Το Πολωνικό Σοσιαλιστικό Κόμμα, ΠΣΚ (πολωνικά: Polska Partia Socjalistyczna, PPS) είναι αριστερό πολωνικό πολιτικό κόμμα. Ήταν ένα από τα πιο σημαντικά κόμματα στην Πολωνία από την ίδρυσή του το 1892 μέχρι τη διάλυσή του το 1948. Ένα κόμμα με το ίδιο όνομα ιδρύθηκε το 1987, αλλά παραμένει στο περιθώριο της πολωνικής πολιτικής.
Ο Γιούζεφ Πιουσούτσκι, ιδρυτής της Δεύτερης Πολωνικής Δημοκρατίας, ήταν μέλος και αργότερα ηγέτης του ΠΣΚ στις αρχές του 20ού αιώνα.
Το Πολωνικό Σοσιαλιστικό Κόμμα ιδρύθηκε στο Παρίσι το 1892 (δείτε Μεγάλη Μετανάστευση). Το 1893, το κόμμα που ονομαζόταν Σοσιαλδημοκρατία του Βασιλείου της Πολωνίας και της Λιθουανίας (ΣΒΠΛ), αναδύθηκε από το ΠΣΚ, με το ΠΣΚ να είναι πιο εθνικιστικό και προσανατολισμένο προς την πολωνική ανεξαρτησία, και τη ΣΒΠΛ να είναι πιο επαναστατική και κομμουνιστική. Το Νοέμβριο του 1892, οι κορυφαίες προσωπικότητες του ΠΣΚ συμφώνησαν σε ένα πολιτικό πρόγραμμα. Το πρόγραμμα, σε μεγάλο βαθμό προοδευτικό για τη στιγμή της δημιουργίας του, τόνιζε:[3]
- Ανεξάρτητη Δημοκρατία της Πολωνίας με βάση τις δημοκρατικές αρχές
- Άμεσα καθολικά δικαιώματα ψήφου
- Ίσα δικαιώματα για όλα τα έθνη που ζουν στην Πολωνία
- Ίσα δικαιώματα για όλους τους πολίτες, ανεξάρτητα από τη φυλή, την εθνικότητα, τη θρησκεία και το φύλο
- Ελευθερία του Τύπου, του λόγου και της συνάθροισης
- Προοδευτική φορολογία
- Οκτάωρη εργάσιμη ημέρα
- Κατώτατος μισθός
- Ίδιοι μισθοί για άνδρες και γυναίκες
- Απαγόρευση της παιδικής εργασίας (έως 14 ετών)
- Δωρεάν εκπαίδευση
- Κοινωνική υποστήριξη σε περίπτωση τραυματισμού στο χώρο εργασίας
Μετά την Επανάσταση του 1905 στη Ρωσική Αυτοκρατορία, ο αριθμός των μελών του κόμματος αυξήθηκε δραστικά από αρκετές εκατοντάδες ενεργά μέλη σε ένα μαζικό κίνημα περίπου 60.000 μελών.[4] Μια άλλη διάσπαση του κόμματος έγινε το 1906, με την Επαναστατική Παράταξη να ακολουθεί τον Γιούζεφ Πιουσούτσκι, ο οποίος υποστήριξε τα εθνικιστικά και ανεξαρτησιακά ιδεώδη, και την Αριστερή παράταξη που συνεργάστηκε με την ΣΒΠΛ. Ωστόσο, η Επαναστατική Παράταξη έγινε κυρίαρχη και μετονομάστηκε ξανά σε ΠΣΚ, ενώ η Αριστερά επισκιάστηκε και το 1918 συγχωνεύτηκε με την ΣΒΠΛ σχηματίζοντας το Κομμουνιστικό Κόμμα Πολωνίας. Το 1917-18, το κόμμα συμμετείχε στο Κεντρικό Συμβούλιο της Ουκρανίας και στην Κυβέρνηση της Ουκρανίας.
Κατά τη διάρκεια της Δεύτερης Πολωνικής Δημοκρατίας, το ΠΣΚ αρχικά υποστήριξε τον Γιούζεφ Πιουσούτσκι, συμπεριλαμβανομένου του Πραξικοπήματος του Μαΐου, αλλά αργότερα μετακινήθηκε σε αντίθεση με το αυταρχικό καθεστώς του της Σανάτσια, με την προσχώρησή στο δημοκρατικό «centrolew» (κέντρο-αριστερά) αντιπολιτευτικό κίνημα. Πολλοί ηγέτες και μέλη του ΠΣΚ δικάστηκαν από το καθεστώς του Πιουσούτσκι και φυλακίστηκαν στη διαβόητη φυλακή Μπερέζα Καρτούσκα.
