ΟΜισέλ ντε Νοστρεντάμ ή εξελληνισμένα Νοστράδαμος (γαλλικά: Michel de Nostredame, λατινικά: Nostradamus, 14 Δεκεμβρίου1503 - 2 Ιουλίου1566) ήταν Γάλλος φαρμακοποιός καιαστρολόγος, γνωστός γιατο βιβλίο τουLes Propheties (Οι Προφητείες), η πρώτη έκδοση του οποίου εμφανίστηκε το1555. Μεγάλη μερίδα αναγνωστών έκτοτε τού αποδίδει την πρόβλεψη πολλών μεγάλων ιστορικών γεγονότων.
Αντιθέτως, οι περισσότερες ακαδημαϊκές πηγές υπογραμμίζουν πως ο συσχετισμός μεταξύ παγκόσμιων γεγονότων καιτετράστιχωντου Νοστράδαμου είναι είτε κυρίως προϊόν λανθασμένων ερμηνειών και μεταφράσεων, συχνά ηθελημένων, είτε πολύ ισχνός, ώστε να μπορεί να τεκμηριώσει την πραγματική ικανότητα πρόβλεψης του δημιουργού τους. Επιπλέον, δεν υπάρχει απόδειξη ότι ποτέ κάποιος έχει ερμηνεύσει τόσο ενδελεχώς κάποιο από τα τετράστιχα του Νοστράδαμου, ώστε να "προλάβει" κάποιο γεγονός πριν αυτό λάβει χώρα.[1]
Ωστόσο, αμείωτο παραμένει το ενδιαφέρον γιατο έργο καιτη ζωή αυτού του εκπροσώπου της γαλλικής Αναγέννησης, με μεγάλη επιρροή στη σύγχρονη παιδεία - καλλιέργεια του πνεύματος.. Οι προφητείες του έχουν συχνά ταυτιστεί μετα αποτελέσματα του λεγόμενου Κώδικα της Βίβλου, αλλά και άλλων φερόμενων ως προφητικών έργων.
Ο Μισέλ ντε Νοστρεντάμ γεννήθηκε στις 14 Δεκεμβρίου 1503[2]στοΣεν Ρεμί της Προβηγκίαςστη νότια Γαλλίακαι είχε τουλάχιστον άλλα 9 αδέρφια. Η οικογένεια του πατέρα του ήταν Εβραίοι, αλλά ο παππούς του Μισέλ ασπάστηκε τονκαθολικισμό περίπου το1455και άλλαξε το όνομά τουσε Πιέρ Νοστρεντάμ[3]. Λίγα είναι γνωστά γιατην παιδική του ηλικία.
Όταν ήταν 15 ετών, ο νεαρός Νοστράδαμος μπήκε για σπουδές στοΠανεπιστήμιο της Αβινιόν, ωστόσο μετά από ένα χρόνο αναγκάστηκε να εγκαταλείψει τηνπόλη, όταν το Πανεπιστήμιο έκλεισε λόγω της εξάπλωσης της Μαύρης Πανώλης. Σύμφωνα μετον ίδιο, ταξίδεψε στην ύπαιθρο από το1521καιγια οκτώ χρόνια, μελετώντας τη θεραπεία μέσω βοτάνων. Το1529, μετά από κάποια χρόνια ως φαρμακοτρίφτης, εισήχθη στοΠανεπιστήμιο του Μονπελιέγια σπουδές στηνιατρική, ωστόσο αποπέμφθηκε λόγω της πρότερης ιδιότητάς του, χειρωνακτικής εργασίας που αποκλειόταν από τους πανεπιστημιακούς νόμους[4]. Ωστόσο, κάποιοι αργότερα τον αποκαλούσαν Δόκτορα.
Μετά την αποπομπή του, ο Νοστράδαμος συνέχισε να δουλεύει, μάλλον διατηρώντας την ιδιότητά του, και έγινε γνωστός γιατη δημιουργία ενός "χαπιού από ρόδο" που φερόταν να προστατεύει από τηνπανώλη[5].
