Το λήμμα δεν περιέχει πηγές ή αυτές που περιέχει δεν επαρκούν.Μπορείτε να βοηθήσετε προσθέτοντας την κατάλληλη τεκμηρίωση. Υλικό που είναι ατεκμηρίωτο μπορεί να αμφισβητηθεί καινα αφαιρεθεί. Η σήμανση τοποθετήθηκε στις 6/05/2016.
Πλήρως ορατός σε γεωγραφικά πλάτη μεταξύ 90°N - 50°S
ΟΣτέφανος Βόρειος (Λατινικά: Corona Borealis, συντομογραφία: CrB) είναι αστερισμόςτου βορείου ημισφαιρίου που σημειώθηκε στηναρχαιότητα από τονΠτολεμαίοκαι είναι ένας από τους 88 επίσημους αστερισμούς που θέσπισε ηΔιεθνής Αστρονομική Ένωση.
Είναι αμφιφανήςστηνΕλλάδα. Συνορεύει με τους αστερισμούς Όφι προς Β., Βοώτη προς Α. καιΗρακλή προς Δ., αποτελούμενος από σειρά αστέρων σε κυκλοτερή διάταξη, ένα σχεδόν τέλειο ημικύκλιο 20 μοίρες βορειοανατολικά τουΑρκτούρου. Σημαντικότεροι εξ αυτών είναι οα (μεγέθους 2,3) καιοζπου θεωρείται διπλός (εξ ενός κυανού μεγέθους 5 και ενός λευκού, μεγέθους περίπου 6).
Οιαρχαίοι Έλληνες, όπως οΕρατοσθένης, τον γνώριζαν αρχικά απλώς ως «ο Στέφανος», αφού δεν υπήρχε τότε ο αστερισμός Νότιος Στέφανος. Αργότερα τον προσδιόριζαν μετα επίθετα «πρώτος»καιβόρειος. ΟιΡωμαίοι υιοθέτησαν την ελληνική ονομασία ως Corona Borea, Corona BorealisκαιCorona Septentrionalis. Επίσης γνώριζαν τον αστερισμό ως το «Στέμμα τουΒουλκάν» ή της Αμφιτρίτης, αλλά κυρίως ως Ariadnaea Corona, Corona Ariadnae, Cressa Corona, Corona Gnosida, Corona Cretica, Gnossis, όπως καιMinoia Corona, Minoia Virgo (Βαλέριος Φλάκκος, Γερμανικός) ή Ariadnaea Sidus (Οβίδιος). Αυτά τα προσωνύμια αναφέρονται στηνΑριάδνη, τον πατέρα της Μίνωα, το νησί τους Κρήτηκαιτον τόπο πάνω στο νησί, τηνΚνωσό (Gnossos) όπου γεννήθηκε η Αριάδνη και γνώρισε τονΘησέα. Γιατί ο μύθος λέει πως, όταν χώρισε η Αριάδνη από τον Θησέα, το στεφάνι που της είχε χαρίσει εκείνος (κατ' άλλους η θεά Αφροδίτη) μεταφέρθηκε στους ουρανούς και έγινε ο αστερισμός Στέφανος = στεφάνι ή στέμμα («κορώνα»). Άλλη εκδοχή μας λέει ότι το στεφάνι (το οποίο το είχε φιλοτεχνήσει ο Ήφαιστος) το έκανε δώρο ο Διόνυσος στην Αριάδνη ως σύμβολο του Ιερού Γάμου τους και όταν αναλήφθηκαν στα ουράνια έγινε αστερισμός. Μερικοί, όπως ο Οβίδιος, πίστευαν ότι η ίδια η Αριάδνη μετατράπηκε στον αστερισμό. Αλλά οΑπολλώνιος ο Ρόδιος γράφει σταΑργοναυτικάτου:
«Ακόμα το σήμαδι της φαίνεται στα ουράνια
κι ανάμεσα στα 'στραφτερά σύμβολα τ' ουρανού
τ' αστροστόλιστο στέμμα της Αριάδνης γλιστρά»
Ο θρύλος που συνδέει τον αστερισμό μετην Αριάδνη φαίνεται ότι καταγράφηκε για πρώτη φορά τον 5οαι. π.Χ. από τονΦερεκύδη, και επέζησε για πολλούς αιώνες στους ποιητές, αφού οΔάντης αποκαλεί τους αστέρες του Βορείου Στεφάνου «la Figliuola di Minoi».
