Γεώργιος Καστριώτης Σκεντέρμπεης (Gjergj Kastrioti Skënderbeu)
ΟΓεώργιος Καστριώτης ή Σκεντέρμπεης (αλβανικά: Gjergj Kastrioti Skënderbeu, 1404[9] ή 1405 - 17 Ιανουαρίου1468)[10], ήταν Αλβανός[11] άρχοντας και στρατιωτικός. Αντιστάθηκε για χρόνια στην εισβολή τωνΟθωμανώνκαι είναι ο εθνικός ήρωας της Αλβανίας. Είναι γνωστός στην αλβανική βιβλιογραφία ως Γκιέργκι Καστριότι.
Το όνομά τουσε λατινικές πηγές της εποχής, και μάλιστα στη βιογραφία του από τον M. Barletti, συναντάται ως Georgius Castriotus ή Castrioti, και στις πρώτες μεταφράσεις της βιογραφίας τους σε ευρωπαϊκές γλώσσες ως George Castriotiμε ελαφρές παραλλαγές. Στην αλβανική βιβλιογραφία αναφέρεται ως Gjergji Kastrioti Skënderbeu. Ο ίδιος σε επιστολές του προς τη Δύση υπέγραφε ως Georgius Castriotus ή Castrioto (π.χ. σε επιστολές προς τον πρίγκηπα του Τάραντα Ι. Ντε Ορσίνι κ.ά.). Οι βυζαντινοί συγγραφείς της εποχής πουτον αναφέρουν είναι οΛαόνικος Χαλκοκονδύλης, οΜιχαήλ ΚριτόβουλοςκαιοΓεώργιος Σφραντζής.[12]Ο Χαλκοκονδύλης τον αναφέρει ως «υιό του Ιωάννου Καστριώτη» και «Σκενδέρη».[13]
Το 1450 σε επιστολή του προς τη Ραγούσα, σε σλαβική γλώσσα, υπογράφει ως «Скедерь бегь» (Σκεντέρ μπεγκ) καιτο 1459 ως «Скендьрь бегь» (Σκεϊντέρ μπεγκ).[14]
Σημειώνεται ότι το προσωνύμιο «Σκεντέρμπεης» (Iskender-bey) δόθηκε από τους Τούρκους όχι μόνο στονΓ. Καστριώτη αλλά καιστον Στέφανο (ή Μαξίμ) Τσερνόγεβιτς (Crnojevic), γιοτου πρίγκηπα του Μαυροβουνίου Γεωργίου και σύζυγο της αδελφής τουΓ. Καστριώτη, Μάρας.[15][16]
Ο Καστριώτης ήταν γιος τουΓκιόν Καστριότι (αλβανικά: Gjon Kastrioti / Γκιόν Καστριότι)[17][18], ή κατά άλλη άποψη γκέγκικης καταγωγής[19] τιμαριούχου της Βόρειας Αλβανίας[20]και της Βοϊσαβής (Vojsava / Βοϊσάβα), από τη σημαντική σερβική αρχοντική οικογένεια των Μπράνκοβιτς.[21]Κατ' άλλη άποψη ο Γεώργιος Καστριώτης καταγόταν από οικογένεια σλαβονική που συνδεόταν με γάμο μετον αλβανικό οίκο Θόπια.[22]Γιατον τόπο γέννησης του Σκεντέρμπεη έχουν διατυπωθεί πολλές θεωρίες. Κάποιες πηγές τον τοποθετούν στηνΚρούγια (Krujë). Ωστόσο, κατά τον Αλβανό ιστορικό Κρίστο Φρασέρι (Kristo Frashëri), οι σημαντικότεροι βιογράφοι του τείνουν νατον τοποθετούν στον οικισμό Sinë, ο οποίος βρίσκεται στην περιοχή του σημερινού νομού Δίβρης (Dibër) της Αλβανίας και αποτελούσε τιμάριο του πατέρα του.[23]
ΟΓ. Καστριώτης αρχικά ήταν Χριστιανός, και κατά την άποψη τουΌλιβερ Σμιτ μάλλον ορθόδοξος παρά καθολικός.[24]. Επί της ουσίας ανκαι γεννήθηκε χριστιανός ορθόδοξος, εξισλαμίστηκε και μεταγενέστερα ασπάστηκε κρυφά τονΜπεκτασισμό[25]. Επιστρέφοντας στην Αλβανία μεταστράφηκε σε καθολικό. Οι διανοούμενοι συμφωνούν στο ότι ο ζήλος τουγιατη διάσωση του αλβανικού έθνους υπερέβαλε την πίστη τουσε οποιοδήποτε θρήσκευμα[26]. Ο αγώνας του ενάντια στους Οθωμανούς έγινε ιδιαίτερα σημαντικός για τους Αλβανούς, καθώς ενίσχυσε την αλληλεγγύη τους, έκανε πιο συνειδητή την ταυτότητά τους και αποτέλεσε πηγή έμπνευσης στον αγώνα τους για εθνική ενότητα, ελευθερία και ανεξαρτησία[27]. Ο αντιοθωμανικός πόλεμος του Σκεντέρμπεη αποδείχθηκε επιτυχημένος συνδυασμός εθνικών και θρησκευτικών στοιχείων εξαιτίας της υποστήριξης τουΠάπα αφενός, αφετέρου εξαιτίας της χριστιανικής θρησκευτικής συνείδησης των Αλβανών. Οι Αλβανοί ανήκαν τόσο στην Ορθοδοξία, όσο καιστον Καθολικισμό, και ως εκ τούτου ο Σκεντέρμπεης ελίχθηκε με επιτυχία όσον αφορά στη θρησκευτική πλευρά του ζητήματος, ξεπερνώντας τις διαφορές μεταξύ των Καθολικών καιτων Ορθοδόξων, διατηρώντας έτσι την εσωτερική ενότητα και αποδίδοντας παράλληλα στον πόλεμο και εθνικό χαρακτήρα[28].
