έρχεται κανείς αντιμέτωπος μετο αρχέτυπο της μητέρας θεάς. Όντας συνδεδεμένη μεμια φαινομενικά ατελείωτη σειρά φαινομένων -αγάπη, γέννηση, θάνατο, γονιμότητα, πόλεμο, ύφανση, μαγεία, συγγένεια, γάμο, παρθενία, πένθος κλπ.– στη θεά απευθυνόταν το μεγαλύτερο κομμάτι της τελετουργικής δράσης που χαρακτηρίζει ένα σημαντικό κομμάτι του ανθρώπινου πολιτισμού. Οι τίτλοι της, που αποδίδουν τους τομείς επιρροής της είναι αναρίθμητοι: Βασίλισσα του ουρανού, Πολεμίστρια, Κόρη, Πόρνη, Μητέρα-γη, Βασίλισσα του κάτω κόσμου, κλπ. Παρόλο πουη λατρεία της δε διαπερνά τον κόσμο πλέον, όπως στα αρχαία χρόνια, είναι ακόμα πολύ ζωντανή, μετουσιωμένη βαθμιαία και αφομοιωμένη στα αρχέτυπα της σύγχρονης θρησκευτικής εμπειρίας. Είναι γνωστό, για παράδειγμα, ότι διάφορες πτυχές της λατρείας της θεάς-μητέρας απορροφήθηκαν από τη λατρεία της Παρθένου Μαρίας1. ΟΡόμπερτ Γκρέιβς (Robert Graves) ήταν σίγουρα σωστός, όταν έγραφε γιατη μητέρα θεά ότι είναι «βαθειά στερεωμένη στη φυλετική μνήμη των Ευρωπαίων και είναι αδύνατον νατην εξορίσει κανείς2.
Ανάμεσα στους αρχαίους πολιτισμούς είναι οιΈλληνες εκείνοι που περισσότερο από τους άλλους λαούς διατήρησαν τα πολύμορφα χαρακτηριστικά της μητέρας-θεάς στη λατρεία τους. Μια απλή αναφορά των ονομάτων Αφροδίτη, Μήδεια, Σκύλλα, Εκάτη, Αριάδνηκαι Αθηνά είναι αρκετή γιανα διεγείρει σημαντικές αρχετυπικές εικόνες. Κάθε μία από αυτές τις μορφές αντιπροσωπεύει ένα πρόσωπο της μητέρας θεάς. Σεμια πρώτη ματιά πιθανώς οι διαφορετικές μορφές φαίνεται να έχουν λίγα κοινά. Πράγματι, είναι η εξαιρετική ποικιλομορφία στη λατρεία της θεάς μητέρας, γεγονός που αντιστρατεύεται την προοπτική να βρεθεί ένας κοινός παρονομαστής στις πολύμορφες εκδηλώσεις της θεάς. Με τέτοια ποικιλομορφία είναι φυσικό το γεγονός ότι έγιναν διάφορες προσπάθειες να εξηγηθεί η λατρεία της θεάς μέσω ενός κοινού παρονομαστή. Έγιναν διαφορετικές υποθέσεις γιατη θεά ως προσωποποίηση της Σελήνης3 της Γης4, μιας προϊστορικής φυλής των Αμαζόνων5, του ασυνείδητου6κλπ.. Όμως καμία από αυτές τις θεωρίες δεν κέρδισε τη γενική αποδοχή, κυρίως επειδή καμία δεν μπορεί να ερμηνεύσει παρά μόνον λιγοστές ιδιότητες της θεάς και πολύ λιγότερο τις αναρίθμητες λεπτομέρειες του μύθου και της λατρείας της.
