Το λήμμα παραθέτει τις πηγές του αόριστα, χωρίς παραπομπές.Βοηθήστε συνδέοντας το κείμενο με τις πηγές χρησιμοποιώντας παραπομπές, ώστε να είναι επαληθεύσιμο. Η σήμανση τοποθετήθηκε στις 31/12/2010.
ΟΧαρίλαος Τρικούπης (11 Ιουλίου 1832 - 30 Μαρτίου 1896) ήταν Έλληναςδιπλωμάτης, πολιτικόςκαιΠρωθυπουργός της Ελληνικής Δημοκρατίας. Ο Τρικούπης κυριάρχησε επί 20 χρόνια, από το 1875 έως το 1895, επτά συνολικά φορές και κυβέρνησε για σχεδόν 10 χρόνια από τα 20 αυτής της περιόδου. Στην τελευταία του κυβέρνηση δεν μπόρεσε να αντεπεξέλθει στις οικονομικές υποχρεώσεις που είχε δημιουργήσει έναντι των ξένων δανειστών με συνέπεια να επέλθει η πτώχευση της Ελλάδας μετην ιστορική φράση του«δυστυχώς επτωχεύσαμεν». Ωστόσο παρά την ανεύθυνη δημοσιονομική του πολιτική θεωρείται ένας από τους κορυφαίους και σημαντικότερους Πρωθυπουργούς της χώρας.[1]
Γεννήθηκε στοΝαύπλιο στις 11 Ιουλίου 1832 και καταγόταν από την ιστορική Οικογένεια ΤρικούπητουΜεσολογγίουκαιτην οικογένεια Καρατζά της Κωνσταντινούπολης. Ήταν γιος τουΣπυρίδωνα Τρικούπη (πολιτικού, ιστορικού και επίσης πρωθυπουργού της Ελλάδας) και της Αικατερίνηςτο γένος Μαυροκορδάτου.[2] Ανάδοχός του ήταν ο ναύαρχος Ανδρέας Μιαούλης.[3] Μετά τη φοίτησή τουστο Πρότυπο Γυμνάσιο της Αθήναςστην Πλάκα, όπου γυμνασιάρχης του ήταν οΓεώργιος Γεννάδιος, σπούδασε νομικήστοΠανεπιστήμιο Αθηνών, όπου μετά τριετή φοίτηση συμπλήρωσε τις σπουδές τουστοΠαρίσι. Μετο τέλος των σπουδών του χρημάτισε ιδιαίτερος γραμματέας του πατέρα του, Σπυρίδωνα που τότε ήταν πρέσβης στοΛονδίνοκαι ακολούθως το 1856 διορίστηκε επίσημος γραμματέας της πρεσβείας στο Λονδίνο ακολουθώντας το διπλωματικό σώμα. Το 1862 εκλέχτηκε πληρεξούσιος της Β΄ Εθνικής Συνέλευσης της ελληνικής παροικίας του Λονδίνου[4]και αποσυρθέντος του πατέρα του ανέλαβε ως επιτετραμμένος της πρεσβείας. Ανκαιη διπλωματική σταδιοδρομία του υπήρξε βραχεία, εν τούτοις διακρίθηκε γιατην απαράμιλλη δεξιοτεχνία του, το 1863, κατά τις διαπραγματεύσεις μετην αγγλική κυβέρνηση, ως πληρεξούσιος της ελληνικής κυβέρνησης, στη σχετική συνθήκη της παραχώρησης τωνΙονίων νήσων από τηΜεγάλη ΒρετανίαστοΒασίλειο της Ελλάδος, που ήταν ο κυρίαρχος όρος αποδοχής του στέμματος του Βασιλείου από τον πρίγκιπα και μετέπειτα Βασιλέα των Ελλήνων Γεώργιο τον Α΄. Σημειώνεται ότι το θέμα της παραχώρησης, στην πραγματικότητα εκχώρησης, των νήσων αυτών δεν ήταν τόσο απλό μετά την αντίδραση της Βασιλικής Αυλής της Δανίας, όπου η σχετική συνθήκη είχε συνομολογηθεί ερήμην της ελληνικής κυβέρνησης, συνέπεια της οποίας ήταν να ακολουθήσει δεύτερη σχετική συνθήκη μετο διπλωματικό όρο «ενσωμάτωση». Επί της 2ης αυτής συνθήκης ήταν πληρεξούσιος οΧ. Τρικούπης, του οποίου η διπλωματική καριέρα κράτησε 8 έτη (1856-1864).
