Ούργιο Βάισαλα

Από τたうηいーた Βικιπαίδεια, τたうηいーたνにゅー ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Ούργιο Βάισαλα
Γενικές πληροφορίες
Γέννηση6  Σεπτεμβρίου 1891[1][2][3]
Kontiolahti
Θάνατος21  Ιουλίου 1971[1]
Rymättylä[4]
Τόπος ταφήςνεκροταφείο τたうοおみくろんυうぷしろん Τούρκου
Χώρα πολιτογράφησηςΦινλανδία
Εκπαίδευση κかっぱαあるふぁιいおた γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσεςΦινλανδικά
Εσπεράντο
ΣπουδέςΠανεπιστήμιο τたうοおみくろんυうぷしろん Ελσίνκι[5]
Πανεπιστήμιο τたうοおみくろんυうぷしろん Τουρκού[6]
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητααστρονόμος
εσπεραντιστής
διδάσκων πανεπιστημίου
φυσικός
μετεωρολόγος[7]
ΕργοδότηςTuorla Observatory
Αξιοσημείωτο έργοανακάλυψη αστεροειδών
Οικογένεια
ΤέκναMarja Väisälä
ΑδέλφιαKalle Väisälä
Vilho Väisälä
Väinö Väisälä
Αξιώματα κかっぱαあるふぁιいおた βραβεύσεις
ΒραβεύσειςCross of Liberty, 2nd Class[8]
Commander First Class of the Order of the Lion of Finland[8]
Ταξιάρχης τたうοおみくろんυうぷしろん Τάγματος τたうοおみくろんυうぷしろん Φινλανδικού Λευκού Ρόδου[8]
Medal of Liberty, 2nd Class[8]
Memorial medal of the Winter War[8]
Memorial medal of the Continuation War[8]
Commons page Σχετικά πολυμέσα

Οおみくろん Ούργιο Βάισαλα (Yrjö Väisälä, 6 Σεπτεμβρίου 189121 Ιουλίου 1971) ήταν Φινλανδός αστρονόμος κかっぱαあるふぁιいおた οπτικός.[9]

Οおみくろんιいおた κυριότερες συνεισφορές τたうοおみくろんυうぷしろん ήταν σしぐまτたうοおみくろん πεδίο της οπτικής κかっぱαあるふぁιいおた της αστρονομίας, αλλά ήταν επίσης πολύ δραστήριος σしぐまτたうηいーた γεωδαισία κかっぱαあるふぁιいおた τたうηいーたνにゅー οπτική μετρολογία. Είχε τたうοおみくろん προσωνύμιο («παρατσούκλι») «οおみくろん Μάγος της Τούορλα», αναφερόμενο σしぐまτたうοおみくろん Αστεροσκοπείο της Τούορλα (κかっぱαあるふぁιいおた εργαστήριο οπτικής) πぱいοおみくろんυうぷしろん είχε ιδρύσει οおみくろん ίδιος τたうοおみくろん 1952 (υπάρχει κかっぱαあるふぁιいおた βιβλίο μみゅーεいぷしろん τたうοおみくろんνにゅー ίδιο τίτλο σしぐまτたうαあるふぁ φινλανδικά πぱいοおみくろんυうぷしろん περιγράφει τたうοおみくろん έργο τたうοおみくろんυうぷしろん). Ανεκάλυψε 128 αστεροειδείς κかっぱαあるふぁιいおた τρεις κομήτες.[10][9] Υπήρξε καθηγητής σしぐまτたうοおみくろん Πανεπιστήμιο τたうοおみくろんυうぷしろん Τούρκου κかっぱαあるふぁιいおた ακαδημαϊκός.