Κατά την άποψή μας, η ταύτιση της θεάς μετον πλανήτη Αφροδίτη -επιβεβαιωμένη στους πολυάριθμους πολιτισμούς της εγγύς ανατολής, και στους αβορίγινες του νέου κόσμου- είναι εκείνη που προσφέρει τον απαραίτητο κοινό παρονομαστή γιατην κατανόηση των μυθικών ιδιοτήτων της θεάς. Ας δούμε, λοιπόν, τις συμβολικές εικόνες καιτα μυθολογικά θέματα που συνδέονται μετη μητέρα θεά -συμπεριλαμβανομένων των διάφορων μορφών της θεάς, έτσι όπως την προσωποποίησε η ελληνική σκέψη.
Ακόμα και σήμερα, το όνομα Αφροδίτη προκαλεί εικόνες δελεαστικής ομορφιάς, αισθησιασμού και πάθους. Η θεά είναι καλύτερα γνωστή, ίσως, ως θεία προξενήτρια ή ως παράγων διέγερσης της αισθησιακής επιθυμίας. ΣτηνΙλιάδα, για παράδειγμα, η ζώνη της Αφροδίτης παρουσιάζεται ως ικανή γιανα ξυπνήσει την άμεση επιθυμία στα μάτια του κατόχου της7. Όπως επισημαίνει ο Μπάρκερτ, τα ρήματα που διαμορφώνονται από το όνομα της θεάς δείχνουν την πράξη της αγάπης, μια τάση ήδη ορατή στον Όμηρο8.
Η Αφροδίτη είναι διάσημη για τις σχέσεις της με τους διάφορους ήρωες και τους Θεούς. Η ερωτοτροπία της Αφροδίτης μετον Άρη ήταν πηγή διασκέδασης για τους θεούς του Ολύμπου και αποτέλεσε πιθανότατα αντικείμενο μιας αρχαίας λατρείας9. Η αγάπη της γιατον Άδωνη τελείωσε τραγικά. Σύμφωνα μεμια εκδοχή του μύθου, η θεά λέγεται ότι βούτηξε από τον βράχο της Λευκάδας, θλιμμένη γιατον όμορφο νέο10. Το ειδύλλιό της μετον Αγχίση, τελικά, είναι μια από τις αρχαιότερες παραδόσεις που περιβάλλουν τη θεά11. Ο Gantz συνοψίζει τον ρόλο της Αφροδίτης στον μύθο ως εξής: «Εκτός από Όμηρο και αυτές τις (σχετικά λίγες) ερωτικές συγκρούσεις, ο ρόλος της Αφροδίτης στον μύθο περιορίζεται στη βοήθεια των εραστών ή την τιμωρία εκείνων που απορρίπτουν την αγάπη»12.
Αναμφίβολα είναι δύσκολο να διακρίνουμε τη δράση ενός πλανήτη πίσω από τέτοιες αφηγήσεις. Όπως υπέδειξε η Τζέιν Χάρισον, όμως, υπάρχει μια αξιοπρόσεκτη τάση στον ελληνικό μύθο να αναλύονται οι αρχικά πολύμορφες θεές σε εξειδικευμένες μορφές μετο πέρασμα του χρόνου. Μια τέτοια εξειδίκευση στη λειτουργία εμφανίζεται καιστην περίπτωση της Αφροδίτης:
«Άλλο ένα σημείο που υποδεικνύει την ύστερη άφιξή της στην Ελλάδα είναι το γεγονός ότι στον Όμηρο εμφανίζεται ως εξειδικευμένη θεά, που σχετίζεται με ένα ανθρώπινο πάθος. Οι αρχαιότερες μορφές αυτών των θεοτήτων συνδύαζαν πολλές λειτουργίες. Όταν η μίξη των φυλών καιη επιρροή της λογοτεχνίας συγκεντρώνει διάφορες τοπικές θεότητες, κατ' ανάγκην, γιανα διατηρηθεί η συνοχή, πρέπει να μοιραστούν οι λειτουργίες καιοι ιδιότητες»13.
