Ταχρυσάνθεμα (Chrysanthemum), γνωστά και ως αγιοδημητριάτικα ή οκτωβρούδες (Κύπρος), είναι γένος ανθοφόρων φυτών που ανήκει στην οικογένεια τωναστεροειδών (ή συνθέτων). Τα χρυσάνθεμα είναι ιθαγενή της Ασίας και της βορειανατολικής Ευρώπης. Τα περισσότερα ήδη βρίσκονται στην ανατολική Ασία και θεωρείται ότι το γένος προέρχεται από τηΚίνα.[1]Τα είδη χρυσανθέμων καιτα αναρίθμητα υβρίδια και ποικιλίες τους χρησιμοποιούνται για διακοσμήση κήπων.
Ποικιλίες «χρυσό Έντι Γουέντιντ» και «Φίλινγκ Γκριν»
Τα άγρια χρυσάνθεμα είναι ποώδη ή ημιξυλώδη πολυετή φυτά, με ύψους από 20 εκατοστά μέχρι μεγαλύτερο από 1,5 μέτρο, ανάλογα μετο έδαφος. Είναι φυλλοβόλλα, δηλαδή το χειμώνα χάνουν τα φύλλα τους. Έχουν εναλλάξ σκούρα πράσινα φύλλαπου χωρίζονται σε φυλλάδια με οδοντωτή ή περιστασιακά λεία άκρα. Η κάτω επιφάνεια τους έχει γκριζοπράσινο χρώμα. Η σύνθετη ανθοφορία του είναι μια σειρά από ταξιανθίες κεφάλια ή μερικές φορές ένα μοναχικό κεφάλιο. Το κεφάλιο έχει μια βάση που καλύπτονται σε στρώματα από βάκτρια. Τα πέταλα είναι λευκά, κίτρινα ή κόκκινα. Πολλά καλλωπιστικά υβρίδια έχουν αναπτυχθεί ώστε να φέρουν σειρές ακτινωτών πετάλων σε μεγάλη ποικιλία χρωμάτων. Τα άνθη των άγριων ειδών είναι κίτρινα. Τα πέταλα μπορεί να είναι τόσο πυκνά ώστε ναμη φαίνεται το κεφάλιο. Ο καρπός είναι ένα ραβδωτό αχαίνιο.[2][3] Έχουν ανεπτυγμένο ριζικό σύστημα ώστε να απορροφούν καλά την υγρασία του εδάφους, και έτσι αντέχουν σε υψηλές θερμοκρασίες, αλλά οι ρίζες τους μπορούν να σαπίσουν εύκολα.[4]
Τα χρυσάνθεμα καλλιεργούνται στην Κίνα από τον 15ο αιώνα π.Χ. ως βότανα[5]μετα βλαστάρια τουνα χρησιμοποιούνται στις σαλάτες ενώ τα φύλλα καιτα άνθη στοτσάι.[6]Σε ζωγραφισμένα κεραμικά τα χρυσάνθεμα αυτά μοιάζουν μετα σημερινά. Μέχρι το 1630 είχαν καταγραφεί περίπου 500 ποικιλίες[2]. Η καλλιέργεια τουστηνΙαπωνία άρχισε τον 8ο αιώνα μ.Χ.. Τα χρυσάνθεμα άρεσαν τόσο πόλυ στους Ιάπωνες ώστε μια ποικιλία με 16 πέταλα που ονόμαζεται «ιτσιμοντζιγκίνου» αποτελεί το έμβλημα της αυτοκρατορικής οικογένειας της Ιαπωνίας.[5]Το 1910 το χρυσάνθεμο ανακηρύχθηκε το εθνικό άνθος της Ιαπωνίας.
ΣτηνΕυρώπητα χρυσάνθεμα έφτασαν στα μέσα του 17ου αιώνα. Το 1753 οΚάρολος Λινναίος τους έδωσε το όνομα χρυσάνθεμα από τις ελληνικές λέξεις χρυσόςκαιάνθοςκαι σημαίνει χρυσό λουλούδι.[5]Η πρώτη επιτυχημένη καλλιέργεια χρυσανθέμων έλαβε χώρα το 1789 όταν ένας έμπορος από τηΜασσαλία έφερε από τη Κίνα τρεις ποικιλίες από τις οποίες μόνο μία επέζησε και ονομάστηκε «Παλιά Μοβ». Το 1826 παράχθηκε η πρώτη νέα ποικιλία στην Ευρώπη. Μέχρι τότε όλες οι νέες ποικιλίες προέρχονταν από την Άπω Ανατολή. Στις Ηνωμένες Πολιτείες τα χρυσάνθεμα εισάχθηκαν στις αρχές του 19ου αιώνα. Η πρώτη αμερικανική ποικιλία παρουσιάστηκε το 1841 και ονομάστηκε Ουίλιαμ Πεν.[7]
Οι διάφορες ποικίλιες των εξημερωμένων χρυσανθέμων χρησιμοποιούνται σήμερα εκτενώς για καλλωπιστικούς σκοπούς, είτε στο έδαφος είτε σε γλάστρα. Τα άνθη τους χρησιμοποιούνται καισε βάζα. Επίσης, τα βλαστάρια του, βραστά καιμη, χρησιμοποιούνται στην Κίνα στις σαλάτες ενώ τα φύλλα καιτα άνθη, ιδίως τα κίτρινα φύλλα τουC. morifolium, βράζονται ώστε να παραχθεί γλυκό αφέψιμα, γνωστό ως τσάι χρυσανθέμων.
Επίσης, ένα είδος χρυσάνθεμου, τοπύρεθρο (Chrysanthemum [ή Tanacetum] cinerariaefolium) είναι οικονομικά σημαντικό ως φυσική πηγή βιοδιασπώμενων εντομοκτόνων. Οι δραστικές ουσίες, γνωστές ως πυρεθρίνες, εκχυλίζονται από τα αχαίνια των φυτών. Οι πυρεθρίνες επιδρούν στο νευρικό σύστημα των εντόμων. Σε μικρές δόσεις είναι εντομοαπωθητικές. Ανκαι είναι επιβλαβείς γιατα ψάρια, είναι λιγότερο τοξικές γιατα θηλαστικά απ'ότι τα συνθετικά εντομοκτόνα.
