Η Φρανσουάζ-Ατεναΐς ντε Ροσσουάρ ντε Μορτεμάρ, Μαρκησία του Μοντεσπάν (γαλλ. Françoise-Athénaïs de Rochechouart de Mortemart, Marquise of Montespan, 5 Οκτωβρίου 1640 - 27 Μαΐου 1707)[8] ήταν έντιτλη ερωμένη του Λουδοβίκου ΙΔ΄ της Γαλλίας (1667-1681). Καταγόταν από μια από τις πιο ευγενείς οικογένειες της Γαλλίας[9].
Η Φρανσουάζ-Ατεναΐς[10] ντε Τονναί-Σαράντ γεννήθηκε το 1640. Ήταν το τρίτο παιδί και η δεύτερη κόρη του Γκαμπριέλ ντε Ροσσουάρ, Δούκα του Μορτεμάρ και Πρίγκηπα του Τονναί-Σαράντ, και της Ντιάν ντε Γραντσέν, κυρίας επί των τιμών της Άννας της Αυστρίας. Η Φρανσουάζ-Ατεναΐς είχε τρεις αδελφές και έναν αδελφό. Περιγράφηκε ως πολύ έξυπνη, θρησκευόμενη και όμορφη.
Παντρεύτηκε τον Λουί Ανρί ντε Παρντεγιάν ντε Γκοντρέν, Μαρκήσιο του Μοντεσπάν, το 1663 και απέκτησαν δύο παιδιά. Παρ' όλα αυτά, ζούσαν χωριστά και δεν είχαν ερωτικές επαφές για κάποιο διάστημα. Διέμεναν σε ένα μικρό σπίτι κοντά στο Λούβρο.
Η Φρανσουάζ-Ατεναΐς έγινε ακόλουθος της Δούκισσας της Ορλεάνης και, αργότερα, κυρία επί των τιμών της Μαρίας Θηρεσίας της Ισπανίας, και σύντομα γοήτευσε την παρισινή αριστοκρατία με το πνεύμα και την ομορφιά της.
Σε ηλικία είκοσι δύο ετών, γνωρίστηκε με τον Λουδοβίκο ΙΔ΄ στο Λούβρο. Εκεί γνώρισε μία νεαρή χήρα, τη Φρανσουάζ Σκαρρόν, με την οποία έγιναν φίλες. Ήδη από το 1666 είχε αψηφήσει δημόσια τη Βασίλισσα και προσπάθησε να πλησιάσει το Βασιλιά και έπιασε φιλία τόσο με τη Λουίζ ντε Λα Βαλλιέρ, μακροχρόνια ερωμένη του Λουδοβίκου, όσο και με τη βασίλισσα Μαρία Θηρεσία. Όταν και οι δύο αυτές γυναίκες ήταν έγκυοι, η Φρανσουάζ-Ατεναΐς ζητήθηκε να αναλάβει τη διασκέδαση του Βασιλιά σε ιδιωτικά δείπνα, αλλά σύντομα μετάνιωσαν αυτήν την απόφαση. Από τα μέσα του 1667, ο Βασιλιάς και η Φρανσουάζ-Ατεναΐς είχαν αρχίσει τη σχέση τους.[8]
Η Λα Βαλλιέρ συνέχισε να παρουσιάζεται ως επίσημη ερωμένη του Βασιλιά. Όμως, η κατάσταση άλλαξε και παρότι ο Λουδοβίκος της έδωσε αριστοκρατικό τίτλο και νομιμοποίησε τα δύο τελευταία επιζώντα παιδιά τους, η θέση της ήταν πλέον κατώτερη της Μοντεσπάν. Μετά από προσπάθειες να επανακτήσει την εύνοια του Βασιλιά και ψυχολογική κατάρρευση, η Λουίζ ντε Λα Βαλλιέρ- πλέον Δούκισσα της Λα Βαλλιέρ και του Βωζούρ-, αποσύρθηκε σε μοναστήρι αφήνοντας τη Φρανσουάζ-Ατεναΐς χωρίς ανταγωνισμό.