Για τους διανοούμενους του Αλβανικού εθνικισμού ο Καστριώτης ήταν γνήσιος Αλβανός που ένωσε τους Αλβανούς πρίγκηπες σεμια συνομοσπονδία και πολέμησε κατά των Οθωμανών για χάρη του έθνους τουκαιτου λαού του. Ο Shinisi Rama ωστόσο, αναφέρει πως δεν υπήρχε αλβανικό έθνος τον 15ο αιώνα[26], ενώ η έννοια του «λαού του» δεν συμπίπτει απαραίτητα μετη σύγχρονη εθνικιστική έννοια του λαού.[29]
Το 1423[30], ο Καστριώτης δόθηκε ως όμηρος στους Οθωμανούς Τούρκους, εξισλαμίστηκε και μορφώθηκε στο Εντιρνέ (Αδριανούπολη). Του δόθηκε, από τονσουλτάνοΜουράτ Β'το όνομα Ισκεντέρ, από τονΜ. Αλέξανδρο, καιτο αξίωμα τουμπέη (απ' όπου καιτο δεύτερο συνθετικό του ονόματος Σκεντέρμπεης).[10]. Κατά την ήττα των Οθωμανών στηΝις της Σερβίαςτο 1443, ο Σκεντέρμπεης εγκατέλειψε τους Τούρκους και επέστρεψε στην Αλβανία την οποία κατά μεγάλο μέρος είχαν καταλάβει οι Τούρκοι. Οι συνθήκες υπό τις οποίες ο Καστριώτης έφυγε από την υπηρεσία των Οθωμανών δεν είναι απόλυτα γνωστές. Ο Αλβανός ιστορικός A. Buda κλίνει υπέρ της θεωρίας ότι ο Σκεντέρμπεης εστάλη στην Αλβανία από τον σουλτάνο μετά τον θάνατο του Ιωάννη Καστριώτη γιανα διαδεχθεί το πατρικό τιμάριο αλλά, ενθαρρυμένος από την ήττα των Τούρκων στη Νις, επαναστάτησε εναντίον τους.[31] Κατά άλλη άποψη, ο Σκεντέρμπεης αφέθηκε να φύγει χάρη στην επιρροή της Μάρας Μπράνκοβιτς, αδελφής της μητέρας του Σκεντέρμπεη και συζύγου του σουλτάνου.[32] Έγινε χριστιανός, διεκδίκησε την οικογενειακή του περιουσία, κυρίευσε το ισχυρότατο κάστρο της Κρούγια[20]. Σύμφωνα μετην επικρατέστερη άποψη, ο Σκεντέρμπεης τέθηκε επικεφαλής συνομοσπονδίας Αλβανών πριγκίπων το1444και απελευθέρωσε την πατρίδα του από την τουρκική κατοχή, η οποία είχε ολοκληρωθεί μόλις το 1430.[33] Κατά τονΌ. Σμιτ, ο Σκεντέρμπεης κατάφερε να ξεσηκώσει μόνο τους ορεσίβιους της Αλβανίας, ανεξαρτήτως γλώσσας, ενώ οι μεγάλες πόλεις δεντον ακολούθησαν γιατί ήταν ικανοποιημένες από την τάξη που επικρατούσε υπό τη βενετική ή οθωμανική διοίκηση. Έτσι, ο Σκεντέρμπεης κατάφερε να ελέγξει μόνο την ύπαιθρο και ορισμένα κάστρα ήσσονος σημασίας, ενώ και εκεί δεν κατάφερε να φέρει μετο μέρος του σημαντικό μέρος του πληθυσμού. Κατά την εκδοχή αυτή, η περιοχή που έλεγχαν οι επαναστάτες του Σκεντέρμπεη ήταν μια σχετικά μικρή λωρίδα επικράτειας, χωρίς μείζονες αστικές περιοχές, γύρω από την Κρούγια, την κοιλάδα Ματκαιτη Δίβρη, καιστη νότιο-κεντρική Αλβανία την ενδοχώρα τουΔυρραχίουκαι κατά μήκος του ποταμού Σκούμπι.[34]
Κατά την περίοδο 1444–1466, απέκρουσε 13 τουρκικές εισβολές,[10] ενώ φέρεται ότι είχε αναγνωριστεί ως αρχηγός όλων των αλβανικών φυλών.[20] Κατά τον Όλιβερ Σμιτ, ωστόσο, περί τη δεκαετία του 1450 η ηγεσία του είχε πρακτικά παύσει, όταν επιχείρησε να αναλάβει τη γενική αρχηγία των παλαιών μεγάλων φατριών οι οποίες και αντέδρασαν. Η λεγόμενη «Λίγκα του Λέτσε», που ήταν μόνο μια στρατιωτική συμμαχία και όχι πολιτική, διαλύθηκε την ίδια δεκαετία και ακόμη και συγγενείς τουτον εγκατέλειψαν. Σταδιακά ο Σκεντέρμπεης αναζήτησε συμμαχίες αλλού. Για παράδειγμα, το 1451, ζήτησε τη συμμαχία του βασιλιά Αλφόνσου της Νάπολης.[εκκρεμεί παραπομπή] Άλλοι ιστορικοί επίσης θεωρούν ότι ο Σκεντέρμπεης δεν υπήρξε ηγέτης όλων των Αλβανών, καθώς η περιοχή του Κοσόβου καιη νότια Αλβανία δε συμμετείχαν στους αγώνες του.