Το λήμμα δεν περιέχει πηγές ή αυτές που περιέχει δεν επαρκούν.Μπορείτε να βοηθήσετε προσθέτοντας την κατάλληλη τεκμηρίωση. Υλικό που είναι ατεκμηρίωτο μπορεί να αμφισβητηθεί καινα αφαιρεθεί. Η σήμανση τοποθετήθηκε στις 16/06/2012.
ΗΕκάτη είναι θεότητα της αρχαιοελληνικής θρησκείαςκαιμυθολογίας, η οποία απεικονίζεται συνήθως να κρατά δύο πυρσούς ή κλειδί [2]καισε μεταγενέστερες περιόδους με τρεις μορφές (τρίσωμη).
Συσχετιζόταν ποικιλοτρόπως μετα σταυροδρόμια, τις εισόδους, τοφως, τημαγεία, τη γνώση τωνφαρμακευτικώνκαιδηλητηριωδών βοτάνων, ταφαντάσματακαιτηνεκρομαντεία.[3][4] Εμφανίζεται στονΟμηρικό Ύμνο προς τηΔήμητρακαιστηΘεογονίατουΗσίοδου, όπου παρουσιάζεται ως μεγαλοπρεπής θεά. Η περιοχή καταγωγής της λατρείας της είναι άγνωστη, ωστόσο εικάζεται πως ήταν δημοφιλής στηΘράκη.[5] Αποτέλεσε μια από τις πολλές θεότητες που λατρεύονταν από τααθηναϊκά σπιτικά ως προστάτιδα, η οποία εξασφάλιζε ευημερία και καθημερινές ευλογίες στηνοικογένεια.[6]Σταμεταχριστιανικά κείμενα τωνΧαλδαϊκών Χρησμών (2ος - 3ος αιώνας μ.Χ.) εμφανίζεται να έχει (κάποια) εξουσία πάνω στηγη, τη θάλασσα καιτον ουρανό, αλλά και οικουμενικότερο ρόλο ως Σωτήρα, Μητέρα των Αγγέλων και Κοσμική Παγκόσμια Ψυχή.[7][8]Σε ό,τι αφορά τη φύση της λατρείας της, παρατηρείται ότι «αισθάνεται μεγαλύτερη άνεση στις παρυφές παρά στο κέντρο του ελληνικού πολυθεϊσμού. Εγγενώς αμφίσημη και πολύμορφη, διαπερνά τα συμβατικά όρια και διαφεύγει τον ορισμό».[9] Ενίοτε ταυτιζόταν μετηΒενδίδα.[10]
Από γλωσσολογικής άποψης το όνομά της φαίνεται ότι είναι ελληνικό και σχετίζεται πιθανώς μετο επίθετο εκατηβόλοςπου αποδιδόταν στον Απόλλωνα. Υπάρχουν τίτλοι της όπως τοάγγελοςκαιτοφωσφόρος. Μετον δεύτερο τίτλο πολλές φορές ονομάζεται «φορέας του φωτός» (βλ. ΕυριπίδουΕλένη, στ. 569).
Η Εκάτη, θεά της μαγικής τέχνης στον κάτω κόσμο, ήταν το μοναδικό παιδί τωνΤιτάνων Πέρση και Αστερίας. Από τους γονείς της κληρονόμησε δυνάμεις πάνω στηγη, τηθάλασσακαιτον ουρανό. Βοήθησε τη θεά Δήμητραστην αναζήτηση της Περσεφόνηςκαι μετά την επανένωσή τους έγινε συνοδός της Περσεφόνης και σύντροφος τουΆδη. Ήταν στενά συνδεδεμένη μεταΕλευσίνια μυστήρια.
Η Εκάτη συνήθως απεικονιζόταν σε σχέδια πάνω σεαγγεία κρατώντας 2 πυρσούς. Σεαγάλματα μερικές φορές απεικονιζόταν σε τριπλή μορφή. Άλλο όνομα μετο οποίο ήταν γνωστή είναι Περσηίς.