Οικογένεια[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Οおみくろん Ούργιο ήταν τたうοおみくろん έβδομο από τたうαあるふぁ οκτώ παιδιά τたうοおみくろんυうぷしろん Γιοχάνες Βάισαλα, υπαλλήλου σしぐまεいぷしろん πριονιστήριο, κかっぱαあるふぁιいおた της Έμα Μπιργκίτα, τたうοおみくろん γένος Γιάασκελαϊνεν (Emma Birgitta Jääskeläinen). Γεννήθηκε σしぐまτたうηいーた Γιόενσου τたうοおみくろんυうぷしろん Μεγάλου Δουκάτου της Φινλανδίας. Αδελφοί τたうοおみくろんυうぷしろん ήταν οおみくろん μαθηματικός Κάλε Βάισαλα (1893-1968) κかっぱαあるふぁιいおた οおみくろん μετεωρολόγος Βίλχο Βάισαλα (1889-1969). Ηいーた κόρη τたうοおみくろんυうぷしろん Ούργιο, Μάργια Βάισαλα (1916-2011) ήταν επίσης αστρονόμος κかっぱαあるふぁιいおた ανεκάλυψε δύο αστεροειδείς. Οおみくろん Ούργιο Βάισαλα απεβίωσε σしぐまτたうοおみくろん χωριό Ρύματυλα (δήμος Νάνταλι) σしぐまεいぷしろん ηλικία 80 ετών.

Ως οπτικός[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ημερολόγιο εργαστηρίου τたうοおみくろんυうぷしろん Βάισαλα. Τたうοおみくろん κείμενο πぱいοおみくろんυうぷしろん διακρίνεται γράφτηκε τたうοおみくろん 1929 κかっぱαあるふぁιいおた περιγράφει τたうηいーたνにゅー αρχή «ενός νέου τηλεσκοπίου γがんまιいおたαあるふぁ φωτογράφηση». Οおみくろん Βάισαλα δでるたεいぷしろんνにゅー τたうηいーた δημοσίευσε ποτέ κかっぱαあるふぁιいおた τたうοおみくろん επόμενο έτος οおみくろん Μπέρναρντ Σしぐまμみゅーιいおたνにゅーτたう επινόησε ανεξάρτητα τたうηいーたνにゅー ίδια κατασκευή, πぱいοおみくろんυうぷしろん είναι γνωστή σήμερα ως «κάμερα Σしぐまμみゅーιいおたνにゅーτたう».

Οおみくろん Βάισαλα ανέπτυξε αρκετές μεθόδους γがんまιいおたαあるふぁ τたうηいーた μέτρηση της ποιότητας τたうωおめがνにゅー οπτικών στοιχείων, όπως κかっぱαあるふぁιいおた πάμπολλες πρακτικές μεθόδους γがんまιいおたαあるふぁ τたうηいーたνにゅー κατασκευή τους. Αυτό επέτρεψε τたうηいーたνにゅー κατασκευή μερικών από τις πρώτες κάμερες Σしぐまμみゅーιいおたνにゅーτたう υψηλής ποιότητας κかっぱαあるふぁιいおた ειδικότερα μみゅーιいおたαあるふぁ εκδοχή της μみゅーεいぷしろん «επιπεδοποιημένο πεδίο», πぱいοおみくろんυうぷしろん είναι γνωστή ως «κάμερα Schmidt-Väisälä». Σύγχρονη μみゅーεいぷしろん τたうοおみくろん σχέδιο τたうοおみくろんυうぷしろん Μπέρναρντ Σしぐまμみゅーιいおたνにゅーτたう, αλλά αδημοσίευτο ήταν τたうοおみくろん ταυτόσημο σχέδιο τたうοおみくろんυうぷしろん Βάισαλα, τたうοおみくろん οποίο είχε αναφέρει σしぐまεいぷしろん σημειώσεις τたうωおめがνにゅー παραδόσεών τたうοおみくろんυうぷしろん σしぐまτたうοおみくろん πανεπιστήμιο τたうοおみくろん 1924 μみゅーεいぷしろん τたうηいーたνにゅー υποσημείωση «προβληματική σφαιρική εστιακή επιφάνεια».[9]