[35][36] Επίσης, ο Όλιβερ Σμιτ πιστεύει ότι τον ακολούθησαν όχι μόνο Αλβανοί αλλά και Σέρβοι, Έλληνες και Βλάχοι.[37] Κατά τον ίδιο ιστορικό, οΓ. Καστριώτης βρήκε στήριξη από αυτούς που βγήκαν χαμένοι από την οθωμανική διείσδυση, δηλ. τις παλιές μεγάλες οικογένειες που ήθελαν να επανακτήσουν τηγη τους, και τους ορεσίβιους πουδεν ήθελαν να πληρώνουν φόρους ούτε να έχουν Οθωμανούς δικαστές.[37] Παρόμοια άποψη διατυπώνεται από τον Τούρκο ιστορικό Ιναλτζίκ (Inalcik), ότι δηλαδή ο αγώνας του Σκεντέρμπεη σε μεγάλο βαθμό ήταν προϊόν του ανταγωνισμού μεταξύ του σουλτάνου καιτων μεγάλων τιμαριωτών στην Αλβανία κατά τον 15οαι.[31]
Οι επιτυχίες του τού έδωσαν ηρωική φήμη στη Δυτική Ευρώπη,[10]δεν κατόρθωσε όμως να λάβει ανάλογη οικονομική και στρατιωτική ενίσχυση, την οποία προσπάθησε να εξασφαλίσει επισκεπτόμενος τηΡώμηκαιτηΝάπολη, τον χειμώνα του 1466-7. Εκεί εντυπωσίασε μετο παρουσιαστικό τουκαιτην απλότητα των τρόπων του, χωρίς όμως νατου προσφερθεί τελικά αξιόλογη βοήθεια.[20]
Το Μουσείο Σκεντέρμπεη στη Κρούγια της Αλβανίας
Το 1463 συμμάχησε μετηΒενετική Δημοκρατία ενώ υποστηρίχτηκε και από τοΒασίλειο της ΝάποληςκαιτοΒατικανό, το οποίο του έδωσε τον τιμητικό τίτλο του στρατηγού της Αγίας Έδρας. Πέθανε το 1468, στο βενετοκρατούμενο Αλέσιο (σημ. Λέζα, αλβ. Lezhë). Επιτυχίες ανάλογες με τις δικές τουδεν υπήρξαν μετά από τον θάνατό του. Το1478, η Κρούγια, το προπύργιο του Καστριώτη, έπεσε στα χέρια των Τούρκων. Μέχρι το 1506, ολόκληρη η περιοχή, η οποία σήμερα ανήκει στην Αλβανία, περιήλθε και πάλι στην κατοχή τους.[10]
Οι μακρόχρονοι αγώνες του έχουν μεγάλη σημασία για τους Αλβανούς καιο ίδιος αποτελεί σύμβολο των αγώνων τους για εθνική ενότητα και ανεξαρτησία.[33]
Μετά τον θάνατο του Σκεντέρμπεη, σχηματίστηκε ένας κύκλος θρύλων και παραδόσεων γύρω από το πρόσωπό του. Στην Ευρώπη κυκλοφορούσαν μυθιστορηματικές βιογραφίες του μέχρι καιτον 17οαι.[20]
Οι βυζαντινοί χρονικογράφοι οι σύγχρονοι του Σκεντέρμπεη αναφέρουν πενιχρές πληροφορίες γι’ αυτόν, όπως είχε παρατηρήσει καιο Παπαρρηγόπουλος. Ο «Θρήνος της Κωνσταντινουπόλεως» δεντον μνημονεύει καθόλου, παρ’ ό,τι αναφέρεται στην Αλβανία. Επίσης δεντον αναφέρει ο Δούκας, ενώ οι Χαλκοκονδύλης, Φραντζής και Κριτόβουλος τον αναφέρουν ελάχιστα. Ο Σκεντέρμπεης αναφέρεται επίσης στον βίο του Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως Νήφωνος († 1508) τον οποίο συνέγραψε ο μαθητής του μοναχός Γαβριήλ. Η μορφή του Σκεντέρμπεη διατηρήθηκε επίσης σε λαϊκά τραγούδια και θρύλους των νότιων Σλάβων απ’ όπου άντλησαν στοιχεία μεταγενέστερες γραπτές σλαβικές πηγές.[38]
Όσον αφορά την εθνότητα του Σκεντέρμπεη, υπήρξαν κατά καιρούς διάφορες απόψεις στην ιστοριογραφία. Κατά τον σύγχρονό του, Μαρίνο Μπαρλέτι, ήταν «πρίγκηπας Ηπειρωτών» (Epirotarum Principis), [39] ενώ Ηπειρώτη τον αποκαλεί καιοο Γάλλος ιστορικός Paganel (1855).[40]Ο Clement C. Moore, θεωρούσε τον 19ο αιώνα ότι ο πατέρας του (Ιωάννης) ήταν Έλλην Ηπειρώτης.[41]
Η ενότητα αυτή δεν τεκμηριώνεται επαρκώς μεπαραπομπές. Παρακαλούμε βοηθήστε προσθέτοντας την κατάλληλη τεκμηρίωση. Ατεκμηρίωτο υλικό μπορεί να αμφισβητηθεί καινα αφαιρεθεί.