Ο ποιητής της Θεογονίας, οΗσίοδος, αναγνωρίζει στο πρόσωπό της την πανίσχυρη Κυρία των τριών βασιλείων: γης, ουρανού και θάλασσας. Λέει, ακόμη, πως η θεά ασκούσε την κυριαρχία της από την εποχή των Τιτάνων πριν πάρει την εξουσία ο Ζευς καιη τάξη του. Ο νέος κυβερνήτης του κόσμου την τίμησε, αφήνοντάς τηνστο αρχικό μεγαλείο της, και περισσότερο απ' όλους δίνοντας της υπέροχα δώρα, μερίδιο από τηγη, τη θάλασσα καιτον έναστρο ουρανό. Τιμές οι οποίες δεν ήταν υπό τη βασιλεία του Δία αλλά ανήκαν στην Εκάτη εξ αρχής. Ο Δίας, αναφέρει ο Ησίοδος, δεν της συμπεριφέρθηκε με βία, ούτε της αφαίρεσε αυτά που της είχαν δώσει οι Τιτάνες.
Η Εκάτη, σχέδιο του Στεφάν Μαλαρμέ στο έργο «Les Dieux Antiques: Nouvelle Mythologie Illustrée», Παρίσι, 1880.Τρίμορφη αναπαράσταση της Εκάτης. Ρωμαϊκό αντίγραφο πρωτοτύπου της ελληνιστικής περιόδου. Inv. 1922. Μουσείο Chiaramonti
Αυτό που φαίνεται στη Θεογονία είναι ότι η Εκάτη δεν λαμβάνει τηγη, τον ουρανό καιτη θάλασσα αλλά ένα μερίδιο τιμών, το οποίο τονίζεται εμφατικά καικατ' επανάληψη. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί ένα απόσπασμα της Θεογονίας (στίχοι 440-43) στο οποίο η Εκάτη μπορεί αντο θελήσει να χαρίσει μεγαλύτερη ψαριά στου αλιείς ή να τους τη μικρύνει, δρώντας κατά ένα τρόπο σε συνδυασμό μετον Ποσειδώνα. Κατά δεύτερον υπογραμμίζεται ηχρονική συνέχειατων τιμών που απολαμβάνει η Εκάτη, καθώς διατηρεί αυτά που αρχικώς κατείχε αλλά και ακόμη περισσότερα καθώς ο Δίας την τιμά.
Η Εκάτη βοηθά τους πολεμιστές στον πόλεμο και τους βασιλείς στην απονομή της δικαιοσύνης. Φέρνει τιμές στους αθλητικούς αγώνες, παραστέκει τους κυνηγούς και τους ψαράδες και μαζί μετονΕρμή, προστατεύει τα κοπάδια. Τέλος, αποκαλείται κουροτρόφος[11]
Σημαντική είναι η παρουσία της στον περίφημο μύθο της αρπαγής της Περσεφόνης. Όπως καιηΔήμητρα, ακούει τη φωνή της απαχθείσας κόρης. Τη συναντά κρατώντας φως στο χέρι της και ρωτάει τον απαγωγέα με λόγια που ανήκουν στη Δήμητρα, σύμφωνα μεμια ορφική απόδοση ομηρικού ύμνου. Ο ποιητής μας λέει πως καιοι δύο πηγαίνουν ναβρουντον Ήλιο, τον αυτόπτη μάρτυρα. Υφίστανται δύο αποδόσεις του μυθολογήματος. Στη μία πρωταγωνιστεί η Δήμητρα καιστην άλλη η Εκάτη, που πηγαίνει μάλιστα καιστον Κάτω Κόσμο γιανα αναζητήσει τηνΠερσεφόνη. Αφού συναντηθούν η μητέρα μετην κόρη, η Εκάτη εμφανίζεται για άλλη μια φορά στον ύμνο, γιανα παραλάβει την Κόρη καινα μείνει για πάντα μαζί της. Η Εκάτη καιη Περσεφόνη είναι το ίδιο αχώριστες, όπως η Περσεφόνη καιη Δήμητρα. Σύμφωνα μετον ύμνο, ηΓαία, η Μητέρα Γη, δεν έχει καμία σχέση μετη Δήμητρα, καθώς θεωρείται συνένοχη του απαγωγέα.
ΟΑισχύλοςτη συνδέει μετηΣελήνηκαιτην παρουσιάζει ως Άρτεμη-Εκάτη, ενώ ο Ευριπίδης τη θεωρεί κόρη της Λητούς, και πρώτος στηΜήδειατην παρουσιάζει ως θεά προστάτιδα των μαγισσών. Η Εκάτη λοιπόν συνδέεται και συνταυτίζεται μετη Δήμητρα, την Περσεφόνη, τον Ερμή καιτον Κάτω Κόσμο, τηΓη, τονΠάνα, τηνΚυβέληκαι τους Κορύβαντες, τις Χάριτεςστη μορφή που έχει ως προστάτης των καλλιεργειών και της γης. Ως Άρτεμις Ευπλοία αποκτά θαλάσσιο χαρακτήρα και συνδέεται μετο ναυτικό επάγγελμα.