Μόλις διάβασε τたうηいーた δημοσίευση τたうοおみくろんυうぷしろん Σしぐまμみゅーιいおたνにゅーτたう, οおみくろん Βάισαλα προχώρησε αμέσως κかっぱαあるふぁιいおた επέλυσε τたうοおみくろん πρόβλημα της «επιπεδοποίησης» τたうοおみくろんυうぷしろん πεδίου, τοποθετώντας έναν αμφίκυρτο φακό λίγο μπροστά από τたうοおみくろんνにゅー υποδοχέα της φωτογραφικής πλάκας. Τたうοおみくろん σύστημα πぱいοおみくろんυうぷしろん προέκυψε ήταν ηいーた «κάμερα Schmidt-Väisälä» (ή κかっぱαあるふぁιいおた «κάμερα Väisälä»). (Ηいーた λύση δでるたεいぷしろんνにゅー είναι τέλεια, καθώς τたうαあるふぁ είδωλα σしぐまτたうαあるふぁ διαφορετικά χρώματα καταλήγουν σしぐまεいぷしろん ελαφρώς διαφορετικά σημεία πάνω σしぐまτたうηいーたνにゅー πλάκα.) Οおみくろん Βάισαλα κατασκεύασε μία μικρή δοκιμαστική μονάδα μみゅーεいぷしろん επτά κάτοπτρα σしぐまεいぷしろん ένα σύνθετο κάτοπτρο πάνω σしぐまεいぷしろん σκληρό χαλύβδινο υπόβαθρο, ωστόσο ηいーた δομή αυτή αποδείχθηκε αδύνατο νにゅーαあるふぁ σταθεροποιηθεί μみゅーεいぷしろん τたうηいーたνにゅー έννοια τたうοおみくろんυうぷしろん «απλώς ρυθμίστε τたうοおみくろん τたうηいーたνにゅー πρώτη φορά κかっぱαあるふぁιいおた ξεχάστε τたうοおみくろん». Τたうηいーたνにゅー επόμενη φορά πぱいοおみくろんυうぷしろん δοκιμάσθηκε ποτέ ήταν μみゅーεいぷしろん ρυθμίσεις ενεργών οπτικών σしぐまτたうοおみくろん Αστεροσκοπείο MMT.

Ως γαιωδαίτης[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Κατά τις δεκαετίες τたうοおみくろんυうぷしろん 1920 και τたうοおみくろんυうぷしろん 1930 ηいーた Φινλανδία πραγματοποιούσε τις πρώτες ακριβείς μετρήσεις αλυσιδωτού τριγωνισμού κかっぱαあるふぁιいおた γがんまιいおたαあるふぁ νにゅーαあるふぁ δημιουργήσει κορυφές μεγάλης αποστάσεως οおみくろん Βάισαλα πρότεινε τたうηいーた χρήση φανών πάνω σしぐまεいぷしろん αερόστατα σしぐまεいぷしろん υψόμετρα 5 έως 10 χιλιομέτρων. Ηいーた ιδέα ήταν νにゅーαあるふぁ μετρηθεί σしぐまεいぷしろん φωτογραφίες ηいーた ακριβής θέση τたうωおめがνにゅー αναλαμπών τους σしぐまεいぷしろん σχέση μみゅーεいぷしろん τたうαあるふぁ άστρα κかっぱαあるふぁιいおた, μみゅーεいぷしろん τたうηいーた γνώση της ακριβούς θέσεως τたうωおめがνにゅー φωτογραφικών μηχανών, νにゅーαあるふぁ προσδιορισθεί ηいーた ακριβής θέση μιας παραπέρα κάμερας. Ωστόσο, αυτή ηいーた πρόταση απαιτούσε καλύτερες φωτογραφικές μηχανές ευρέος πεδίου από αυτές πぱいοおみくろんυうぷしろん ήσαν διαθέσιμες εκείνη τたうηいーたνにゅー εποχή, οπότε απορρίφθηκε.

Αργότερα, οおみくろん Βάισαλα ανέπτυξε μία μέθοδο γがんまιいおたαあるふぁ τたうηいーた μεγάλη αύξηση της οπτικής αποστάσεως μιας αναφοράς, μみゅーεいぷしろん χρήση συμβολομετρίας λευκού φωτός γがんまιいおたαあるふぁ τたうοおみくろんνにゅー ακριβή προσδιορισμό τたうωおめがνにゅー μηκών γραμμών βάσεως πぱいοおみくろんυうぷしろん χρησιμοποιούνται σしぐまεいぷしろん αλυσίδες τριγωνισμού. Αρκετές τέτοιες γραμμές βάσεως δημιουργήθηκαν σしぐまτたうηいーた Φινλανδία γがんまιいおたαあるふぁ μみゅーιいおたαあるふぁ δεύτερη εκστρατεία τριγωνισμού υψηλής ακρίβειας στις δεκαετίες τたうοおみくろんυうぷしろん 1950 και τたうοおみくろんυうぷしろん 1960.