(Η σήμανση τοποθετήθηκε στις 22/06/2022)
Μέχρι τα τέλη του 19ου αιώνα ήταν αντιληπτό ότι η τότε υπάρχουσα βιβλιογραφία γιατον Σκεντέρμπεη ήταν ουσιαστικά αντιγραφές από τη βιογραφία που έγραψε ο Μπαρλέτι, ο οποίος επιχειρεί να εξιδανικεύει τον ήρωά τουκαινατον εξισώσει προς τα πρότυπα της κλασσικής αρχαιότητας (Γιοχάλας, σ. 12). Γιανα γραφεί μια αντικειμενική ιστορία θα έπρεπε να μελετηθεί αρχειακό υλικό. Ο Τσέχος ιστορικός C. Jireček το 1899 συνέλαβε την ιδέα ενός τέτοιου έργου το οποίο υλοποιήθηκε αργότερα από τον Σέρβο ιστορικό Jovan Radonić. Το υλικό που συγκέντρωσε ο Radonić εκδόθηκε το 1942 από την Σερβική Ακαδημία Επιστημών μετον τίτλο Djuradj Kastriot Skanderbeg I Arbanija u XIV veku. Το έργο αποτέλεσε σταθμό στη μελέτη της μεσαιωνικής ιστορίας της Αλβανίας. Στο δεύτερο μέρος του έργου περιλαμβάνονται κείμενα σχετικά μετον Σκεντέρμπεη από πηγές βυζαντινές (Χαλκοκονδύλη, Σφραντζή, Κριτόβουλο), δυτικές, σερβικές και τουρκικές.
Περίπου την ίδια εποχή έκαναν έρευνα στα ιταλικά αρχεία οι Ιταλοί ιστορικοί G.M. Monti A. Cutolo, τα οποία δεν έλαβε έγκαιρα υπόψη ο Radonić λόγω του πολέμου. Πρόσθετο αρχειακό υλικό εντοπίστηκε αργότερα από τον Τούρκο ιστορικό H. Inalcik ο οποίος μεταξύ άλλων εντόπισε το όνομα του Ιωάννη Καστριώτη, πατέρα του Σκεντέρμπεη, σε κατάλογο χριστιανών τιμαριούχων της Αλβανίας του 1431/1432.
Το σημαντικό έργο του Radonić παρέμεινε άγνωστο στον Αλβανό κληρικό F.S. Noli που δημοσίευσε το 1947 μονογραφία περί του Σκεντέρμπεη. Ο ίδιος αγνοεί επίσης το έργο των Monti και Cutolo και άλλα σύγχρονα γιατην εποχή του έργα, όπως των Ρουμάνων Marinescu και Pall. Ο Noli στηρίζεται, μεταξύ άλλων, σε κείμενο ανωνύμου που ισχυρίστηκε ότι ανακάλυψε ο Ιταλός ιστορικός του 18ουαι. Giammaria Biemmi, το οποίο θεωρείται πλαστό. Ο βαλκανιολόγος Γ. Χρ. Σούλης θεωρεί ότι το έργο του Noli περιέχει ανακρίβειες καιδεν θεωρείται αξιόλογη συμβολή στην σχετική ιστοριογραφία. Ο ίδιος, το 1958, διαπίστωνε ότι δεν είχε ακόμα γραφτεί ιστορία του Σκεντέρμπεη πουνα διαχωρίζει τον θρύλο από την πραγματικότητα. [42]
Στη σύγχρονη (τέλη 20ουαι.) ακαδημαϊκή ιστοριογραφία εντάσσεται ο καθηγητής Όλιβερ Σμιτ. Η μετάφραση του βιβλίου τουστηναλβανική γλώσσα προκάλεσε έντονες συζητήσεις στην Αλβανία, καθώς θεωρήθηκε ότι αμφισβητεί την αλβανική καταγωγή του Καστριώτη.[43]Στο βιβλίο τουΣκεντέρμπεης, ο νέος Αλέξανδρος των Βαλκανίων, ο Σμίτ αναφέρει ότι κατ' αυτόν το εθνώνυμο «Αλβανός», όπου αυτό συναντάται σε μεσαιωνικές πηγές, έχει μία από τις εξής σημασίες: α) Κάποιος που ομιλεί την αλβανική γλώσσα, β) κάποιος που κατάγεται από τη γεωγραφική περιοχή της Αλβανίας ανεξαρτήτως της γλώσσας που ομιλεί, καιγ) άνθρωπος των βουνών και της υπαίθρου.[44]
Παραμένει το ενδιαφέρον γιατην εθνική ταυτότητα του Καστριώτη καθώς καιγιατην κοινωνική ή εθνική σημασία του αγώνα του. Πάντως, κατά τονΟ. Σμίτ, το γεγονός ότι ο Καστριώτης μνημονεύεται σε εθνικό επίπεδο επί μερικούς αιώνες στα Βαλκάνια, οφείλεται σε λανθασμένη αντίληψη.[45]
Η πρώτη βιογραφία του Καστριώτη σε ελληνική γλώσσα εκδόθηκε το 1812 στη Μόσχα από τον Ευγένιο Βούλγαρη. Ήταν μετάφραση από άγνωστο γαλλικό πρωτότυπο. Διαδόθηκε ευρέως στην Ελλάδα και διαβάστηκε και από αγωνιστές του 1821 όπως ο Κολοκοτρώνης (Τ. Γιοχάλας, σ.21).