Το1531, ο Νοστράδαμος προσκλήθηκε στην πόλη Αζάν από τοναναγεννησιακό λόγιο Julius Caesar Scaliger. Εκεί, παντρεύτηκε και απέκτησε δύο παιδιά. Το1534, η οικογένειά του πέθανε, πιθανότατα από τηβουβωνική πανώλη, καιο Νοστράδαμος συνέχισε τα ταξίδια τουστηΓαλλίακαι ίσως στηνΙταλία[3].
Κατά την επιστροφή τουτο1545, συνέδραμε τον ιατρό Λουί Σερστην καταπολέμηση κρούσματος πανώληςστηΜασσαλίακαι, στη συνέχεια, στην πόλη του, Σαλόν-ντε-Προβάνς, καιστην πρωτεύουσα Αιξ-αν-Προβάνς. Τελικά, το1547 εγκαταστάθηκε στη Σαλόν-ντε-Προβάνς, στην κατοικία που υφίσταται μέχρι σήμερα, και παντρεύτηκε μια πλούσια χήρα ονόματι Αν Πονσάρντ, μετην οποία απέκτησε τρεις γιους και τρεις κόρες[3].
Ύστερα από δεύτερο ταξίδι στηνΙταλία, ο Νοστράδαμος άρχισε να απομακρύνεται από τηνΙατρικήκαινα προσεγγίζει τοναποκρυφισμό. Ακολουθώντας τη "μόδα" της εποχής, έγραψε ένα αλμανάκγιατο1550, χρησιμοποιώντας για πρώτη φορά τοΝοστράδαμος, εκλατινισμένη μορφή τουΝοστρεντάμ. Ενθαρρυμένος από την επιτυχία της έκδοσης αυτής, αποφάσισε να γράφει ετησίως ένα και περισσότερα αλμανάκ. Όλα μαζί, λέγεται ότι περιείχαν τουλάχιστον 6.338 προφητείες και 11 ετήσια ημερολόγια, τα οποία είχαν αρχική ημερομηνία την1η Ιανουαρίουκαι όχι τονΜάρτιο[6].
Κυρίως γι' αυτό τον λόγο, ευγενείς κι άλλες επιφανείς προσωπικότητες σύντομα άρχισαν να ζητούν ψυχικές συμβουλές καιωροσκόπια από τον Νοστράδαμο. Ωστόσο, δε σχεδίαζε ο ίδιος τους "γενέθλιους χάρτες" τους, όπως κάποιος αστρολόγος, αλλά τους ζητούσε: όταν αναγκαζόταν νατο κάνει, τα αποτελέσματά του συχνά ήταν λανθασμένα[7].
Κάποια χρονική στιγμή, ξεκίνησε να γράφει ένα βιβλίο χιλίων περίπου γαλλικών τετράστιχων[8], τα οποία αποτελούν το μεγαλύτερο τμήμα των αχρονολόγητων προφητειών για τις οποίες είναι διάσημος μέχρι σήμερα. Νιώθοντας εκτεθειμένος απέναντι στο φανατικό θρησκευτικό κοινό, επινόησε μια μέθοδο γιανα αποκρύψει τη σημασία τους, χρησιμοποιώντας περίεργη αλλαγμένη σύνταξη, λογοπαίγνιακι ένα μείγμα γλωσσών, όπως αρχαία ελληνικά, ιταλικά, λατινικάκαιπροβενσάλ[1].
Για τεχνικούς λόγους σχετικά μετην έκδοσή τους σε τρεις τόμους, τα τελευταία 58 τετράστιχα του έβδομου "Αιώνα" δεν έχουν σωθεί σε καμιά υπάρχουσα έκδοση[9].