Όσον αφορά στην αρχαιότητα της λατρείας της Αφροδίτης στην αρχαία Ελλάδα, υπάρχει ένα θέμα. Ενώ η θεά ήδη ασφαλώς επιβεβαιώνεται στην πρώιμη επικήλογοτεχνία, το όνομά της είναι απόν από τημυκηναϊκήθρησκεία, όπως τουλάχιστον μας γίνεται γνωστή από τις πινακίδες της Γραμμικής Β. Πιθανότατα η λατρεία της θεάς ήρθε στηνΕλλάδαστην περίοδο 1200 - 800 π.Χ.14. Ο Μπάρκερτ θεωρεί πως η προέλευση της Αφροδίτης παραμένει σκοτεινή, όπως καιτο όνομά της»15.
Από πού έφθασε όμως η Αφροδίτη στις ελληνικές ακτές; ΓιατονΌμηρο, τονΗσίοδοκαι άλλους πρώιμους συγγραφείς, η θεά συνδέθηκε στενά μετην Κύπρο. Η Οδύσσεια αναφέρει τηνΠάφο ως πατρίδα της θεάς, ενώ η Ιλιάδα αναφέρει τοΚύπρις ως τοπιο κοινό επίθετό της16. Ό Ησίοδος την αναφέρει ως ΚυπρογενήκαιΚυθηρεία.
Η αναζήτησή μας γιατην προέλευση της Αφροδίτης δε σταματά στην Κύπρο, στο γνωστό σημείο σύντηξης των ασιατικών θρησκευτικών αντιλήψεων. Σχεδόν όλοι οι κορυφαίοι μελετητές συναινούν ότι η λατρεία της Αφροδίτης έφθασε αρχικά στην Ελλάδα από την Εγγύς Ανατολή: «Πίσω από τη μορφή της Αφροδίτης στέκει καθαρά η σημιτική θεά της αγάπης, η Ιστάρ-Αστάρτη, θεϊκή σύζυγος του βασιλιά, βασίλισσα του ουρανού και εταίρα ταυτόχρονα»17. Αυτή η άποψη υποστηρίζεται από τους ίδιους τους Έλληνες. Ο Παυσανίας, για παράδειγμα, είχε την ακόλουθη άποψη: "Οι Ασσύριοι ήταν οι πρώτοι από την ανθρώπινη φυλή που λάτρεψαν την ουράνια [Αφροδίτη Ουρανία], κατόπιν ο λαός της Πάφου στην Κύπρο καιτων Φοινίκων στηνΠαλαιστίνηκαιο λαός των Κυθήρων, που έμαθε τη λατρεία της από τους Φοίνικες»18. Ο Μπάρκερτ υποδεικνύει ότι η Αφροδίτη έχει πολλά κοινά χαρακτηριστικά μετην Ιστάρ. Καιοι δύο απεικονίζονται ως θεές της αγάπης και συνδέονται με ιεροτελεστίες της πορνείας, για παράδειγμα19. Η Αφροδίτη, όπως καιη Ιστάρ, απεικονιζόταν οπλισμένη καιτην επικαλούνταν ως εγγυήτρια της νίκης.
Εάν η λατρεία της Αφροδίτης απεικονίζει τις αρχαίες συλλήψεις που συνδέονται μετον πλανήτη Αφροδίτη, πρέπει να αναμένεται ότι η γνώση της μυθολογίας του πλανήτη θα βοηθήσει στην ερμηνεία των συγκεκριμένων λεπτομερειών της λατρείας της θεάς. Σκεφθείτε, για παράδειγμα, τον σημαντικό ρόλο της Αφροδίτης ως θεάς θρηνωδού, προφανέστερο στις παραδόσεις που περιβάλλουν τον Άδωνη, ένα θεό πουοι τελετουργίες του σχετίζονταν μετην τελετουργική θρηνωδία20. Όπως έχουμε δει, η Αφροδίτη λέγεται ότι πήδηξε από τους βράχους Λευκάδας από την αγωνία της γιατον θάνατο του Άδωνη. Ο Gregory Nagy, ένας από τους πρώτους μελετητές του ελληνικού μύθου, ερμηνεύει το άλμα της Αφροδίτης από την άποψη των στερεότυπων κινήσεων του πλανήτη στον ουρανό: «Βουτώντας από τον λευκό βράχο εκείνη [ηΣαπφώ] κάνει ό,τικαιη Αφροδίτη μετη μορφή του Εσπερινού άστρου, βουτώντας πίσω από τον βυθισμένο Ήλιο, γιανατον συναντήσει το επόμενο πρωί μετη μορφή του Αυγερινού21.