Το 1864 παραιτήθηκε από τη διπλωματική υπηρεσία γιανα συμμετάσχει στις εκλογές. Το 1865 εκλέχτηκε βουλευτής Μεσολογγίουκαιτο 1866 ανέλαβε τη θέση τουΥπουργού Εξωτερικών στην 3ηκυβέρνηση του Αλέξανδρου Κουμουνδούρου, αλλά στους επόμενους μήνες ήρθε σε διάσταση απόψεων μετονΚουμουνδούροκαι απομακρύνθηκε από την κυβέρνηση. Για τέσσερα χρόνια πολιτεύτηκε (1868-1872) ανεξάρτητα από τα κόμματα που υπήρχαν.
Το 1872 ίδρυσε το «Πέμπτο κόμμα», στο οποίο συγκεντρώθηκαν οιπιοφιλελεύθερεςκαιπροοδευτικές προσωπικότητες της εποχής. Το 1874, μέσα σε κλίμα πολιτικής αυθαιρεσίας της τότε κυβέρνησηςτουΔημήτριου Βούλγαρη, μετα περίφημα Στηλιτικά, έγραψε στην εφημερίδα «Καιροί» ένα σαρκαστικό άρθρο μετον τίτλο «Τις πταίει», που δημοσιεύτηκε στις 29 Ιουνίου του 1874, στο οποίο κατήγγειλε το πολιτικό σύστημα της εποχής, αλλά ουσιαστικά κατηγορούσε τον Βασιλιά, επειδή μετά την πτώση τουΕπαμεινώνδα Δεληγεώργη, εξαιτίας τωνΛαυρεωτικών, είχε χρίσει κυβέρνηση εκείνη του Βούλγαρη που ήταν μειοψηφίας. Την εποχή εκείνη μετο υφιστάμενο Σύνταγμα κανένα κόμμα δεν μπορούσε να πλειοψηφήσει από μόνο του. Έτσι όλοι οι τότε κυβερνητικοί σχηματισμοί ήταν κυβερνήσεις μειοψηφίας. Οδε βασιλεύς, προκειμένου να αποφύγει κατάσταση ακυβερνησίας με αλλεπάλληλες εκλογές, αναγκαζόταν κάθε φορά να χρίζει κυβέρνηση το κόμμα εκείνο μετη σχετική πλειοψηφία.
ΟΧ. Τρικούπης μετά το πρώτο του εκείνο άρθρο δημοσίευσε και δεύτερο στις 9 Ιουλίου του 1874 μετον τίτλο «Παρελθόν και Ενεστώς», μετο οποίο έθετε ως δόγμα της Βουλής τη«δεδηλωμένη» (εμπιστοσύνη) της Βουλής, που αργότερα και καθιερώθηκε ως «αρχή της δεδηλωμένης». Γιατο τόλμημα όμως των άρθρων του αυτών, ανκαιτο πρώτο θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως ακαδημαϊκή διάλεξη, στρεφόμενη όμως κατά του «ανεύθυνου» κατά το Σύνταγμα Βασιλέως, συνελήφθη ο εκδότης της εφημερίδας Π. Κανελλίδης θεωρούμενος ως ο συντάκτης. Κατά την ανάκριση απροσδόκητα αποκαλύφθηκε ότι πραγματικός συντάκτης ήταν οΧ. Τρικούπης, που παρουσιάστηκε αυθόρμητα και ανέλαβε την ευθύνη των ανυπόγραφων άρθρων του. Έτσι, αναγκάστηκε η Δικαιοσύνη να προφυλακίσει τον Τρικούπη με μόνο τέσσερις ημέρες φυλάκιση, πλην όμως αφέθηκε ελεύθερος με εγγύηση και τελικά αθωώθηκε μεβούλευμα.