Τα τετράστιχα εκδόθηκαν σε ένα βιβλίο με τίτλο Les Propheties (Οι Προφητείες) και έγιναν δεκτά με ποικίλες αντιδράσεις. Κάποιοι πίστευαν ότι ο Νοστράδαμος ήταν υπηρέτης του Διαβόλου, απατεώνας ή τρελός, ενώ μέλη της ελίτ κοινωνίας της εποχής θεωρούσαν ότι τα τετράστιχά του ήταν θεόπνευστες προφητείες, βάσει των πηγών που ισχυριζόταν ότι χρησιμοποιούσε ο Νοστράδαμος.
Από τους μεγαλύτερους θαυμαστές του Νοστράδαμου ήταν ηΑικατερίνη των Μεδίκων, βασίλισσα του Βασιλιά Ερρίκου Β' της Γαλλίας. Όταν διάβασε τααλμανάκτου, το1555, στα οποία υπαινισσόταν ανώνυμες απειλές εναντίον της βασιλικής οικογένειας, η Αικατερίνη τον κάλεσε στοΠαρίσινα εξηγήσει τα τετράστιχα καινα σχεδιάσει τα ωροσκόπια των παιδιών της. Ο Νοστράδαμος ήταν υπό τον φόβο του αποκεφαλισμού, αλλά μέχρι τον θάνατό τουτο1566, η Αικατερίνη τον έκανε Σύμβουλο και επίσημο βασιλικό Ιατρό.
Ο τάφος του Νοστράδαμου στην πόλη Σαλόν-ντε-Προβάνς
Κάποιες πηγές γιατη ζωή του Νοστράδαμου υποστηρίζουν ότι φοβόταν μήπως διωχθεί ως αιρετικός από τηνΙερά Εξέταση. Ωστόσο, ούτε η προφητεία ούτε ηαστρολογία ήταν τομείς που υπέπιπταν στις διώξεις της Ιεράς Εξέτασης, οπότε ο Νοστράδαμος θα κινδύνευε μόνο αν εξασκούσε μαγεία. Πράγματι, οι σχέσεις τουμετηΡωμαιοκαθολική Εκκλησία ως προφήτης και θεραπευτής ήταν άψογες: η σύντομη φυλάκισή τουστα τέλη του1561 οφειλόταν στην έκδοση ενός αλμανάκ χωρίς την πρότερη άδεια επισκόπου, όπως όφειλε σύμφωνα με βασιλικό διάταγμα[10].
Ο Νοστράδαμος υπέφερε από ουρική αρθρίτιδακαι, μέχρι το1566, η πάθηση αυτή είχε εξελιχθεί σεοίδημακαι δυσκόλευε αρκετά τη μετακίνησή του. Στα τέλη Ιουνίου, έγραψε τη διαθήκη τουκαιτην1η Ιουλίου λέγεται ότι είπε στον γραμματέα του, Ζανντε Σαβινί, ότι "δεθα ζούσε μέχρι την επόμενη ανατολή". Την επόμενη ημέρα, αναφέρεται πως βρέθηκε νεκρός στο πάτωμα δίπλα στο κρεβάτι του[1].
Το τετράστιχο 35 από τον 1ο Αιώνα, το οποίο θεωρητικά προμήνυε τον θάνατο τουΕρρίκου Β' της Γαλλίας, συζύγου της Αικατερίνης των Μεδίκων
ΤαΑλμανάκτου ήταν σίγουρα από ταπιο δημοφιλή έργα του: τα εξέδιδε ετησίως από το1550 έως τον θάνατό του.
Στις Προφητείεςτου, ο Νοστράδαμος συγκέντρωσε συλλογές σημαντικών και μακροχρόνιων προβλέψεών του. Ο πρώτος τόμος εκδόθηκε το1555, ο δεύτερος το1557 (με 289 πρόσθετα τετράστιχα) καιη τρίτη έκδοση λέγεται πως βγήκε με 300 νέα τετράστιχα το1558, αλλά στις μέρες μας σώζεται μονάχα ως τμήμα στη μεταθανάτια έκδοση που περιλαμβάνει τα Άπαντα του Νοστράδαμου, το1568.