Αργότερα τたうαあるふぁ συστήματα GPS οδήγησαν σしぐまτたうοおみくろん νにゅーαあるふぁ καταστούν αυτές οおみくろんιいおた μέθοδοι απαρχαιωμένες. Ηいーた «Πρότυπη Γραμμή Βάσεως της Νούμελα» πぱいοおみくろんυうぷしろん συνέστησε οおみくろん Βάισαλα διατηρείται ακόμη από τたうοおみくろん Φινλανδικό Γεωδαιτικό Ινστιτούτο κοντά σしぐまτたうοおみくろん Ελσίνκι γがんまιいおたαあるふぁ τたうηいーた βαθμονόμηση άλλων οργάνων μετρήσεως αποστάσεων.

Επιπλέον οおみくろん Βάισαλα ανέπτυξε πολύ καλά εργαλεία γがんまιいおたαあるふぁ τたうηいーた μέτρηση της θέσεως τたうοおみくろんυうぷしろん άξονα περιστροφής της Γης κατασκευάζοντας ζενιθιακά τηλεσκόπια. Τたうηいーた δεκαετία τたうοおみくろんυうぷしろん 1960 τたうοおみくろん Αστεροσκοπείο της Τούορλα βρισκόταν στις πρώτες θέσεις παγκοσμίως στις μετρήσεις γがんまιいおたαあるふぁ τたうηいーたνにゅー παρακολούθηση της ακριβούς θέσεως τたうοおみくろんυうぷしろん Βόρειου Πόλου. Γがんまιいおたαあるふぁ τたうαあるふぁ ζενιθιακά τηλεσκόπια οおみくろん Βάισαλα πραγματοποίησε επίσης ένα από τたうαあるふぁ πρώτα πειράματα μみゅーεいぷしろん υγρά κάτοπτρα από υδράργυρο. (Τέτοια κάτοπτρα απαιτούν εξαιρετικά σταθερές ταχύτητες περιστροφής, οおみくろんιいおた οποίες μπόρεσαν νにゅーαあるふぁ επιτευχθούν σしぐまτたうαあるふぁ τέλη τたうοおみくろんυうぷしろん 20ού αιώνα.)

Τたうηいーた δεκαετία τたうοおみくろんυうぷしろん 1980 ηいーた ραδιοαστρονομία ήταν σしぐまεいぷしろん θέση νにゅーαあるふぁ αντικαταστήσει άλλες μεθόδους γがんまιいおたαあるふぁ τたうηいーたνにゅー παρακολούθηση της γήινης περιστροφής θέτοντας ως κατευθύνσεις αναφοράς τたうοおみくろん «ακίνητο» πολύ μακρινό υπόβαθρο τたうωおめがνにゅー θέσεων μερικών κβάζαρ.

Ως αστρονόμος[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Τたうοおみくろん μεγάλο τηλεσκόπιο Schmidt-Väisälä πぱいοおみくろんυうぷしろん σχεδίασε κかっぱαあるふぁιいおた κατασκεύασε οおみくろん Βάισαλα χρησίμευσε σしぐまτたうοおみくろん Πανεπιστήμιο τたうοおみくろんυうぷしろん Τούρκου γがんまιいおたαあるふぁ τたうηいーたνにゅー αναζήτηση αστεροειδών κかっぱαあるふぁιいおた κομητών. Ηいーた ερευνητική ομάδα τたうοおみくろんυうぷしろん καθηγητή Βάισαλα ανεκάλυψε συνολικά 7 κομήτες κかっぱαあるふぁιいおた 807 αστεροειδείς.

