Οι αρχαίες μυθολογικές παραδόσεις μεταδόθηκαν προφορικά, αυτό είχε σαν αποτέλεσμα να προκύψουν πολλές παραλλαγές στους μύθους.[2]
Όταν οΘησέας, υιός τού Αιγέα, βασιλιά τωνΑθηνών, έφτασε στηνΚρήτη, γιανα προσφερθεί ως θύμα στονΜινώταυρο, συνάντησε την κόρη τουΜίνωα, Αριάδνη, και κέρδισε την εύνοιά της. Γιανατον γλιτώσει από βέβαιο θάνατο, η Αριάδνη κατέφυγε σ' ένα τέχνασμα: του έδωσε ένα κουβάρι νήμα (ο περίφημος Μίτος της Αριάδνης), χάριν τού οποίου μπόρεσε ναβρειτην έξοδο τουΛαβύρινθου μετά τη νικηφόρα πάλη τουμετονΜινώταυρο. Ο μύθος του Λαβύρινθου αποτελεί μια ανάμνηση του τεράστιου και δαιδαλώδους ανακτόρου της Κνωσού.[3]Στη φυγή του από την Κρήτη, ο Θησέας πήρε μαζί τουτην Αριάδνη και έπλευσαν προς την Αθήνα.
Η Αριάδνη πρόδωσε την πατρίδα της καιτον πατέρα της, έφυγε από την Κρήτη μετον ερωμένο της Θησέα.[4]Ο Θησέας την έκλεψε αφού πρώτα σκότωσε τον Μινώταυρο αλλά οΌμηρος γράφει στηνΟδύσσεια ότι "δεν πρόλαβε νατο κάνει επειδή θανατώθηκε από την Αφροδίτη ύστερα από μαρτυρία του Διονύσου".[5]Σε μερικές προφορικές πηγές ο Θησέας εγκατέλειψε την Αριάδνη καισε άλλες τραυματίστηκε θανάσιμα από τον Μίνωα ή τον Μινώταυρο.
Ο Βάκχος καιη Αριάδνη στη Νάξο, πίνακας του Τισιανού.
Στο γυρισμό τους προς την Αθήνα, οΘησέαςκαιοι σύντροφοί του έκαναν μια στάση στο νησί της Νάξου. Εκεί, στο όνειρο του Θησέα εμφανίστηκε ο θεός Διόνυσοςκαιτου είπε ότι έπρεπε να φύγουν από το νησί χωρίς την Αριάδνη, αφού ήταν γραφτό να μείνει εκεί καινα γίνει γυναίκα του.
Η Αριάδνη έμεινε στη Νάξο και παντρεύτηκε τον θεό Διόνυσοκι έτσι αναπτύχθηκε καιη λατρεία της σαν θεότητα στο νησί. Ο Διόνυσος (ή ηΑφροδίτη ή οιΏρες) της χάρισε χρυσό στεφάνι, έργο τουΗφαίστου, καιτην έφερε μαζί τουστονΌλυμπο. Η θνητή Αριάδνη έφθασε έτσι να γίνει αθάνατη σύζυγος θεού.[1]
Την Αριάδνη τιμούσαν ιδιαίτερα σε κάποιους τόπους, και μάλιστα νησιά: Στην Κρήτη, στη Νάξο, στηΔήλο, στηνΚύπρο, αλλά καιστηνΑττικήκαιΠελοπόννησο, πράγμα που υποδεικνύει ότι λατρευόταν ως θεότητα τουΑιγαίουκαι γενικότερα της Ανατολικής Μεσογείου (Αριάδνη < Αριάγνη = αγία).[6]Στον ναό τουΚρήσιου Διονύσου (του Κρητικού δηλ. Διονύσου) στοΆργος αναφέρεται ότι υπήρχε πήλινη λάρνακαμετη στάχτη της Αριάδνης. Στη Δήλο πάλι, σε καθιερωμένη τελετή, νέοι και νέες χόρευαν σε ανάμνηση της σωτηρίας των Αθηναίων νέων από τον Μινώταυρο. Στο νησί αυτό ο Θησέας είχε αφιερώσει ένα δώρο πουτου είχε κάνει η Αριάδνη, ένα ξόανο της Αφροδίτης, έργο τουΔαιδάλου, κατά τονΠαυσανία (ΙΧ 40, 3-4): το είχε αφιερώσει στονΑπόλλωναγιανα ξεχάσει τον έρωτά της. Στην Κύπρο, κατά την τοπική παράδοση, ο Θησέας είχε αποβιβάσει έγκυο την Αριάδνη και όταν μετά από θύελλα κατόρθωσε να επιστρέψει τη βρήκε νεκρή. Σε ανάμνηση αυτού του γεγονότος τελούνταν στην Κύπρο εορτές όπου ένας νέος ξαπλωμένος σε κρεβάτι θύμιζε με τις φωνές του γυναίκα που γεννούσε. Εκεί κοντά, σε δάσος, υπήρχε ιερό της Αριάδνης Αφροδισίαςκαι, υποτίθεται, ο τάφος της Αριάδνης.
Στην Αττική η λατρεία της Αριάδνης ήταν ενωμένη με εκείνη του Διονύσου στις εορτές τωνΟσχοφορίων, η καθιέρωση των οποίων αποδιδόταν στον Θησέα. Στενότερα βέβαια από κάθε άλλο μέρος συνδεόταν η Αριάδνη μετη Νάξο, όπου τιμούσαν το ζεύγος Αριάδνης-Διονύσου. Οι Νάξιοι πίστευαν ότι η Αριάδνη είχε πεθάνει εκεί και ότι μετον Διόνυσο είχαν δύο παιδιά, τονΣτάφυλοκαιτονΟινοπίωνα. Σύμφωνα με άλλες παραδόσεις, η Αριάδνη είχε παιδιά καιμετον Θησέα, και πήρε τη θέση της στο ουράνιο στερέωμα στον αστερισμό τουΒορείου Στεφάνου.
Martin Nilsson, Η Μυκηναϊκή προέλευση της Ελληνικής μυθολογίας, μετάφραση Ι. Κ. Μαζαράκης Αινιάν, Εκδόσεις: Δωδώνη, Αθήνα 2020, ISBN 978-960-558-151-0.
Ελληνική Μυθολογία, Οι Ήρωες, τόμος 3, Εκδόσεις: Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 1986, σελ. 269-271, 278-281.