Ο Νοστράδαμος δεν ήταν μόνο μάντης, αλλά και επαγγελματίας θεραπευτής. Είναι γνωστό πως έγραψε τουλάχιστον δύο βιβλία σχετικά μετηνιατρική επιστήμη: το ένα ήταν μια φερόμενη "μετάφραση" τουΓαληνούκαιτο άλλο είχε τίτλο Traité des fardemensκαι περιείχε περιγραφές των μεθόδων που χρησιμοποιούσε γιανα καταπολεμήσει τηνπανώλη, καθώς και της παρασκευής καλλυντικών.
Ένα χειρόγραφο γνωστό μετον τίτλο Ώρος Απόλλων υπάρχει επίσης στη δημοτική βιβλιοθήκη της Λυώνκαι αποτελεί φερόμενη μετάφραση ενός αρχαίου ελληνικού έργου σχετικά μετααιγυπτιακά ιερογλυφικά βάσει μεταγενέστερων λατινικών εκδοχών. Όλες οι πηγές αποκλίνουν από τη σωστή ερμηνεία της αρχαίας αιγυπτιακής γραφής, η οποία αποκρυπτογραφήθηκε τον19ο αιώνα από τονΖαν-Φρανσουά Σαμπολιόν.
Μετά τον θάνατό του, δημοφιλείς εξακολούθησαν να είναι μόνο οιΠροφητείεςτου, καθώς η ασάφειά τους καιη έλλειψη χρονολογιών αποτελούν έναυσμα γιατη χρήση τους καιτη μνημόνευσή τους σε κάθε μεγάλο ιστορικό γεγονός.
Ο Νοστράδαμος ισχυριζόταν ότι οι προβλέψεις τουδε βασίζονταν στηφυσική αστρολογία, αλλά στον υπολογισμό των αστρικών και πλανητικών σωμάτων και της σχέσης που έχουν μετηΓη (judicial astrology). Κατηγορήθηκε ευρέως από επαγγελματίες αστρολόγους της εποχής για ανικανότητα, όπως καιγιατο ότι υποστήριξε πως η"συγκριτική ωροσκοπία", η σύγκριση δηλαδή μελλοντικών πλανητικών σχηματισμών με σχηματισμούς που συνόδευαν γεγονότα του παρελθόντος, μπορούσε να προβλέψει τοτιθα συμβεί στο μέλλον[11].
Μελέτες υποδεικνύουν πως μεγάλο τμήμα του προφητικού του έργου παραφράζει συλλογές αρχαίων εσχατολογικών προφητειών, κυρίως βασισμένες στηΒίβλο, συν αναφορές σε ιστορικά γεγονότα και ανθολογίες με αναφορές οιωνώνκαιστη συνέχεια τις "προβάλλει" στο μέλλον μετη βοήθεια της τεχνικής που περιγράφηκε παραπάνω. Στην ίδια τηναστρολογία αναφέρεται 41 φορές στους Αιώνεςτου: στο τελευταίο τετράστιχο, μάλιστα, του 6ου αιώνα επιτίθεται στους αστρολόγους[12].
Οι ιστορικές του πηγές περιλαμβάνουν αναγνωρίσιμα αποσπάσματα από τονΛίβιο, τονΣουητώνιο, τονΠλούταρχοκαι άλλους κλασικούς ιστορικούς της αρχαιότητας, καθώς και από Μεσαιωνικούς ιστορικούς σαντονΖαν Φρουασάρ. Πολλές από τις αστρολογικές του αναφορές είναι παρμένες λέξη-προς-λέξη από το έργο του Richard Roussat Livre de l'estat et mutations des tempsτου1549-60.