Παρά ταύτα λίγους μήνες μετά, τον Απρίλιο του 1875, πήρε εντολή από τον Βασιλιά να σχηματίσει κυβέρνηση, τηνΚυβέρνηση Χαρίλαου Τρικούπη 1875, διαλύοντας τηΒουλήκαιτη διενέργεια στη συνέχεια εκλογών. Παρέμεινε έτσι στην εξουσία για 5,5 περίπου μήνες, μέχρι τις 15 Οκτωβρίου του ίδιου έτους, όπου κατά τις εκλογές που διεξήχθησαν, διατηρώντας και αυτός μειοψηφία αναγκάστηκε σε παραίτηση υπέρ του Αλέξανδρου Κουμουνδούρου, που είχε πλειοψηφήσει. Ιδού πως περιγράφει τα τότε γεγονότα με τους ανεπανάληπτους σατιρικούς του στίχους ο «σύγχρονος Αριστοφάνης» Γεώργιος Σουρής:
Όταν έπεσε ηκυβέρνηση Κουμουνδούρου, που αντικατέστησε την Κυβέρνηση Κανάρη, ο Τρικούπης έφτιαξε μια κυβέρνηση, τηνΚυβέρνηση Χαριλάου Τρικούπη 1878 (πουτην αποκάλεσαν Υπουργείον Τρικούπη-Ζαΐμη), η οποία δεν μπόρεσε ναβρει υποστήριξη στη Βουλή και έπεσε πέντε ημέρες μετά τον σχηματισμό της.
Στον Τρικούπη αποδίδεται η φράση «δυστυχώς επτωχεύσαμεν» ενώπιον της Βουλής, την οποία, όμως ουδέποτε διετύπωσε, όπως αποδεικνύεται από την ανάγνωση των πρακτικών της Βουλής.[5] Πέραν αυτού, από μελέτη των στοιχείων εκτιμάται ότι η πτώχευση θα είχε αποφευχθεί, ανο βασιλιάς Γεώργιος Α΄ αποδεχόταν τους χειρισμούς του Χαριλάου Τρικούπη γιατη σύναψη νέου δανείου γιατην αντιμετώπιση του χρέους.
Ο Γεώργιος δεν δέχτηκε την πρόταση του Τρικούπη να κυρωθεί η σύμβαση του δανείου - όπως προέβλεπε σχετικός Νόμος - καιτη σύσταση «Ταμείου Δανείου» με βασιλικό διάταγμα και αντιπρότεινε να δώσει η Βουλή ειδική εξουσιοδότηση. Πιεζόμενος από τον Τρικούπη ζήτησε προθεσμία 48 ωρών «γιανα σκεφτεί». Στο διάστημα αυτό με κρυπτογραφικό τηλεγράφημαπου εστάλη στο Λονδίνο από τα Ανάκτορα δινόταν η εντολή να πουλήσουν στο χρηματιστήριο πολλών εκατομμυρίων ομολογίες ελληνικών δανείων, πουοι τιμές τους ανέβαιναν καθημερινά εν όψει του νέου δανείου. Όλα αυτά οδήγησαν αμέσως τον Τρικούπη σε παραίτηση καιτη χώρα, ύστερα από λίγο, στην πτώχευση.[5] Στις εκλογές του 1895 απέτυχε[6]να εκλεγεί βουλευτής με αποτέλεσμα να αυτοεξοριστεί στις Κάννες της Γαλλίας. Το 1896, λίγο πριν πεθάνει, τέθηκε χωρίς τη θέλησή του υποψήφιος στις αναπληρωματικές εκλογές στηνεπαρχία Βάλτουκαι εκλέχτηκε πανηγυρικά.