Παρά την αντιπολίτευση, η Φρανσουάζ-Ατεναΐς και ο Λουδοβίκος είχαν σχέση για περισσότερο από μία δεκαετία. Το 1676, το διαμέρισμά της στις Βερσαλλίες αποτελείτο από είκοσι δωμάτια στον δεύτερο όροφο, ακριβώς δίπλα στου Βασιλιά. Η βασίλισσα Μαρία Θηρεσία, από την άλλη, είχε μόνο έντεκα δωμάτια. Μεταξύ του 1669 και του 1678, η Φρανσουάζ-Ατεναΐς είχε γεννήσει επτά παιδιά με τον Λουδοβίκο, εκ των οποίων τα τέσσερα ενηλικιώθηκαν. Τα παιδιά αυτά είχαν για γκουβερνάντα τη φίλη της Ατεναΐς, Φρανσουάζ Σκαρρόν, και ζούσαν μαζί της σε δικό τους σπίτι στο Παρίσι.[9] Εντωμεταξύ, η Φρανσουάζ-Ατεναΐς χώρισε επίσημα από το Μαρκήσιο του Μοντεσπάν το 1674.
Το 1677 ξέσπασε το σκάνδαλο που ονομάστηκε "Υπόθεση των δηλητηρίων", μια σειρά από συλλήψεις, εκτελέσεις και εξορισμούς μελών της Αυλής για φόνο και μαγεία. Η εμπλοκή της Ατεναΐς ξεκίνησε όταν ο Λουδοβίκος ερωτεύτηκε την όμορφη Μαρί Ανζελίκ ντε Σκοραϊγ, Δούκισσα του Φοντάνζ, και υποβίβασε τη Μαρκησία του Μοντεσπάν σε επιθεωρήτρια του νοικοκυριού της Βασίλισσας. Αν και ο Βασιλιάς συνέχισε να επισκέπτεται την Ατεναΐς, ήταν σαφές ότι η σχέση τους είχε τελειώσει. Λέγεται ότι η Ανζελίκ πέθανε λίγο μετά από αποβολή του δεύτερου παιδιού τους το 1681 και οι περισσότεροι πίστευαν ότι η Φρανσουάζ-Ατεναΐς την είχε δηλητηριάσει. Κατά την έρευνα για την Υπόθεση των δηλητηρίων, ο διοικητής της Αστυνομίας των Παρισίων, Γκαμπριέλ Νικολά ντε λα Ρεϋνί, έλαβε καταθέσεις για τη Φρανσουάζ-Ατεναΐς και την πελατειακή της σχέση με την Κατρίν Μονβουαζέν, μάντισσα, επαγγελματία δηλητριάστρια και υποτιθέμενη μάγισσα, που είχαν ξεκινήσει από το 1665. Παρότι, με τις προσπάθειες της Μοντεσπάν και των κορυφαίων υπουργών του Λουδοβίκου η εμπλοκή της έμεινε κρυφή για την προστασία των νομιμοποιημένων παιδιών τους, η θέση της στην εύνοια του Βασιλιά δεν ήταν πια η ίδια.
Ο Λουδοβίκος είχε και άλλες σχέσεις με γυναίκες, συμπεριλαμβανομένης της Ανν ντε Ροάν-Σαμπό, Πριγκίπισσας του Σουμπίζ, της Κλωντ ντε Βεν, Δεσποινίδας ντ'Αιγιέ και της Ισαμπέλ, Μαρκησίας της Λυντρ. Το 1683 η Μαρία Θηρεσία της Ισπανίας πέθανε, ενώ λίγους μήνες μετά ο Λουδοβίκος παντρεύτηκε μυστικά τη Φρανσουάζ Σκαρρόν που είχε λάβει τον τίτλο της Μαρκησίας του Μαιντενόν το 1675. Παρότι ο γάμος έμεινε κρυφός, η επιρροή της στη θρησκευτική αναγέννηση του Λουδοβίκου αλλα και στην πολιτική είχαν αντίκτυπο στη ζωή της χώρας και της Μαρκησίας του Μοντεσπάν.
Το 1691, η Φρανσουάζ-Ατεναΐς αποσύρθηκε σε μοναστήρι στο Παρίσι με ετήσια σύνταξη μισού εκατομμυρίου φράγκων και πέρασε τα επόμενα δεκαέξι χρόνια ταξιδεύοντας και κάνοντας φιλανθρωπίες. Έμεινε για ένα διάστημα στο Αββαείο του Φοντεβρώ, όπου η νεότερη αδελφή της, Γκαμπριέλ, ήταν ηγουμένη. Το 1700 αγόρασε το Κάστρο του Ουαρόν και μετακόμισε εκεί το 1704 μετά το θάνατο της αδελφής της. Ήταν προστάτις των τεχνών και των γραμμάτων και είχε επικοινωνία με ανθρώπους όπως ο Ρακίνας, ο Κορνέιγ και ο Λα Φονταίν.[9]
Τα τελευταία χρόνια της ζωής της τα πέρασε σε βαθιά μεταμέλεια. Πέθανε το 1707 σε ηλικία 66 ετών στα λουτρά του Μπουρμπόν-λ'Αρσαμπώ στο Αλλιέ, όπου βρισκόταν για θεραπεία. Ενταφιάστηκε στη Μονή των Κορδελιέρων Φραγκισκανών στο Πουατιέ.