Μία από τις μεγαλύτερες πηγές τουγια τις προφητείες ήταν τοΒιβλίο των Θαυμάτων (λατινικά:Mirabilis liber) του1522, το οποίο γνώρισε ιδιαίτερη επιτυχία και επανεκδόθηκε. Ωστόσο, η επιρροή τουδεν κράτησε για πολύ, κυρίως λόγω του ότι ήταν γραμμένο σταλατινικά, με γοτθική γραμματοσειρά και πολλές δυσνόητες συντομογραφίες. Ο Νοστράδαμος ήταν από τους πρώτους που (αντ)έγραψε αυτές τις προφητείες σταγαλλικά, κάτι που εξηγεί και γιατί αποδίδονται σε αυτόν.
Επιπλέον, άντλησε περιεχόμενο από το έργο De honesta disciplina[11], το οποίο περιείχε αποσπάσματα από το έργο τουΜιχαήλ ΨελλούΠερί Δαιμόνωνκαιτο έργο τουνεοπλατωνιστήΙάμβλιχουΠερί των Αιγυπτίων Μυστηρίων, σχετικά μετημαγείατωνΑσσυρίωνκαιτωνΧαλδαίων.
Μόλις τον 17ο αιώνα άρχισε να παρατηρείται το ότι ο Νοστράδαμος στηριζόταν σε προγενέστερες, κυρίως κλασικές, πηγές. Εξάλλου, καιο ίδιος πολύ συχνά αρνούνταν τον χαρακτηρισμό "προφήτης"[13][14]
Συνεπώς, είναι αμφίβολο ανο Νοστράδαμος χρησιμοποιούσε κάποιες ιδιαίτερες μεθόδους γιανα εισέλθει σε κατάσταση έκστασης εκτός από αυτοσυγκέντρωση, διαλογισμό και ύπνωση: οι υπόλοιπες εικασίες βασίζονται κυρίως στην απλοϊκή-κατά λέξη ερμηνεία των δύο πρώτων τετράστιχών του.
Τα περισσότερα από τα τετράστιχα αφορούν καταστροφές, όπως λιμούς, σεισμούς, πλημμύρες, πολέμους, εισβολές, επιθέσεις, μάχες και δολοφονίες. Ορισμένα τετράστιχα αναφέρονται σε ένα συγκεκριμένο πρόσωπο ή σε μικρή ομάδα ατόμων, ενώ άλλα σεμια ή περισσότερες πόλεις σε διαφορετικές χώρες.
Κοινό επαναλαμβανόμενο μοτίβο είναι η εισβολή μουσουλμανικών δυνάμεων στηνΕυρώπη από την Ανατολή καιτον Νότο με αρχηγό τονΑντίχριστο, κάτι που αντανακλά τις τότε εισβολές τωνΟθωμανώνκαι προγενέστερα τωνΣαρακηνών, μέσα στο γενικότερο πλαίσιο ενός υποτιθέμενου επικείμενου τέλους του κόσμου, πεποίθηση που ώθησε στη συγγραφή πληθώρας εσχατολογικών κειμένων εκείνη την περίοδο.
Οι προφητείες του Νοστράδαμου ήταν διατυπωμένες με τέτοιο τρόπο, που μπορούσαν να επιδεχθούν πολλών ειδών ερμηνείες. Γι' αυτό τον λόγο έχουν εκφραστεί πολλές και εντελώς διαφορετικές μεταξύ τους απόψεις, από στηλογοτεχνία μέχρι τοΔιαδίκτυο. Μία από της προφητείες του Νοστράδαμου ήταν η ακόλουθη:
"Από απλός στρατιώτης θα κυβερνήσει την αυτοκρατορία. Θα αλλάξει τον κοντό μανδύα με μακρύ. Ικανός στα όπλα θα φανεί λιγότερο ικανός στα ζητήματα της εκκλησίας. Θα εξυψώνει ή θα καταπιέζει τους μικρούς όπως του αρέσει".
Εν τούτοις σε μερικές από τις προφητείες τουο Νοστράδαμος ήταν ακριβολόγος. Έτσι προφήτεψε ότι:
"Στο έτος 1727 ο βασιλιάς της Περσίας θα νικηθεί από αυτούς από την Αίγυπτο".