Οι αγώνες των Ελλήνων κατά της Οθωμανικής κυριαρχίας, από την Επανάσταση του1821 ως καιτα επαναστατικά κινήματα της Ηπείρου που ακολούθησαν, καθώς καιοι προσπάθειες για ελληνοαλβανική συσπείρωση εναντίον τωνΤούρκων συνετέλεσαν ώστε η προσωπικότητα του Γεωργίου Καστριώτη, ενώ παρέμεινε άγνωστη στηδημοτική ποίηση, να απασχολήσει την ελληνική ιστοριογραφία και λογοτεχνία του 19ουκαιτων αρχών του 20ού αιώνα.[46]Π.χ., οΚωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος υποστήριξε τη σλαβική καταγωγή του Καστριώτη, υιοθετώντας τη θέση τουΚαρλΧοπφ, και επέκρινε την ακρίβεια της βιογραφίας του Μπαρλέτι.[47] Ωστόσο, σε νεότερες εκδόσεις της Ιστορίας αναφέρει γιατον Σκεντέρμπεη ότι: «...λογίζεται Αλβανός ουχί Έλλην»..[48][49]
Τις έως τότε βιογραφίες καιτα λογοτεχνικά έργα με θέμα τονΓ. Καστριώτη συγκέντρωσε σε βιβλίο τουο Τίτος Γιοχάλας το 1975.[50]Στο πρώτο μέρος του έργου συνόψισε επίσης καιτη σημαντικότερη διεθνή βιβλιογραφία, διαπιστώνοντας ότι «ουδείς μέχρι σήμερον συνέγραψε την ιστορίαν του Σκεντέρμπεη κατά τρόπον ανταποκρινόμενον εις τας συγχρόνους επιστημονικάς αξιώσεις…» (Γιοχάλας, σ. 13).
Ανωνύμου, Επιτομή της ιστορίας Γεωργίου του Καστριώτου του επονομασθέντος Σκεντέρμπεη βασιλέως της Αλβανίας μεταφρασθείσα εκτου Γαλλικού … Μόσχα, 1812. Είναι η πρώτη στα ελληνικά βιογραφία. Αποτελεί μετάφραση άγνωστου μεταφραστή από άγνωστο γαλλικό έργο.. Αυτό το έργο επηρέασε πολλούς Έλληνες λόγιους και λογοτέχνες του 19ου αιώνα, ενώ ήταν γνωστό καισε αγωνιστές της Επανάστασης του 1821, όπως οΘ. Κολοκοτρώνης. Μεταφράστηκε στη ρουμανική, ρωσική και ιταλική γλώσσα. Η μετάφραση στα ιταλικά είχε τη σημαντικότερη απήχηση, από την οποία προήλθε το έργο τουΑ. Παπαδόπουλου-Βρετού, Ιστορία Γεωργίου Καστριώτου του μετονομασθέντος Σκεντέρμπεη, Αθήνα, 1848.
Ν. Δραγούμης, Ιστορία Γεωργίου Καστριώτου του επιλεγομένου Σκεντέρμπεη, επεξεργασθείσα κατά Παγανέλ. Αθήνα, 1861. Πρόκειται ουσιαστικά για μετάφραση του έργου του Paganel, το οποίο μετη σειρά του βασίζεται στη βιογραφία τουΜ. Barletius. Στη βιογραφία αυτή ο Δραγούμης θεωρεί τον Σκεντέρμπεη Έλληνα επειδή έτσι τον θεωρεί καιο Paganel. Η αντίληψη αυτή είχε μεγάλη απήχηση στους Έλληνες λόγιους της εποχής, ώστε ξέσπασε φιλολογική έρις (καιη τρίτη κατά σειρά βιογραφία) όταν ο Παπαρρηγόπουλος υποστήριξε ότι ο Σκεντέρμπεης ήταν Σλάβος.
Το 1876 δημοσιεύτηκε ένας μεγάλος αριθμός από μικρότερης έκτασης έργα σχετικά μετον Σκεντέρμπεη μετά από την διατύπωση από τονΚ. Παπαρρηγόπουλο της άποψης ότι ο Σκεντέρμπεης ήταν Σέρβος.[51]Την ίδια άποψη επανέλαβε σε βιογραφία που δημοσιεύτηκε στηνΕστίατην 4-1-1876. Ενωρίτερα ο ίδιος ιστορικός είχε υποστηρίξει ότι ο Σκεντέρμπεης ήταν Έλληνας[52] Από τους λόγιους που συμμετείχαν στον διάλογο, άλλοι υποστήριζαν ότι ο Σκεντέρμπεης ήταν Έλληνας (Α. Πετρίδης, Εστία 9-2-1876, Λαός 28-2-1876 και 29-3-1876), άλλοι ότι ήταν Αλβανός (Μ. Δήμιτσας, εφημ. Νεολόγος των Αθηνών, 15-2-1876) και άλλοι ότι ήταν εξαλβανισμένος Έλληνας ή Ελληνοαλβανός (Α. Μηλιαράκης, 1876, αναφέρεται στο Γιοχάλας, σ. 43, 48). Ο Παπαρρηγόπουλος ανέφερε ότι ή άποψή του βασίζεται στους Musachi, Spandugino και Χαλκοκονδύλη που αναφέρουν τον πατέρα του Σκεντέρμπεη ως Ιβάν καιτη μητέρα τουμετο σλαβικό όνομα Βοϊσάβα. Η περί ελληνικότητας άποψη βασιζόταν εν μέρει στην επιστολή τουΓ. Καστριώτη προς τον πρίγκηπα του Τάραντα Πικινίνο, όπου καυχάται ότι είναι Ηπειρώτης και απόγονος του Πύρρου.