Το γεγονός ότι οι θρηνωδίες της Αφροδίτης σχετίζονται μετον πλανήτη επιβεβαιώνεται από τη βαβυλωνιακή παράδοση, στην οποία η Ιστάρ/Αφροδίτη ήταν γνωστή ως «αστέρι του θρήνου»22. Ίσως αυτό το επίθετο να προκαλεί σύγχυση βέβαια: Ποια πιθανή σχέση θα μπορούσε να υπάρχει μεταξύ ενός απόμακρου πλανήτη καιτων αρχαίων ιεροτελεστιών του πένθους;
Μια έρευνα για τις αρχαίες θεές-Αφροδίτες θα δείξει ότι οι περισσότερες απεικονίζονταν ως μεγάλες θρηνωδοί. Οι θρήνοι της Ινάνα γιατον θάνατο τουΝτουμούζι λέγεται ότι τράνταξαν τα θεμέλια του ουρανού. ΣτηνΚαναανιτική παράδοση είναι παροιμιώδεις οι θρήνοι της ΑνάτγιατονΒάαλ, ενώ στηναιγυπτιακή παράδοσηηΊσις περιπλανήθηκε σε όλο τον κόσμο απαρηγόρητη, ψάχνοντας τα υπολείμματα του Όσιρι: «Τον αναζητούσε ακούραστα, πλήρης θρήνων διέσχισε τηγηκαιδεν ξεκουράστηκε ώσπου νατονβρει»23.
Παρόμοιες παραδόσεις περιβάλλουν τησκανδιναβική θεά Φρέγια, που ταυτίζεται συνήθως μετην Αφροδίτη. Όπως αναγνώρισε ο Briffault πριν από πολλά χρόνια, Οι θρήνοι της Φρέγια συμμορφώνονται με ένα γενικό αρχέτυπο σύμφωνα μετο οποίο «ήταν κυρίως περιπλανώμενη. Σαντην Ίσιδα στην αναζήτηση του Όσιρι, σαντην Ιώ και αναρίθμητες άλλες θεές, περιπλανιέται απαρηγόρητη σε αναζήτηση τουΟντχρ ή Οντίν»24. Η ίδια ιδέα είναι προφανής στον Νέο Κόσμο, όπου η θεά Ιτζπαπαλότλ «περιπλανήθηκε θρηνώντας γιατην απώλεια του Ψαριού Βέλους»25.
Η φρυγική Κυβέλη προσφέρει ένα κλασικό παράδειγμα της θεάς ως θρηνωδού. Σύμφωνα μετον Διόδωρο, η θεά περιπλανιόταν στον κόσμο με ατημέλητα μαλλιά, θρηνώντας γιατον θάνατο του Άττη. Το σημαντικότερο, ωστόσο, είναι ότι εδώ η Κυβέλη ταυτίζεται ως θρηνωδός μετην Αφροδίτη26. Επίσης, όπως το "αστέρι του θρήνου" θεωρήθηκε θηλυκής μορφής, διαπιστώνουμε ότι καιοι ιεροτελεστίες του θρήνου ήταν χαρακτηριστικά η ειδική επικράτεια των θηλυκών μορφών: «Αυτές οι ιεροτελεστίες και "θρήνοι" τελούνται σε όλες τις πρωτόγονες κοινωνίες από τις γυναίκες». Είναι ενδιαφέρον σε αυτό το σημείο να σημειώσουμε ότι τα θρηνητικά τελετουργικά σε όλη την υδρόγειο υποδεικνύουν γυναίκες με μαλλιά μπλεγμένα και λυτά στον άνεμο.