Κατά τους ερμηνευτές, "αυτοί από την Αίγυπτο" είναι οι Οθωμανοί, γιατί ηΑίγυπτος αποτελούσε κάποτε τμήμα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Και είναι αλήθεια ότι το1727οι Οθωμανοί νίκησαν τους Πέρσες.
Μία άλλη από τις περίφημες προφητείες του έλεγε:
"Η κυβέρνηση θα κηρύξει ένοχο τον βασιλιά. Η βασίλισσα θα καταδικαστεί σε θάνατο από τους δικαστές πουθα διαλεχτούν με κλήρο. Οι ίδιοι δικαστές θα αρνηθούν τη ζωή καιστονγιο της".
Το1792οι αρχηγοί της Γαλλικής Επανάστασης αποκεφάλισαν τον βασιλιά Λουδοβίκο ΙΣΤ' της ΓαλλίαςκαιτηΜαρία Αντουανέτα. Ο γιος του πέθανε στη φυλακή. Εκείνο που δίνει ιδιαίτερη σημασία σ' αυτή την προφητεία είναι πως η Μαρία Αντουανέτα ήταν η μόνη βασίλισσα που καταδικάστηκε από δικαστές επιλεγμένους με κλήρο και ότι την εποχή του Νοστράδαμου δεν υπήρχαν ένορκοι.
Από την άλλη πλευρά, οι αμφισβητίες των προφητειών λένε πως η τέχνη του Νοστράδαμου ήτανε να διατυπώνει τις προφητείες του έτσι ώστε να ταιριάζουν σε πολλών ειδών περιστατικά και ότι μετον τρόπο αυτό κατάφερε ναμπειστη βασιλική αυλή καινα πάρει τη φήμη του μεγάλου προφήτη. Καιγιανα βεβαιώσουν τα λεγόμενά τους αναφέρουν πως ο Νοστράδαμος έκανε στον καιρό του ένα μεγάλο προφητικό λάθος. Είχε προφητέψει πως ο βασιλιάς Κάρολος Θ'θα γινότανε 90 χρόνων αλλά τελικά πέθανε στα 24 χρόνια του. Επιπλέον, υπάρχουν και ακραίες ακαδημαϊκές απόψεις, όπως τουΖακ Αλμπρόν, που υποστηρίζουν ότι οιΠροφητείεςτου Νοστράδαμου είναι μεταχρονολογημένες κριτικές πολιτικών και ιστορικών γεγονότων. Ότι δηλαδή κάποια τετράστιχα γράφτηκαν μετά από κάποιο συμβάν και απλώς στην έκδοση αναφέρονται με άλλη χρονολογία. Όμως οι περισσότεροι ειδικοί απορρίπτουν αυτή την άποψη[15][16].
Τέλος, ορισμένοι υποστηρίζουν ότι η δημοφιλία του Νοστράδαμου ως προφήτη πηγάζει σε μεγάλο βαθμό από σύγχρονους υποστηρικτές του, οι οποίοι συνταιριάζουν τα λεγόμενά τουμε γεγονότα που είτε έχουν ήδη συμβεί είτε είναι τόσο προφανή, ώστε να είναι αναπόφευκτα, κάτι πουθα μπορούσε να αποκληθεί ως μεταπρόγνωση.
Οι προφητείες του Νοστράδαμου επηρέασαν σε μεγάλο βαθμό τη σύγχρονη κουλτούρα τον 20ό και 21ο αιώνα. Αποτέλεσαν το αντικείμενο πολυάριθμων βιβλίων, φανταστικής λογοτεχνίας ή μη, ενώ καιη ζωή του Νοστράδαμου αποτέλεσε έμπνευση για κινηματογραφικές ταινίες καιτα έργα του συνεχίζουν να απασχολούν το ενδιαφέρον τωνΜΜΕ.