Γがんまιいおたαあるふぁ αυτή τたうηいーた μεγάλου όγκου φωτογραφική εργασία, οおみくろん Βάισαλα ανέπτυξε ένα πρωτόκολλο νにゅーαあるふぁ λαμβάνονται δύο εκθέσεις πάνω σしぐまτたうηいーたνにゅー ίδια φωτογραφική πλάκα μみゅーεいぷしろん χρονική διαφορά δύο έως τρεις ώρες κかっぱαあるふぁιいおた μみゅーεいぷしろん μικρή μετατόπιση. Οποιαδήποτε (ελάχιστα) ζεύγη φωτεινών κηλίδων διάφεραν από τたうαあるふぁ υπόλοιπα αφορούσαν κινούμενα σώματα σしぐまτたうοおみくろん Ηλιακό Σύστημα κかっぱαあるふぁιいおた άρα θしーたαあるふぁ έπρεπε νにゅーαあるふぁ φωτογραφηθούν κかっぱαあるふぁιいおた πάλι. Αυτή ηいーた μέθοδος μείωσε σしぐまτたうοおみくろん μισό τたうηいーたνにゅー κατανάλωση σしぐまεいぷしろん φωτογραφικές πλάκες ή φふぁいιいおたλらむだμみゅー σしぐまεいぷしろん σχέση μみゅーεいぷしろん τたうηいーた μέθοδο της συγκρίσεως μみゅーεいぷしろん υπέρθεση δύο πλακών/φιλμ μみゅーεいぷしろん μονές εκθέσεις.

Οおみくろん Ούργιο Βάισαλα πιστώνεται προσωπικά από τたうοおみくろん Κέντρο Ελασσόνων Πλανητών μみゅーεいぷしろん τたうηいーたνにゅー ανακάλυψη 128 αστεροειδών. Αυτές οおみくろんιいおた ανακαλύψεις έγιναν[10] από τたうοおみくろん 1935 μέχρι τたうοおみくろん 1944. Τους έδινε συνήθως τたうαあるふぁ ονόματα φίλων τたうοおみくろんυうぷしろん, όπως πぱい.χかい. τたうοおみくろんυうぷしろん καθηγητή Μάττι Χέρμαν Πάλομαα, πぱいοおみくろんυうぷしろん έδωσε τたうοおみくろん όνομά τたうοおみくろんυうぷしろん σしぐまτたうοおみくろんνにゅー αστεροειδή 1548 Πάλομαα (Palomaa).[11] (αυτός είναι οおみくろん λόγος πぱいοおみくろんυうぷしろん τたうοおみくろん αστεροσκοπείο τたうοおみくろんυうぷしろん Πάλομαρ σしぐまτたうηいーたνにゅー Καλιφόρνια δでるたεいぷしろんνにゅー απέκτησε ποτέ αστεροειδή πぱいοおみくろんυうぷしろん νにゅーαあるふぁ φέρει τたうοおみくろん όνομά τたうοおみくろんυうぷしろん, καθώς ένας κανόνας γがんまιいおたαあるふぁ τたうηいーたνにゅー ονοματοδοσία τたうωおめがνにゅー αστεροειδών είναι τたうαあるふぁ ονόματά τους νにゅーαあるふぁ διαφέρουν μεταξύ τους κατά περισσότερο από 1 γράμμα).

Εκτός από τους αστεροειδείς, οおみくろん Βάισαλα ανεκάλυψε τρεις κομήτες[9]: Τたうοおみくろんνにゅー παραβολικής τροχιάς κομήτη C/1944 H1, πぱいοおみくろんυうぷしろん παρατηρήθηκε[12] τたうοおみくろん 1944 και τたうοおみくろん 1945, καθώς κかっぱαあるふぁιいおた τους δύο κομήτες βραχείας περιόδου 40P/Βάισαλα[13] κかっぱαあるふぁιいおた C/1942 EA.[14] Επιπλέον, μαζί μみゅーεいぷしろん τたうηいーた Λίιζι Ότερμα ανακάλυψαν τたうοおみくろんνにゅー κομήτη της οικογένειας τたうοおみくろんυうぷしろん Δία 139P/Βάισαλα-Ότερμα, πぱいοおみくろんυうぷしろん αρχικώς είχε ταξινομηθεί ως αστεροειδής μみゅーεいぷしろん τたうηいーたνにゅー προσωρινή ονομασία «1939 TN».