Παντρεύτηκε το Λουί Ανρί ντε Παρντεγιάν ντε Γκοντράν, Μαρκήσιο του Μοντεσπάν, και απέκτησε δύο παιδιά:
- Μαρί Κριστίν (1663 - 1675).
- Λουί Αντουάν (1664 - 1736), Μαρκήσιος των Αντέν, Γκοντράν & Μοντεσπάν.
Το ζεύγος χώρισε επίσημα το 1674.
Με τον Λουδοβίκο ΙΔ΄ της Γαλλίας είχε επτά τέκνα[8]:
- Λουίζ Φρανσουάζ (1669 - 1772)[11].
- Λουδοβίκος Αύγουστος (1670 - 1736)[12], Δούκας του Μαιν και του Ωμάλ, Κόμης του Ε, Πρίγκηπας του Ντομ. Παντρεύτηκε τη Λουίζα Βενεδίκτη των Βουρβόνων, απέκτησε παιδιά.
- Λουδοβίκος Καίσαρ (1672 - 1683)[12], Κόμης του Βεξέν.
- Λουίζα Φραγκίσκη (1673 - 1743)[12], παντρεύτηκε τον Λουδοβίκο Γ΄ του Κοντέ, απέκτησε παιδιά.
- Λουίζα Μαρία Άννα (1674 - 1681)[13], Δεσποινίς της Τουρ.
- Φραγκίσκη Μαρία (1677 - 1749)[14], παντρεύτηκε τον Φίλιππο Β΄ της Ορλεάνης, απέκτησε παιδιά.
- Λουδοβίκος Αλέξανδρος (1678 - 1737)[14], Κόμης της Τουλούζης, Δούκας της Νταμβίλ, του Ραμπουγιέ και του Παντιέβρ. Παντρεύτηκε τη Μαρί Βικτουάρ ντε Νοάιγ, απέκτησε ένα παιδί.
- ↑ Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας: (Γαλλικά) καθιερωμένοι όροι της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας. data.bnf.fr/ark:/12148/cb119877840. Ανακτήθηκε στις 10 Οκτωβρίου 2015.
- ↑ Darryl Roger Lundy: (Αγγλικά) The Peerage. p3.htm#i26. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
- ↑ «Gran Enciclopèdia Catalana» (Καταλανικά) Grup Enciclopèdia. 0056227.
- ↑ LIBRIS. 15 Οκτωβρίου 2012. libris.kb.se/katalogisering/mkz135354f0sg53. Ανακτήθηκε στις 24 Αυγούστου 2018.
- ↑ Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας: (Γαλλικά) καθιερωμένοι όροι της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας. data.bnf.fr/ark:/12148/cb119877840. Ανακτήθηκε στις 10 Οκτωβρίου 2015.
- ↑ p3.htm#i26. Ανακτήθηκε στις 7 Αυγούστου 2020.
- ↑ 7,0 7,1 7,2 Darryl Roger Lundy: (Αγγλικά) The Peerage.
- ↑ 8,0 8,1 8,2 https://www.histoire-image.org/etudes/madame-montespan
- ↑ 9,0 9,1 9,2 https://www.historyofroyalwomen.com/the-royal-mistresses-series/royal-mistresses-series-athenais-madame-de-montespan/
- ↑ Γνωστή στα ελληνικά ως Φραγκίσκη-Αθηναΐς.
- ↑ Δεν νομιμοποιήθηκε.
- ↑ 12,0 12,1 12,2 Νομιμοποιήθηκε το 1673.
- ↑ Νομιμοποιήθηκε το 1676.
- ↑ 14,0 14,1 Νομιμοποιήθηκε το 1681.
- Jean-Christian Petitfils, Madame de Montespan, Fayard, Paris, 1988.
- Thierry Sarmant, Louis XIV.