Το άγαλμα του Χαρίλαου Τρικούπη στηνΠαλιά Βουλή. Αναγράφεται η ρήση «Η Ελλάς θέλη να ζήση καιθα ζήση»
Τον Οκτώβριο του 1867 ως υπουργός Εξωτερικών υπέγραψε σύμφωνο αμυντικής συνεργασίας μετον ηγεμόνα Μιχαήλ της Σερβίας.
Τον Μάρτιο του 1880 με πρότασή του καταργήθηκε ο φόρος της δεκάτης σταδημητριακά προϊόντα και αντικαταστάθηκε μετον φόρο επί των αροτριώντων κτηνών. Επίσης μείωσε τηστρατιωτική θητείασε ένα έτος αντί τριών που ήταν μέχρι τότε.
Μετην κυβέρνηση που συγκρότησε τον Μάρτιο του 1882 αναδιοργάνωσε τηναστυνομία, τηναγροφυλακήκαιτηΣτρατιωτική Σχολή Ευελπίδων. Θέσπισε νόμους για προσόντα, μονιμότητα και προαγωγή δημοσίων υπαλλήλων. Αποφάσισε την αποξήρανση της λίμνης Κωπαΐδαςκαιτη δημιουργία σιδηροδρομικού δικτύου. Είναι χαρακτηριστικό ότι, ενώ το 1882 υπήρχαν σε λειτουργία μόνο 9 περίπου χιλιόμετρα σιδηροδρομικής γραμμής που συνέδεαν τηνΑθήνα (Θησείο) μετο επίνειό της, τονΠειραιά, το 1893 λειτουργούσαν 914 χιλιόμετρα σιδηροδρομικών γραμμών και άλλα 490 ήταν υπό κατασκευή. Γιατη χρηματοδότηση των έργων πήρε δύο μεγάλα δάνεια και επέβαλε φορολογία στονκαπνόκαιτοκρασί. Η διάνοιξη της Διώρυγας της Κορίνθου επετεύχθη χάρη στον Τρικούπη, ο οποίος καιτην εγκαινίασε το 1893. Επίσης έδωσε ιδιαίτερη σημασία στην ανάπτυξη της παιδείας.
Στην επόμενη διακυβέρνησή του (1886-1890) μείωσε τον αριθμό των βουλευτών από 240 σε 150 (το κατώτατο όριο που προέβλεπε τότε τοΣύνταγμα) και επίσης ενίσχυσε τοΒασιλικό Ναυτικόμε παραγγελία τριών μεγάλων πλοίων, τωνθωρηκτώνΎδρα, ΣπέτσαικαιΨαρά, γιατη χρηματοδότηση των οποίων αναγκάστηκε να πάρει και άλλο ένα δάνειο. Επέβαλε και φόρο επί των οικοδομών.
Ο Χαρίλαος Τρικούπης επιδίωξε έναν ιδιαίτερα αισιόδοξο εκσυγχρονισμό, ο οποίος παρουσίασε πάντως προβλήματα, καθώς οι αλλαγές δε βρήκαν πρόσφορο έδαφος λόγω της προβληματικής ελληνικής οικονομίαςκαιτουσυντηρητικού πνεύματος της εποχής. Χαρακτηριστικός πολιτικάντης αντίπαλος στην εποχή του ήταν οΤσελεπίτσαρηςπου διοργάνωνε πορείες με συνθήματα εναντίον του Τρικούπη.