Η αντιπαράθεση αυτή είχε συνέχεια μέχρι καιτο 2ο ήμισυ του 20ου αιώνα, καθώς γίνονταν δημοσιεύσεις από Έλληνες λογίους που υποστήριζαν ότι ο Καστριώτης ήταν Έλληνας ή Ελληνοαλβανός. Σε νεότερη έκδοση της Ιστορίαςτου Παπαρρηγόπουλου, με προσθήκες από τονΠ. Καρολίδη (Αθήνα 1932,τ. 5, σ. 294), ο Σκεντέρμπεης «κοινώς λογίζεται ως Αλβανός ουχί Έλλην».
Το 1880 επιχειρήθηκε μια βιογραφία από ανώνυμο στην εφημερίδα «Η Φωνή της Αλβανίας» που εξέδιδε οΑ. Κουλουριώτης, γιατην οποία ο Γιοχάλας δεν μπόρεσε ναβρειτα φύλλα της εφημερίδας στα οποία περιεχόταν.
Ανωνύμου, Γεώργιος Καστριώτης, εφημερίδα «Νέα Ημέρα», Τεργέστη, 1895. Βασίζεται στη βιογραφία του Barletius.
Η. Οικονομόπουλος, Γεώργιος Καστριώτης ο Σκενδέρμπης, Αθήναι 1904, εκδόσεις «Πατριωτική Βιβλιοθήκη», Νέα Υόρκη 1910. Αποτελεί περίληψη της βιογραφίας του Δραγούμη, του οποίου αποδέχεται την άποψη περί ελληνικής καταγωγής του ήρωα. Αυτή ήταν καιη τελευταία βιογραφία στα ελληνικά που καταγράφει ο Γιοχάλας το 1975.
ΟΜ. Δημίτσας, συγγραφέας τωνΜακεδονικώνκαι καθηγητής της ιστορίας στο Αρσάκειο, αντικρούοντας τονΚ. Παπαρρηγόπουλο καιτον βυζαντινό λόγιο Θεόδωρο Σπανδουγίνο Κατακουζηνό αλλά καιτον Γερμανό Χοπφοι οποίοι είχαν υποστηρίξει ότι ο Καστριότι ήταν Σλάβος, υποστήριξε στο βιβλίο τουΚριτικαί Έρευναι περί της Καταγωγής και Εθνικότητος Γεωργίου Καστριώτου του Σκενδέρμπέηστη σελίδα 25 (τυπογραφείο Βιλλαράς, Αθήνα, 1877) ότι ο Καστριώτης ήταν αλβανικής καταγωγής και τους κατηγόρησε ότι έκαναν επιλεκτική αναφορά στις πηγές, ενώ γιατον Παπαρρηγόπουλο ιδιαίτερα χαρακτήρισε τη συμπεριφορά του παράδοξη και αντιεπιστημονική.
Στη νεότερη εποχή, οι Αλβανοί επέλεξαν ως σύμβολο τον Σκεντέρμπεη. Η επιλογή αυτή οφειλόταν στο ότι ο Καστριώτης ήταν μια καλά τεκμηριωμένη προσωπικότητα, του οποίου η μνήμη ήταν ζωντανή, κυρίως μεταξύ των Αρμπερέσων (δηλαδή της αλβανόφωνης μειονότητας της νότιας Ιταλίας). Έτσι ο Σκεντέρμπεης έγινε εθνικός ήρωας, παρόλο πουοι Αλβανοί του Κοσόβου καιτων περισσότερων μερών του νότου δεν συμμετείχαν στους αγώνες του. Ενδεικτική είναι επίσης η αποτυχία τουτο 1455, να καταλάβει την πόλη τουΜπερατίου.[36] Άλλο πρόβλημα για τους Αλβανούς του 19ου αιώνα, η πλειοψηφία των οποίων ασπαζόταν τον Ισλαμισμό, ήταν η χριστιανική πίστη του Σκεντέρμπεη. Πράγματι, στα ποιήματά τους οι Αρμπερέσοι τον εγκωμίαζαν γιατον αγώνα του όχι μόνο γιατην πατρίδα, αλλά καιγιατη χριστιανοσύνη. Έτσι, η θρησκευτική αυτή παράμετρος έπρεπε να αγνοηθεί. Τελικά, στην είσοδο του 20ού αιώνα, ο Σκεντέρμπεης έγινε «το εθνικό επιχείρημα που αποδείκνυε την πολιτισμική συγγένεια της Αλβανίας μετην Ευρώπη», καθώς συμβόλιζε την ύστατη θυσία των Αλβανών στην υπεράσπιση της Ευρώπης από τις ασιατικές ορδές.[53].
Ο Σεντέρμπεης υπήρξε το ιδανικό σύμβολο ενός ενωμένου αλβανικού λαού που αντιστάθηκε στην τουρκική κυριαρχία επειδή υπήρξε το θεμέλιο της ύπαρξης μιας προ-οθωμανικής, μεσαιωνικής Αλβανίας, πουθα μπορούσε να αναγεννηθεί ως σύγχρονο αλβανικό κράτος[54]. Όταν οι σύγχρονοι εθνικιστές ιστορικοί ανατρέχουν στην εποχή του Σκεντέρμπεη αναζητούν την εικόνα της ενότητας που μπορεί να ερμηνευθεί ως πολιτική ενότητα ανάμεσα στους μεσαιωνικούς Αλβανούς. Ένας από τους ρόλου του Σκεντέρμπεη υπό αυτή την οπτική γωνία είναι να παράσχει την εικόνα της ενοποιημένης στρατιωτικής και πολιτικής αντίστασης στην οθωμανική αυτοκρατορία[55].