Το κόμμα ήταν μέλος της Σοσιαλιστικής και Εργατικής Διεθνούς μεταξύ 1923 και 1940.[5]
Το κόμμα υποστήριξε την πολωνική αντίσταση κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου ως το υπόγειο Πολωνικό Σοσιαλιστικό Κόμμα - Ελευθερία, Ισότητα, Ανεξαρτησία (Polska Partia Socjalistyczna - Wolno R, Równość, Niepodległość). Το 1948 υπέστη ολέθρια διάσπαση, καθώς οι κομμουνιστές εφάρμοσαν την τακτική σαλαμοποίησης για να διαλύσουν οποιαδήποτε αντιπολίτευση. Μια παράταξη, η οποία περιελάμβανε τον Έντβαρντ Οσούμπκα-Μοράφσκι ήθελε να ενώσει τις δυνάμεις του με το Πολωνικό Λαϊκό Κόμμα και να σχηματίσει ένα ενωμένο μέτωπο ενάντια στους Κομμουνιστές. Μία άλλη παράταξη, με επικεφαλής τον Γιούζεφ Τσιρανκιέβιτς, υποστήριξε ότι οι Σοσιαλιστές θα έπρεπε να υποστηρίξουν τους Κομμουνιστές στη διεξαγωγή ενός σοσιαλιστικού προγράμματος, ενώ ήταν αντίθετη στην επιβολή ενός μονοκομματικού κράτους. Οι προπολεμικές πολιτικές εχθροπραξίες συνέχισαν να επηρεάζουν τα γεγονότα και ο Στανίσουαφ Μικοουάιτσικ, αρχηγός του Λαϊκού Κόμματος, δεν θα συμφωνούσε να σχηματίσει ένα ενωμένο μέτωπο με τους Σοσιαλιστές. Οι Κομμουνιστές εκμεταλλεύτηκαν σε αυτές τις διαιρέσεις, απομακρύνοντας τον Οσούμπκα-Μοράφσκι και ορίζοντας τον Τσιρανκιέβιτς πρωθυπουργό.
Το 1948, η ομάδα των Σοσιαλιστών του Τσιρανκιέβιτς συγχωνεύτηκε με το Κομμουνιστικό Πολωνικό Εργατικό Κόμμα (ΠΕΚ) για να σχηματίσει το Πολωνικό Κόμμα Ενωμένων Εργατών (Polska Zjednoczona Partia Robotnicza, ΠΚΕΕ), το κυβερνών κόμμα στη Λαϊκή Δημοκρατία της Πολωνίας. Κατάλοιπα της άλλης παράταξης επέζησαν στην αποδημία από την πολωνική εξόριστη κυβέρνηση και λόγω αυτού, το Πολωνικό Σοσιαλιστικό Κόμμα εξακολουθούσε να δραστηριοποιείται στη μετανάστευση. Η παράταξη του Τσιρανκιέβιτς δεν αντιμετωπίζεται πραγματικά ως το πραγματικό ΠΣΚ.
Ένα νέο κόμμα με το ίδιο όνομα, το οποίο επιδίωξε να συνεχίσει την παράδοση του αρχικού ΠΣΚ, ιδρύθηκε από την αριστερές προσωπικότητες της αντιπολίτευσης, όπως ο Γιαν Γιούζεφ Λίπσκι το 1987. Ωστόσο, το νέο ΠΣΚ παραμένει μια περιθωριακή ομάδα στο πολιτικό τοπίο της Τρίτης Πολωνικής Δημοκρατίας, έχοντας εκπροσώπηση στο Σέιμ μόνο μεταξύ 1993 και 2001. Ωστόσο, στις πολωνικές κοινοβουλευτικές εκλογές του 2019, το ΠΣΚ είδε τον αρχηγό του, Βόιτσεχ Κονιέτσνι, να εκλέγεται στη Γερουσία της Πολωνίας υπό το λάβαρο της Αριστεράς.[6]
Η κύρια προπαγάνδα της ήταν η εφημερίδα Robotnik («Εργάτης»). Το τρέχον κόμμα δημοσίευσε το Nowy Robotnik («Νέος Εργάτης»), μια συνέχεια της αρχικής έκδοσης, από το 2003 έως το 2006.
Στις 16 Νοεμβρίου 2020, το κόμμα ίδρυσε το πρώτο του ξένο παράρτημα στο Ηνωμένο Βασίλειο, στο Κόβεντρι,[7] μια πόλη-έδρα ενός πολωνοβρετανικού πληθυσμού που ιδρύθηκε από τον Πολωνικό Εξόριστο Στρατό.[8]
Αξιοσημείωτα πρόσωπα που ήταν μέλη ή συσχετίστηκαν με το ΠΣΚ[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
