Αυτό το λήμμα αφορά στο αρχαιοελληνικό μουσικό όργανο. Γιατο σύγχρονο ομώνυμο όργανο, δείτε: Κιθάρα.
Αγγείο του 470-460 π.Χ. όπου απεικονίζεται Μούσα να χορδίζει κιθάρα.
Ηκιθάρα υπήρξε έγχορδο νυκτό μουσικό όργανο της Αρχαιότητας, το οποίο ανήκε στην ευρύτερη οικογένεια της λύρας. Στην ίδια οικογένεια ανήκε καιηβάρβιτος, που αποτελεί κατ' ουσίαν τη βαθύφωνη εκδοχή του ιδίου οργάνου. Σε αντιδιαστολή μετην απλή λύρα, ο χαρακτήρας της οποίας ήταν περισσότερο «λαϊκός», η κιθάρα χρησιμοποιήθηκε τρόπον τινά για περισσότερο λόγια χρήση, αποτελώντας το κύριο όργανο τωνκιθαρωδών.
Στο ρεπερτόριο των κιθαρωδών (κιθαροιδώνστην προγενέστερη μορφή της λέξης) περιλαμβάνονταν χοροί και απαγγελίες, ραψωδίες, ωδέςκαι λυρική ποίηση. Η κιθάρα είχε συνοδευτικό χαρακτήρα, ωστόσο χρησιμοποιήθηκε και κατά μόνας, προσφέροντας μουσική υπόκρουση σεσυμπόσιακαι διαφόρων ειδών συναθροίσεις. Κατά τονΑριστοτέλη, η κιθάρα δεν ήταν κατάλληλη για εκπαιδευτικούς σκοπούς, αλλά μονάχα γιατην τέρψη.
Ανάμεσα στους γνωστούς κιθαρωδούς της αρχαιότητας ξεχωρίζει οΤέρπανδρος, ο οποίος θεωρείται και εφευρέτης της κιθάρας. Κατά τον μύθο ηΣαπφώ, περίφημη κιθαρωδός, ανέβηκε στονΠαρνασσό όπου την υποδέχτηκαν οιΜούσες. Μέσα απ' τις φυλλωσιές βρέθηκε στη σπηλιά τουΑπόλλωνα, όπου πλύθηκε στηνΚασταλία πηγή καιμετο πλήκτρο του Φοίβου άρχισε να παίζει αριστοτεχνικά κιθάρα. Οι Νύμφες της πηγής, γοητευμένες από τη δεξιότητά της, άρχισαν να χορεύουν επαινώντας τηγιατο ταλέντο της και τις όμορφες μελωδίες.[1]
Το σώμα της κιθάρας αποτελούνταν από δύο ξύλινες επιφάνειες, επίπεδες ή ελαφρώς κυρτές, οι οποίες ενώνονταν με ένα φαρδύ ξύλινο περίγραμμα, δημιουργώντας ένα ευρύχωρο εσωτερικό αντηχείο. Στο πάνω μέρος υπηρχε οζυγός, μια βέργα πάνω στην οποία δένονταν οι χορδές· σε άλλες παραστάσεις οι χορδές φαίνεται να δένονται γύρω από κρίκους ή έμβολα. Η άλλη άκρη των χορδών αγκυρώνονταν στο κυρίως σώμα του οργάνου, ενίοτε περνώντας πάνω από μια επίπεδη γέφυρα, η οποία εφαπτόταν στο κυρίως σώμα.
Οι περισσότερες κιθάρες που απεικονίζονται σε αγγεία της εποχής διαθέτουν επτά χορδές, κάτι που επιβεβαιώνεται από τις γραπτές περιγραφές των αρχαίων συγγραφέων, ωστόσο υπάρχουν αναφορές καιγια επιδέξιους κιθαρωδούς που χρησιμοποιούσαν περισσότερες χορδές. Ο κιθαρωδός έπαιζε την κιθάρα χτυπώντας τις χορδές με ένα πλήκτροτο οποίο κρατούσε στο δεξί χέρι, ενώ μετο άλλο χέρι κρατούσε τις επιθυμητές χορδές ώστε να σιγούν στο ενιαίο χτύπημα.