Υπάρχουν δύο γνωστά λογοτεχνικά έργα γιατον Σκεντέρμπεη του 15ου αιώνα. Το πρώτο γράφτηκε στις αρχές του 1480 από τον Σέρβο συγγραφέα Μαρτίν Σεγκόν (Martinus Segonius Nouomotanus), καθολικό επίσκοπο τουΟύλτσινκαι αξιοσημείωτο ανθρωπιστήτου 15ου αιώνα[56], ένα σύντομο βιογραφικό σκιαγράφημα του Σκεντέρμπεη (Ιταλικά: Narrazioni di Giorgio Castriotto, da i Turchi nella lingua loro chiamato Scander beg, cioe Alesandro Magno)[57]. Ένα άλλο λογοτεχνικό έργο του 15ου αιώνα μετον Σκεντέρμπεη ως έναν από τους κύριους χαρακτήρες ήταν Τα Απομνημονεύματα ενός Γενίτσαρου, που γράφτηκε κατά την περίοδο 1490-97 από τονΚονσταντίν Μιχαϊλόβιτς, Σέρβο γενίτσαρο στον οθωμανικό στρατό[58].
Ο Σεκντέρμπεης απέκτησε σημαντική μεταθανάτια φήμη στη Δυτική Ευρώπη. Τον 16οκαι 17ο αιώνα, τα περισσότερα από ταΒαλκάνια βρίσκονταν υπό την κυριαρχία των Οθωμανών που βρισκόταν στις πύλες της Βιέννης το 1683καιτα αφηγήματα της χριστιανικής αντίστασης στις «μουσουλμανικές ορδές» τραβούσαν την προσοχή των αναγνωστών της Δύσης[59]. Βιβλία μετη ζωή του Αλβανού πρίγκιπα άρχισαν να εμφανίζονται στη Δυτική Ευρώπη στις αρχές του 16ου αιώνα. Ένα από τα πρώτα ήταν Η Ιστορία της Ζωής καιτων πράξεων του Σκεντέρμπεη, Πρίγκιπα των Ηπειρωτών (Λατινικά: Historia de vita et gestis Scanderbegi, Epirotarum Principis, Ρώμη, 1508), που δημοσιεύθηκε μόλις τέσσερεις δεκαετίες μετά τον θάνατό του. Ο Βενετσιάνικος ιστορικός Μαρίνο Μπαρλέτι , ο οποίος, αφού βίωσε την οθωμανική κατάληψη γενέτειρας γης, εγκαταστάθηκε στην Πάντοβα όπου έγινε πρύτανης της ενοριακής εκκλησίας του Αγίου Στεφάνου. Ο Μπαρλέτι αφιέρωσε το έργο τουστονΝτον Φερράντε Καστριότι, εγγονό του Σκεντέρμπεη και στους απογόνους του. Το βιβλίο δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά στα Λατινικά[60]
↑Miklosich, Fr., επιμ.. (1858), Monumenta Serbica spectantia Historiam Serbiæ Bosnæ Ragusii (Vienna) CCCLVI: 443; Jovanović, Gordana (1990). «Starosrpski jezik u dva pisma Đurđa Kastriota Dubrovčanima». Stanovništvo slovenskog porijekla u Albaniji. Cetinje: Rastko.
↑(Αγγλικά)Doja, Albert (2006). «A Political History of Bektashism in Albania». Totalitarian Movements and Political Religions7 (1): 97. doi:10.1080/14690760500477919.
↑Σούλης Χρ. Γεώργιος, Αι νεώτεραι έρευναι περί του Γεωργίου Καστριώτου Σκενδέρμπεη. Επετηρίς Εταιρείας Βυζαντινών Σπουδών, έτος 28, Αθήνα, 1958, σελ. 446-457.
↑Κατσιαρδή-Hering, Όλγα (2014). «Από τις εξεγέρσεις στις επαναστάσεις των χριστιανών υποτελών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στη Νοτιοανατολική Ευρώπη (περ.1530 - 1821). Μια απόπειρα τυπολογίας». Τα Βαλκάνια. Εκσυγχρονισμός, ταυτότητες, ιδέες(PDF). Ηράκλειο: Βουλγαρική Ακαδημία Επιστημών. Ινστιτούτο Βαλκανικών Σπουδών. Κέντρο Θρακολογίας. Ελληνική έκδοση από Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης. σελίδες 617 και σημ. 203., όπου και μερική βιβλιογραφία τουΣμιτγιατο Σκεντέρμπεη.
↑Schmitt Jens Oliver (2009), Skanderbeg: Der neue Alexander auf dem Balkan, σελ. 353, 354.
↑Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό, τόμ. 4, σ. 335, Εκδοτική Αθηνών 1985.
↑Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος , Γεώργιος Καστριώτης ή Σκενδέρμπεϋς', Εστία, 1876, τ.1, αρ. 1[νεκρός σύνδεσμος]: «Αλλ' ήλθεν τελευταίως η αληθής ιστορία και διέλυσε τα χρυσά ταύτα όνειρα της νεότητος ημών... Ηδε ιστορική επιστήμη, αφαιρέσασα εκ μέσου τας μακράς δημηγορίας, ας ...ο Βαρλέτιος απέδιδεν εις αυτόν, παρωδός γινόμενος του Θουκυδίδου... καιτα διηγημάτια καιτα αποφθεγμάτια καιτα άλλα ποικίλα και δισαρίθμητα στολίδια.... Και πρώτον εδιδάχθημεν ότι ο Σκενδέρμπεϋς ούτε Έλλην ήτο, ούτε καν Αλβανός, αλλά Σλαύος, μηδεμίαν έχων ιδίως σχέσιν προς την Μακεδονίαν καιτην Ημαθίαν.» (σελ. 5) και «Οι αγώνες όμως του ήρωος της Κρόϊας θέλουσιν είναι πάντα θαυμαστοί, αδιάφορον ότι απέτυχον, ότι ήτο απόγονος Σλάβων και ότι εγένετο καθολικός.» (σελ.6).