Ονομάσθηκαν προς τιμή τたうοおみくろんυうぷしろん[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  • Τたうοおみくろん τμήμα αστρονομίας τたうοおみくろんυうぷしろん Πανεπιστημίου τたうοおみくろんυうぷしろん Τούρκου, ως «Ινστιτούτο Βάισαλα γがんまιいおたαあるふぁ τたうηいーた Διαστημική Φυσική κかっぱαあるふぁιいおた τたうηいーたνにゅー Αστρονομία» (VISPA: Väisälä Institute for Space Physics and Astronomy[15], ιδρύθηκε από τたうοおみくろんνにゅー Βάισαλα)
  • Οおみくろんιいおた αστεροειδείς 1573 Βάισαλα (Väisälä) and 2804 Ούργιο (Yrjö).[16][17]
  • Οおみくろん κρατήρας Βάισαλα (Väisälä) σしぐまτたうηいーたνにゅー ορατή από τたうηいーた Γがんまηいーた πλευρά της Σελήνης[18]


Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. 1,0 1,1 1,2 «Encyclopædia Britannica» (Αγγλικά) biography/Yrjo-Vaisala. Ανακτήθηκε στις 9  Οκτωβρίου 2017.
  2. 2,0 2,1 (Γερμανικά) Εγκυκλοπαίδεια Μπρόκχαους. väisälä-yrjö.
  3. 3,0 3,1 «Yrjö Väisälä». (Σουηδικά) Biografiskt lexikon för Finland. Society of Swedish Literature in Finland. 5335-1416928957941.
  4. www.britannica.com/EBchecked/topic/621627/Yrjo-Vaisala.
  5. (Αγγλικά) Mathematics Genealogy Project.
  6. Ανακτήθηκε στις 10  Ιουλίου 2019.
  7. Ανακτήθηκε στις 24  Ιουνίου 2019.
  8. 8,0 8,1 8,2 8,3 8,4 8,5 «Kansallisbiografia» (Φινλανδικά) Suomalaisen Kirjallisuuden Seura, Suomen Historiallinen Seura. 7367.
  9. 9,0 9,1 9,2 9,3 Öpik, Ernst (1971). «Y. Väisälä died 1971 July 21». Irish Astron. Journ. 11: 159. Bibcode1973IrAJ...11R.159O. 
  10. 10,0 10,1 «Minor Planet Discoverers (by number)». Minor Planet Center. 28 Οκτωβρίου 2018. Ανακτήθηκε στις 13 Φεβρουαρίου 2019. 
  11. Schmadel, Lutz D. (2007). «(1548) Palomaa». Dictionary of Minor Planet Names – (1548) Palomaa. Springer Berlin Heidelberg. σしぐまεいぷしろんλらむだ. 123. doi:10.1007/978-3-540-29925-7_1549. ISBN 978-3-540-29925-7. 
  12. «JPL Small-Body Database Browser: C/1944 H1 (Vaisala)». Jet Propulsion Laboratory. Ανακτήθηκε στις 8 Ιουλίου 2016. 
  13. «JPL Small-Body Database Browser: 40P/Vaisala 1». Jet Propulsion Laboratory. Ανακτήθηκε στις 8 Ιουλίου 2016. 
  14. «JPL Small-Body Database Browser: C/1942 EA (Vaisala)». Jet Propulsion Laboratory. Ανακτήθηκε στις 8 Ιουλίου 2016. 
  15. «Tuorla Observatory». Ανακτήθηκε στις 1 Οκτωβρίου 2014. 
  16. Schmadel, Lutz D. (2007). «(1573) Väisälä». Dictionary of Minor Planet Names – (1573) Väisälä. Springer Berlin Heidelberg. σしぐまεいぷしろんλらむだ. 125. doi:10.1007/978-3-540-29925-7_1574. ISBN 978-3-540-29925-7. 
  17. Schmadel, Lutz D. (2007). «(2804) Yrjö». Dictionary of Minor Planet Names – (2804) Yrjö. Springer Berlin Heidelberg. σελίδες 229–230. doi:10.1007/978-3-540-29925-7_2805. ISBN 978-3-540-29925-7. 
  18. Gazetteer of Planetary Nomenclature. USGS Astrogeology Research Program. https://planetarynames.wr.usgs.gov/Feature/6463. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]