Στον ίδιο ύμνο στον οποίο περιγράφεται ως «αστέρι του θρήνου», η Ιστάρ συγκρίνεται με βρυχώμενο λιοντάρι: (...) Ιρνινίτουμ (επίθετο της Ιστάρ), βρυχώμενο λιοντάρι, ας ηρεμήσει η καρδιά σου(...)27. Το γεγονός ότι ο πλανήτης Αφροδίτη ήταν το αντικείμενο αυτής της εικονοπλασίας επιβεβαιώνεται από διάφορες μαρτυρίες. Η Ινάνα, επίσης, (ως Αφροδίτη) περιγράφεται ρητά ως λιοντάρι στον ουρανό. Έτσι, ένας ύμνος επικαλείται την Ινάνα ως «λιοντάρι που λάμπει στον ουρανό»28. Σε έναν άλλο πρώιμο ύμνο, Ινάνακαι Εμπίχ, η θεά παρουσιάζεται σαν καταιγίδα, σαν φοβερό λιοντάρι που εξαφανίζει καθετί εχθρικό
Επανειλημμένα η θεά-πλανήτης στηΒαβυλωνιακή μυθολογία συγκρίνεται με βρυχώμενο λιοντάρι στον ουρανό και δίκαια μπορεί να αναρωτηθεί κανείς. Θα μπορούσε οποιοσδήποτε σήμερα βλέποντας τον πλανήτη Αφροδίτη νατον περιγράψει με τέτοιους όρους; Στην ιερή εικονογραφία της Ιστάρτα λιοντάρια είναι ευδιάκριτα ούτως ή άλλως29και συνδέονται πιθανώς μετα λυτά μαλλιά της θρηνωδίας. Ο συσχετισμός αυτός δεν είναι αυθαίρετος, καθώς επιβεβαιώνεται από τα επιγραφικά κείμενα στα οποία η λυτή κόμη παρομοιάζεται συχνά μετη χαίτη του λιονταριού. Ένα δημοφιλές μοτίβο περιγράφει άλλωστε τα λιοντάρια να φέρουν το σύμβολο του άστρου. Διάφοροι μελετητές υποστηρίζουν ότι το σύμβολο του άστρου στο σώμα του λιονταριού υποδεικνύει πως ανήκαν στην Ιστάρ30. Όμως η λέξη κόμη ακόμα και σήμερα χρησιμοποιείται γιανα περιγράψει έναν κομήτη. Δεν είμαστε σίγουροι ανοι αρχαίοι μας πρόγονοι απέδιδαν την εικονογραφία του κομήτη στην Αφροδίτη. Ωστόσο, παραμένει μια αλληλουχία που δείχνει τη σχέση της Ιστάρ-Αφροδίτης μετον ουρανό και εξηγεί εν μέρει την εμμονή στις ουράνιες ιδιότητες του βρυχώμενου λιονταριού στους ύμνους προς την Ιστάρ.
Στηναρχαία Ελλάδα, ειδικά στηΣπάρτη, η Αφροδίτη λατρευόταν ως πολεμίστρια, όπως βεβαιώνεται από το επίθετο Αρεία. Όπως επεσήμανε ο Graz, αυτή η λατρεία θεωρείτο παράξενη από τους ίδιους τους Έλληνες: «Η ένοπλη Αφροδίτη της Σπάρτης προκάλεσε τα πνεύματα όσων ασχολήθηκαν μετα επιγράμματα καιτη ρητορική των κλασικών χρόνων»31 Όμως, η σπαρτιατική λατρεία βρίσκει ένα παράλληλο θέμα στο νησί των Κυθήρων, όπου η Αφροδίτη Ουρανία απεικονιζόταν οπλισμένη. Ας προσθέσουμε εδώ, ή μάλλον ας θυμίσουμε, ότι αυτή θεωρείτο η αρχαιότερη λατρεία μιας θεάς που ούτως ή άλλως παίρνει μέρος στον πόλεμο μετον ένα ή τον άλλο τρόπο στο ομηρικό έπος.