Σε όλες τις εποχές ο Βόρειος Στέφανος υπήρξε δημοφιλής αστερισμός, τόσο στη λογοτεχνία όσο καιστη λαϊκή παράδοση. ΣτημεσαιωνικήΑγγλία συνήθως ο λαός απέδιδε το όνομα του ιδιοκτήτη του στεφανιού ως "Adrian" και "Adriane". Οιαστρολόγοι επίσης θεωρούσαν τα άστρα του ευνοϊκά, όπως διαφαίνεται από στίχους τουΜανιλίου.
ΟΈντμουντ Σπένσερτο αποκαλεί «χρυσό Διάδημα» (στοShepheard's Kalendar, 1579), καθώς μία από τις αρχαίες ονομασίες ήταν Diadema Coeli (= Διάδημα των Ουρανών).
Κατά τον Bayer οΑλ Σούφι αποκαλούσε τον Βόρειο Στέφανο «Ασπίδα». Αλλά η πλειονότητα τωνΑράβων υιοθέτησε το κλασικό όνομα ως Al Iklil al Shamaliyah, μετάφραση που παραφθάρηκε σεAcliluschemaliκαιAclushemali, ενώ οΟύλουγκ Μπεγκτο έχει ως σκέτο Iklil. Αλλά πριν υιοθετήσουν το ελληνικό όνομα, οι Άραβες ήξεραν τον Στέφανο ως Al Fakkah, δηλαδή το Πιάτο, που μετατράπηκε σεAlphaca, Alfecca, Alfacca, Foca, Alfeta, από όπου προέρχεται καιτο ιδιαίτερο όνομα του φωτεινότερου αστέρα του αστερισμού (βλ. παρακάτω). ΟΡιτσιόλι γράφει Alphena«παρά τοις Συροχαλδαίοις», ενώ ο Schickard Alphakhaco. Ο Βρετανός ανατολιστής Thomas Hyde αναφέρει καιτα ονόματα Kasat al SalikKasat al Masakin, δηλαδή η Κούπα του Φτωχού.
Παρόμοια, στηνΠερσίαο Βόρειος Στέφανος ονομαζόταν Kasah Darwishan, το Πινάκιο τουΔερβίση, ή Kasah Shekesteh, το Σπασμένο Πινάκιο, επειδή ο κύκλος που σχηματίζουν οι φωτεινότεροι αστέρες είναι ημιτελής — το«Πινάκιον κεκλασμένον»τουΧρυσοκόκκη.
ΟιΑλφόνσειοι Πίνακες αναφέρουν τοMalfelcarre, πουο Ριτσιόλι αποδίδει ως Malphelcane (από τοAl Malf al Khatar = ο Βρόχος του Στεφανιού, κατά τον Γερμανό φιλόλογο Philipp Karl Buttmann).
ΟιΕβραίοι υποτίθεται ότι ονόμαζαν τον Βόρειο Στέφανο Ataroth, δηλαδή το Στέμμα. Οι αρχαίοι Κινέζοι διέφεραν, μετην ονομασία Kwan Soo (= Χορδή). Στη Μυθολογία τωνΚελτών ήταν οCaer Arianrod, ο Οίκος της Arianrod ή Ethlenn, αδελφής της Gwydyon και κόρης του βασιλέως Don. Οι λέξεις «Αριάδνη» και Arianrod ομοιάζουν ηχητικά. ΟιΙνδιάνοι Shawnee γνώριζαν τους αστέρες του Στεφάνου ως τις «Ουράνιες Αδελφές», η ομορφότερη από τις οποίες παντρεύτηκε τον κυνηγό «Λευκό Γεράκι», τον δικό μας Αρκτούρο. Τέλος, οι ιθαγενείς της Αυστραλίας έβλεπαν στον αστερισμό ένα μπούμερανγκ.
Κατά τις ιουδαιοχριστιανικές αναπαραστάσεις των ουράνιων μορφών (κυρίως 17ος αιώνας) ο Βόρειος Στέφανος μετατράπηκε από τον Καίσιο στο στέμμα που τοποθετήθηκε στην κεφαλή της Εσθήρ, ή το χρυσό στέμμα του βασιλιά τωνΑμμωνιτώνπου ζύγιζε ένα τάλαντο. Επίσης, φυσιολογικά, στον Ακάνθινο Στέφανο τουΙησού Χριστού.
ΟΑργκελάντερ απέδιδε στον Καρκίνο 27 αστέρες ορατούς με γυμνό μάτι, ενώ ο Heis 31.