Χαρακτηριστικό της προοδευτικότητάς του είναι το παράτολμο, γιατην εποχή του, όραμά τουγιατη ζεύξη του στενού Ρίου-Αντιρρίου, ιδέα που υλοποιήθηκε πάνω από έναν αιώνα αργότερα, το 2004, μετην κατασκευή της Γέφυρας Ρίου-Αντιρρίου, στην οποία δόθηκε το όνομά του στις 25 Μαΐου 2007.[7]
Η εικόνα της Αθήνας όταν ο Τρικούπης ολοκλήρωσε καιτη δεύτερη μακροχρόνια πρωθυπουργία του είχε αλλάξει σημαντικά. Ενώ στα μέσα του αιώνα Γάλλοι περιηγητές ανέφεραν ότι δεν έβλεπαν ούτε ένα δημόσιο κτήριο άξιο προσοχής, στη δεκαετία του 1890 η πρωτεύουσα μπορούσε να υπερηφανευθεί για πολλά και ωραία οικοδομήματα, τα περισσότερα από τα οποία ανεγέρθηκαν με δωρεές εθνικών ευεργετών και υπό την επίβλεψη τουΕρνέστου Τσίλλερ.[8]
Γελοιογραφία τουΝέου Αριστοφάνη, μετον Τρικούπη να πνίγεται μέσα στη θάλασσα της λαϊκής οργής, μετά την κυβερνητική πολιτική δανείων και φόρων
Το μέγαρο του Χημείου τουΠανεπιστημίου σχεδιάσθηκε από τονΤσίλλερκαι θεμελιώθηκε το1887. Η ανέγερση του Πανεπιστημίου είχε ολοκληρωθεί πριν από τις διακυβερνήσεις Τρικούπη, το κτήριο της Ακαδημίας, όμως, που παραδόθηκε στον Τρικούπη το 1887, ανεγέρθηκε επί της πρωθυπουργίας του, με δωρεά τουΣίμωνος Σίνα, βάσει σχεδίων τουΘεόφιλου Χάνσενκαι υπό την επίβλεψη τουΤσίλλερ.Το κτήριο της Εθνικής Βιβλιοθήκης, που ανεγέρθηκε με δωρεά των αδελφών Βαλλιάνων, και αυτό βάσει σχεδίων του Χάνσεν και υπό την επίβλεψη του Τσίλλερ, θεμελιώθηκε το1888. Ο Τρικούπης ενδιαφέρθηκε τόσο για αυτό, ώστε προέδρευε ο ίδιος της επιτροπής που παρακολουθούσε την πρόοδο των εργασιών του.[8]
Γενικότερα, η δράση του Χαριλάου Τρικούπη στηνΕλλάδα θεωρείται από τις πιο καθοριστικές γιατη μετάβαση της χώρας στον 20ό αιώνα. Το έργο του προκάλεσε πολλές φορές διχογνωμίες και αντιδράσεις την εποχή εκείνη, όμως τα αποτελέσματά τουσε πολλές περιπτώσεις είναι ορατά ακόμα καιστη μεταγενέστερη και σύγχρονη Ελλάδα.
Συνοψίζοντας, ο Χαρίλαος Τρικούπης υλοποίησε πολλά έργα στη χώρα με στόχο τον εκσυγχρονισμό της καιγι' αυτό αποτελεί αναμφίβολα έναν από τους μεγαλύτερους πολιτικούς που πέρασαν από αυτήν.
Ενώ είναι εγκατεστημένος στις Κάννες, και παρά την άρνησή του, οι φίλοι του προτείνουν την υποψηφιότητά τουστην επαναληπτική εκλογή (17 Μαρτίου 1896) της επαρχίας Βάλτου. Εκλέγεται παμψηφεί. Ωστόσο, η υγεία του κλονίζεται σοβαρά, καθώς η ποδάγρα από την οποία πάσχει του προκαλεί επιπλοκές στα νεφρά καιτην καρδιά. Κοντά τουθα βρεθεί η αδελφή τουΣοφίακαιο εξάδελφός τους Κωνσταντίνος Τρικούπης.