Πώς, λοιπόν, πρέπει να κατανοήσουμε τον ρόλο της θεάς Αφροδίτης ως πολεμίστριας; Η ελληνική μαρτυρία λίγο βοηθά στην προκειμένη περίπτωση. Οι θεοί της Ελλάδας, ακόμη καιστο ηρωικό έπος είναι αρκετά εξευγενισμένοι. Ο καταλληλότερος οδηγός, λοιπόν, είναι η συγκριτική μυθολογία. Στον ασσυροβαβυλωνικό μύθο η θρηνωδός θεά είναι ταυτόχρονα και θεά πολεμίστρια. Ανστο ένα κείμενο η Ινάνα περιγράφεται ως λιοντάρι πουο βρυχηθμός του απειλεί να καταστρέψει τον ουρανό καιτηγη, ένα άλλο κείμενο την περιγράφει ως θρηνωδό πουη θρηνωδία της τραντάζει τα θεμέλια του κόσμου32.
Ο ουράνιος πόλεμος της Ινάνα είναι στην πραγματικότητα η αναταραχή που προκύπτει από την ταραγμένη της καρδιά. Ό,τι βρυχάται στον ουρανό έχει την ποιότητα της βροντής και της αστραπής που τραντάζει τον κόσμο συθέμελα. Όπως καιοι αντίστοιχες πρώιμες θεότητες του σκανδιναβικού πανθέου –σχεδόν όλων των πανθέων ουσιαστικά- έτσι και εδώ αυτή η πρώιμη θηλυκή θεότητα συνδέεται μετα στοιχεία της φύσης. Η κλαγγή των όπλων καιο αχός της μάχης είναι η πλησιέστερη ανθρώπινη δραστηριότητα στη θεϊκή επενέργεια. Είναι φυσικό λοιπόν, στη διαδικασία εξανθρωπισμού των θεών να αποδώσει εικονιστικά ο άνθρωπος τη φύση τους ντυμένη μετην πολεμική εξάρτηση33.
«Ουρανία, πολύυμνη, φιλομμειδής Αφροδίτη, ποντογενής, γενέτειρα θεά, φιλοπάννυχε, σεμνή, νυκτέρια ζεύκτειρα, δολοπλόκα μητέρα της Ανάγκης. Γιατί τα πάντα είναι από εσένα, καθώς υπέζευξες τον Κόσμο και κρατείς τις τρείς Μοίρες, γεννάς δετα πάντα, όσα είναι στον ουρανό καιστην πολύκαρπη γη καιστον πόντο καιστον βυθό, σεμνή του Βάκχου πάρεδρε, που τέρπεσε μετα θάλη, γαμοστόλε μητέρα των Ερώτων, Πειθώ λεκτροχαρής, κρυφία, χαριδώτι, φαινομένη και αφανής, ερατοπλόκαμε, ευπάτειρα, νυμφιδία σύνδαιτι θεών, σκηπτούχε, λύκαινα, γεννοδότειρα, φίλανδρε, ποθειτότατη, βιοδώτη, που έζευξες τους βροτούς με αχαλίνωτους ανάγκες καιτα πολλά φύλα των ερωτωμανών θηρίων με φίλτρα. Έλα, Κυπρογενές θείον γένος, είτε είσαι εντω Ολύμπω, θεά βασίλεια, φανερώνοντας καλώ πρόσωπο, είτε αμφιπολεύεις στον θρόνο της ευλιβάνου Συρίας, είτε εσύ με χρυσότευκτα άρματα κατέχεις το γονιμώδει λουτρά στα πεδία της ιερής Αιγύπτου, είτε με κυκνοσειρόμενα άρματα ερχόμενη χαίρεσαι με τους κυκλικούς χορούς των κητών στο πόντιο κύμα, είτε με νύμφες τέρπεσαι στις θίνες του Διός Χθονίου με σιωπηλά άλματα σε αμμώδη αιγιαλούς, είτε στην Κύπρο, άνασσα, οι τροφοί σου, μαζί ωραίες παρθένες και άδμητες νύμφες ανα πάντα ενιαυτό υμνούν, εσέ, μακάρια, καιτον άμβροτο αγνό Άδωνι. Έλα, μακάρια θεά που έχεις πολύ επέραστο είδος. Γιατί σε καλώ με σεμνή ψυχή και άγιους λόγους.».