Η σχέση της Εκάτης μετην Άρτεμη γίνεται φανερή από ένα μύθο του Εφέσου. Επειδή η γυναίκα του Εφέσου υποδέχθηκε άσχημα τη θεά και της αρνήθηκε τη φιλοξενία, η Άρτεμις τη μεταμόρφωσε για λίγο σε σκύλο. Όταν όμως πήρε πάλι την ανθρώπινη μορφή της, η γυναίκα του Εφέσου ένιωθε τόσο ντροπιασμένη, ώστε κρεμάστηκε. Η θεά την επανέφερε στη ζωή και εκείνη πήρε το όνομα της Εκάτης. Άγαλμα της Εκάτης είχε στηθεί κοντά στο ναό της Εφεσίας Αρτέμιδος.
Στους ύστερους χρόνους δόθηκε ιδιαίτερη έμφαση στη χθόνια υπόστασή της και στις μαγικές της ιδιότητες. Τότε εμφανίστηκε με τρομακτική μορφή όπως ηΜέδουσακαιοιΕρινύες. Μετην εκδοχή αυτή συνδέονται οι οικιακοί καθαρμοί, ταοξυθύμια, μετα οποία διώχνονταν από το σπίτι τα κακά πνεύματα. Αφιερωμένος στην Εκάτη ήταν ο χώρος που βρισκόταν μπροστά από την πύλη του ναού, της πόλης ή του οίκου. Λατρευόταν για τις μαγικές της κυρίως ιδιότητες, γιατη δύναμη που είχε να κρατάει μακριά από την καθημερινή ζωή το κακό.
Στον ελληνικό κόσμο η κλασική μορφή της Εκάτης στέκει αυστηρή και παράξενη, ανάγλυφη πάνω σε ένα τρίγωνο, μετα πρόσωπά της στραμμένα σε τρεις κατευθύνσεις. Οι Έλληνες προσπάθησαν να απαλλαγούν από την αυστηρότητα αυτών των αγαλμάτων διασπώντας την τρισυπόσταση θεότητα σε τρεις παρθένες χορεύτριες. Στις μεταγενέστερες εποχές, επέμειναν εντονότερα στην τρισυπόστατη όψη της θεότητας από ό,τιστην κλασική εποχή του Ησίοδου. Το γεγονός πως ταΕκάτεια τελούνταν σε τρίστρατα και πως αυτοί οι τόποι ήταν ειδικά αφιερωμένοι στην Εκάτη δεν αντιστρατεύεται στην ησιοδική ή κοσμική σύλληψη του αριθμού τρία. Όλα τα τρίστρατα προβάλλουν ξεκάθαρα τη δυνατότητα διαίρεσης του κόσμου σε τρία μέρη. Ταυτόχρονα η Εκάτη, ως κυρία των πνευμάτων, προειδοποίησε τους Έλληνες πως μια τριπλή διαίρεση θα δημιουργούσε αναγκαστικά δίπλα στον οργανωμένο κόσμο του Δία μια χαοτική περιοχή, στην οποία θα συνέχιζε να υπάρχει το αμορφοποίητο μέρος του αρχέγονου κόσμου ως Κάτω Κόσμος. Οι Έλληνες θεώρησαν πως η τριπλότητα της Εκάτης ήταν κάτι υποχθόνιο.
Σε προγενέστερες περιόδους, πριν ακόμη απολιθωθούν τα τρία πρόσωπα της Εκάτης στα γνωστά Εκάτεια, αυτές οι τρεις όψεις φαίνεται πως αποτελούσαν πολλές μορφές ή βασίλεια του κόσμου, πολλές δυνατές εξελίξεις της μιας και ίδιας συμπαγούς ιδέας. Έτσι, στη μορφή αυτής που προφανώς είναι η μικρότερη των θεαινών, η κατώτερη από τις τρεις, διακρίνεται μια εσωτερική σχέση ανάμεσα στη Δήμητρα, την Κόρη καιτην Εκάτη. Από εδώ πηγάζει καιη προφανής ιδέα του μυθολογήματος, όπως ξεδιπλώνεται στον ύμνο.
↑«The Running Maiden from Eleusis and the Early Classical Image of Hekate» από τον Charles M. Edwards στο «American Journal of Archaeology», Τομ. 90, No. 3 (Ιούλιος 1986), σσ. 307–318.
Σχετικά πολυμέσα