Ο αστέρας α Βορείου Στεφάνου είναι καιο φωτεινότερος του αστερισμού, μεφαινόμενο μέγεθος 2,23. Είναι γνωστός μετο ιδιαίτερο όνομα Αλφέκκα (Alphecca), όπου και παραπέμπουμε.
Οβ Βορείου Στεφάνου είναι γνωστός μετο όνομα Νουσακάν (Nusakan).
Ογ, διπλός, έχει φαινόμενο μέγεθος 3,84 και οφασματικός τύποςτου είναι B9IV + A3V.
Οε έχει φαιν.μέγεθος 4,15 και φασματικό τύπο K2 III.
Παρότι μικρός, ο αστερισμός αυτός έχει αρκετούς ενδιαφέροντες αστέρες:
- Ορ Βορείου Στεφάνου (ρ Coronae Borealis, ρ CrB) δορυφορείται από ένα από τους πρώτους εξωηλιακούς πλανήτεςπου ανακαλύφθηκαν, στα τέλη του 20ού αιώνα. Ο αστέρας έχει μάζα ίση μετη μάζα τουΗλίου, φαιν.μέγεθος 5,41, απόλυτο 4,2 και φασμ.τύπο G0 Va, ενώ ο πλανήτης του περιφέρεται γύρω του μία φορά κάθε 39,65 γήινες ημέρες σε μέση απόσταση από αυτόν 34,4 εκατομμύρια χιλιόμετρα σε τροχιά σχεδόν κυκλική (εκκεντρότητα 0,028) και έχει μάζα μεγαλύτερη εκείνης τουΔία. Το όλο σύστημα απέχει από εμάς 56,86 έτη φωτόςκαι απομακρύνεται με ταχύτητα 66.200 χιλιόμετρα την ώρα. Η σημαντική τουιδία κίνηση πάντως, 0,790 δευτερόλεπτο του τόξου ανά έτος, φανερώνει ότι ποτέ στο παρελθόν δεν μας πλησίασε πολύ περισσότερο.
- Ομεταβλητός αστέραςR Βορείου Στεφάνου (R Coronae Borealis, R CrB) (δεν πρέπει να συγχέεται μετον προηγούμενο) έδωσε το όνομά του στους «μεταβλητούς τύπου R Coronae Borealis». Το μεταβλητό του ανακαλύφθηκε το1795 από τον E. Pigott, οπότε ονομάσθηκε Variabilis Coronae ως ο μοναδικός τότε γνωστός μεταβλητός σε όλο τον αστερισμό.
- ΟT Βορείου Στεφάνου (πάλι δεν πρέπει να συγχέεται μετοντ Βορείου Στεφάνου — το T του πρώτου είναι λατινικό) εμφανίσθηκε «αιφνιδίως» στις 12 Μαΐου1866 ως αστέρας δευτέρου ή τρίτου μεγέθους, που παρέμεινε ορατός με γυμνό μάτι επί οκτώ ημέρες γενόμενος γνωστός ως "the Blaze Star". Παρόλα αυτά, οΑργκελάντερτον είχε χαρτογραφήσει 11 χρόνια νωρίτερα. Σήμερα γνωρίζουμε ότι πρόκειται γιαεπαναληπτικό καινοφανή αστέρα, που έδωσε εκρήξεις καιτα έτη 1946και1975, ενώ συνήθως, ως κατακλυσμικός μεταβλητός, έχει φαιν.μέγεθος 10. Υπήρξε ο πρώτος καινοφανής αστέραςπου μελετήθηκε φασματοσκοπικώς.
- ΟV Βορείου Στεφάνου (V CrB) είναι μεταβλητός τύπου Mira μεφαιν.μέγεθος που κυμαίνεται από 6,9 ως 12,2 και περίοδο 358 ημέρες, ενώ οUU Βορείου Στεφάνου, μεφαιν.μέγεθος 8,6 και φασμ.τύπο F8 V, εμφανίζει υπερεκλάμψειςμε πλάτος 0,3 του μεγέθους επί 40 λεπτά της ώρας.
- ΟHD 140913 συνιστά διπλό σύστημα με πιθανό φαιό νάνο. Οφαιός νάνος έχει μάζα τουλάχιστον 46 φορές μεγαλύτερη από τη μάζα τουΔία.
Πέρα από τους παραπάνω αστέρες τουΓαλαξία μας, ο Βόρειος Στέφανος έχει και ένα σμήνος γαλαξιών, γνωστό ως Σμήνος Βορείου Στεφάνου.
16h 00m 00s, +30° 00′ 00″