The Ludovisi Throne (possibly π. 460 BC) is believed to be a classical Greek bas-relief, although it has also been alleged to be a 19th-century forgery.
Attic white-ground red-figured kylix of Aphrodite riding a swan (π. 46-470) found at Kameiros (Rhodes)
↑Denise Demetriou, « Tῆς πάσης ναυτιλίης φύλαξ: Aphrodite and the Sea », Kernos [En ligne], 23 | 2010, mis en ligne le 01 janvier 2013, consulté le 12 octobre 2014. URL : http://kernos.revues.org/1567 ; DOI : 10.4000/kernos.1567
↑Σύμφωνα μετονΗσίοδο, Θεογονία927–929, Ο Ήφαιστος γεννήθηκε μόνο από την Ήρα χωρίς πατέρα, Gantz, σελ. 74.
↑Σύμφωνα μετονΗσίοδο, Θεογονία886–890, γιατα παιδιά του Διός από τις επτά συζύγους του, η Αθηνά ήταν κόρη του Δία και της Μήτις. Ο Δίας εμπόδισε τη Μήτι να γεννήσει καιτην κατάπιε αλλά το παιδί εκείνο ήταν η Αθηνά η οποία γεννήθηκε τελικά από το κεφάλι του. ", Gantz, σελ. 51–52, 83–84.
↑Σύμφωνα μετονΗσίοδο, Θεογονία183–200, Η Αφροδίτη γεννήθηκε από τον αφρό που δημιούργησαν τα γεννητικά όργανα του Ουρανού, Gantz, σελ. 99–100.
1: Βλ. Briffault R., The Mothers (New York, 1963): 378, 429 και Graves R., The White Goddess (New York, 1948): 393-397 ή το Hislop H., The Two Babylons (Neptune, N.J., 1959).
2: Graves R., The White Goddess (New York, 1948): 482.
20: Farnell L., ό.π: 637, «Συναντάμε επίσης θρηνωδικές τελετουργίες στη λατρεία της Λευκοθέας, στις Θήβες και πιθανώς στην Κρήτη, σχεδόν όπου υπάρχει λατρεία της Αφροδίτης».
21: Nagy G., «The White Rock of Leukas», Harvard Studies in Classical Philology 77 (1973): 175
22: Stephens F., «Prayer of Lamentation to Ishtar», στο J. Pritchard ed., Ancient Near Eastern Texts (Princeton, 1969): 384.
23: Erman A., A Handbook of Egyptian Religion (London, 1907): 33.
24: R. Briffault, The Mothers, Vol. 3 (New York, 1927): 66
25: Brundage B., The Fifth Sun: Aztec Gods, Aztec World (Austin, 1983): 171
_07.jpg)
Primavera (late 1470s or early 1480s) by Sandro Botticelli
The Toilet of Venus (
The Death of Adonis (
.jpg)
.jpg)
The Ludovisi Throne (possibly
Attic white-ground red-figured kylix of Aphrodite riding a swan (
Aphrodite and Himeros, detail from a silver kantharos (
Red-figure vase painting of Aphrodite and Phaon (
Apuleian vase painting of Zeus plotting with Aphrodite to seduce Leda while Eros sits on her arm (
.jpg)
Αθηνά 