Ο Χαρίλαος Τρικούπης πεθαίνει στις 6.05 μ.μ. της 30ης Μαρτίου 1896, σε ηλικία 63 χρονών. Την ίδια μέρα ηΑθήνα πανηγυρίζει τη νίκη τουΣπύρου ΛούηστονΜαραθώνιο κατά τη διάρκεια των Α΄ Διεθνών Ολυμπιακών Αγώνων στοΠαναθηναϊκό Στάδιο (25 Μαρτίου – 3 Απριλίου 1896). Ο πολιτικός του αντίπαλος, Θεόδωρος Δηλιγιάννης, αρνήθηκε να χρησιμοποιήσει πολεμικό πλοίο γιανα μεταφέρει τη σορό τουστην Ελλάδα και τελικά κάλυψαν τα έξοδα φίλοι του, με πρώτο τον τραπεζίτη Ανδρέα Συγγρό.
Η σορός του εκτίθεται σε λαϊκό προσκύνημα στην κατοικία τουστην οδό Ακαδημίας. Η νεκρώσιμη ακολουθία τελείται στον ναό της Ζωοδόχου Πηγής, παρουσία των βασιλέων καιτου συνόλου του πολιτικού κόσμου, χωρίς επικήδειους και στεφάνια σύμφωνα με επιθυμία του. Ενταφιάζεται στον οικογενειακό τάφο στο Α΄ Νεκροταφείο Αθηνών.[9]
ΟΑλέξανδρος Παπαδιαμάντης είπε στην κηδεία του Τρικούπη: «Ακόμη αδυνατώ να συνοικειωθώ προς την ιδέα ότι ο Χαρίλαος Τρικούπης δεν υπάρχει πλέον εν τοις ζώσιν, ότι ο κολοσσός ούτος της πολιτικής κείται νεκρός», ενώ δημοσίευσε και νεκρολογία γιατον Τρικούπη.[1]
↑Το όνομα το διάλεξε η μητέρα του, προβλέποντας ή ελπίζοντας ότι θα φέρει χαρά στον λαό. Σύμφωνα με άλλη εκδοχή λόγω της χαράς του λαού γιατην άφιξη τουΌθωνα. Λύντια Τριχά, Ο γνωστός καιο άγνωστος Χαρίλαος Τρικούπης, εκδ. ΚΑΠΟΝ, Αθήνα, 2002, σελ. 11
↑Αριστοτέλης Σταυρόπουλος, «Το πρακτικό της πρώτης εκλογής του Χαρίλαου Τρικούπη στο Ελληνικό κοινοβούλιο», Δελτίον της Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας της Ελλάδος, τομ. 24 (1981), σελ. 586-598
↑ 5,05,1Φλεριανού, Αικατερίνη (1999). Χαρίλαος Τρικούπης: Η ζωή καιτο έργο του. Αθήνα: Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων. σελ. 25.
↑Στις εκλογές της 16ης Απριλίου του 1895 εκλέχτηκε ο εντελώς άγνωστος αντίπαλος του Γουλιμής με διαφορά τεσσάρων ψήφων!
Χούτας Νικ. Ε. - Ο βουλευτής Βάλτου Χαρίλαος Τρικούπης. Το εκκρεμές καιη επώαση μιας εκλογικής επανόδου (1895-1896). Η Ελλάδα σε αναζήτηση ηγεσίας - Εκδόσεις Γέφυρα, Αθήνα 2011 (ISBN 978-960-99854-0-6)
1Πρωθυπουργός πραξικοπηματικής κυβέρνησης. 2Πρωθυπουργός κυβέρνησης πουδεν ελέγχει την Αθήνα. 3Υπό διαφορετικό τίτλο. 4Πρωθυπουργός της "Ελληνικής Πολιτείας" κατά τη διάρκεια της Κατοχής. 5Υπηρεσιακός πρωθυπουργός.