↑Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος, Ανέστης Κωνσταντινίδης, Ιστορία του Ελληνικού Έθνος, τόμ. Ε, σ. 356 Εκδόσεις Ανέστη Κωνσταντινίδη, 1887 «... οδε Σκεντέρμπευς, καιανμη παραδεχθώμεν την γνώμην τουΚαρλΧοπφ (Hopf), του λέγοντος αυτόν εκ Σλαύων καταγόμενο, κοινώς λογίζεται Αλβανός ουχί Έλλην».
↑Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, με προσθήκες από τονΠ. Καρολίδη, Αθήνα 1932, τ. 5, σ. 294, αναφέρεται στο Τίτος Γιοχάλας, σ. 49.
↑ Γιοχάλας Τίτος, Ο Γεώργιος Καστριώτης-Σκεντέρμπεης εις την Νεοελληνικήν Ιστοριογραφίαν και Λογοτεχνίαν. Ίδρυμα Μελετών Χερσονήσου του Αίμου, Νο. 151, Θεσσαλονίκη, 1975.
↑Κ. Παπαρρηγόπουλος, Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τ. 5, εν Αθήναις 1874, σ. 379. Στο Γιοχάλας, σ. 41, υποσημ. 65.
↑Κ. Παπαρρηγόπουλος, Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Αθήνα 1853, επιμέλεια Κ. Δημαρά, Αθήνα 1970, σ. 111: «Ο μόνος άνθρωπος όστις ειμπόρεσε ν’ αντισταθή εις την ακατανίκητον δύναμιν των Τούρκων, …, είναι ο Έλλην Γεώργιος Καστριώτης, ο επονομαζόμενος Σκενδέρβεϋς». Αναφέρεται στο Γιαχάλας, σ. 40, 41, υποσημ. 64.
↑(Αγγλικά)Nixon, N. (2010). «Always already European: The figure of Skënderbeg in contemporary Albanian nationalism». National Identities12 (1): 13. doi:1080/14608940903542540.
↑(Ιταλικά)Studi storici. Istituto storico italiano per il medio evo. σελ. 142-145. Narrazioni di Giorgio Castriotto, da i Turchi nella lingua loro chiamato Scander beg, cioe Alesandro Magno
↑(Σερβικά) Živanović, Đorđe. «Konstantin Mihailović iz Ostrovice». Predgovor spisu Konstantina Mihailovića "Janičarove uspomene ili turska hronika" (στα Serbian). Projekat Rastko, Poljska. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 19 Απριλίου 2011. Ανακτήθηκε στις 19 Απριλίου 2011. Taj rukopis je ... postao pre 1500. godine, a po svoj prilici još za vlade Kazimira Jagjelovića (1445–1492) ... Kao što smo već rekli, Konstantin Mihailović je negde između 1497. i 1501. napisao jedino svoje književno delo, koje je sačuvano u raznim prepisima sve do naših dana ... delo napisano verovatno između 1490. i 1497, i to zbog toga što se u njemu Matija Korvin spominje kao već mrtav, a poljski kralj Jan Olbraht kao živ.CS1 maint: Μη αναγνωρίσιμη γλώσσα (link)
Εγκυκλοπαίδεια Δομή, Εκδόσεις Δομή Α.Ε., 1975, λήμμα Καστριώτης Γεώργιος ή Σκεντέρμπεης.
Encyclopedia Britannica, ηλεκτρονική έκδοση 2009, λήμματα SkanderbergκαιAlbania(Αγγλικά).
(Αγγλικά) Babinger, Franz (1992) [1978]. Mehmed the Conqueror and His Time. Μτφρ. Manheim, Ralph. Princeton University Press. ISBN0-691-01078-1.
(Αγγλικά) Bryer, Anthony (2002) [1997]. McKitterick, Rosamond, επιμ. Edward Gibbon and Empire. Cambridge University Press. ISBN0-521-52505-5.
(Αγγλικά) Fine, John V.A. (1994). Late Medieval Balkans - A Critical Survey from the Late Twelfth Century to the Ottoman conquest. University of Michigan Press. ISBN0-472-08260-4.
(Αγγλικά) Hodgkinson, Harry (2005). Scanderbeg: From Ottoman Captive to Albanian Hero. I. B. Tauris. ISBN1-85043-941-9.
(Αγγλικά)Mala, Muhamet (2017). «Insights on the national and religious war character of Gjergj Kastrioti-Skanderbeg». European Journal of Economics, Law and Social Sciences1 (1): 233-238. ISSN2519-1284.
(Αγγλικά) Nicol, Donald M. (1988). Byzantium and Venice - A Study in Diplomatic and Cultural Relations. Cambridge University Press. ISBN0-521-42894-7.
(Αγγλικά) Rama, Shinasi A. (2019). Nation Failure, Ethnic Elites, and Balance of Power. Βερολίνο: Springer. ISBN978-3-030-05191-4.
Σχετικά πολυμέσα.jpg)
