ΤοAlma mater (λατινικά: alma mater, κυριολεκτικά «θρεπτική μητέρα», πληθ. [σπάνια χρησιμοποιείται] almae matres) είναι μιααλληγορική λατινική φράση που χρησιμοποιείται σήμερα γιανα προσδιορίσει ένα σχολείο, κολέγιο ή πανεπιστήμιοπου κάποιος παρακολούθησε παλαιότερα.[1]Η φράση μεταφράζεται ποικιλοτρόπως ως «θρέφουσα μητέρα», «θηλάζουσα μητέρα» ή «ανατροφοδοτούσα μητέρα», υποδηλώνοντας ότι ένα σχολείο παρέχει πνευματική τροφή στους μαθητές του.[2]
Ο όρος εισήλθε στην ακαδημαϊκή χρήση όταν τοΠανεπιστήμιο της Μπολόνια υιοθέτησε το σύνθημα Alma Mater Studiorum («Μητέρα των Σπουδών»), γιανα γιορτάσει την ιστορική ιδιότητα του πανεπιστημίου ως το παλαιότερο και μακροβιότερο πανεπιστήμιο που λειτουργεί συνεχώς στον κόσμο.[4]
Ο όρος σχετίζεται μετον όρο alumnus, που σημαίνει κυριολεκτικά «θηλάζων» ή «αυτός που τρέφεται», ο οποίος χρησιμοποιείται συχνά για έναν απόφοιτο.[5]
Ανκαιτοalma (θρεπτική) ήταν ένα κοινό επίθετο γιατηΔήμητρα, τηνΚυβέλη, τηνΑφροδίτηκαι άλλες Μητέρες θεές, δεν χρησιμοποιούνταν συχνά σε συνδυασμό μετοmaterστα κλασικά λατινικά.[6]ΣτοΛατινικό Λεξικό της Οξφόρδης (Oxford Latin Dictionary), η φράση αποδίδεται στονΛουκρήτιοστο έργο τουΠερί της φύσεως των πραγμάτων (De rerum natura), όπου χρησιμοποίησε τον όρο ως επίθετο γιανα περιγράψει μια θεά της γης:
Denique caelesti sumus omnes semine oriundi
omnibus ille idem pater est, unde alma liquentis
umoris guttas mater cum terra recepit (2. 991-93)
Όλοι μας είμαστε βγαλμένοι από αυτόν τον ουράνιο σπόρο,
όλοι μας έχουμε τον ίδιο πατέρα, από τον οποίο προέρχεται ηγη, η θρεπτική μητέρα, δέχεται σταγόνες υγρής υγρασίας
Απεικόνιση της Alma Mater όπως τυπώθηκε, σε σελίδα τίτλου βιβλίου, το 1600 από τονΤζον Λέγκατ (John Legate), τυπογράφο τουΠανεπιστημίου του Κέιμπριτζ.[8]
Η πρώτη καταγεγραμμένη χρήση του όρου γιατην αναφορά σε πανεπιστήμιο σε αγγλόφωνη χώρα είναι το 1600, όταν ο τυπογράφος τουΠανεπιστημίου του Κέιμπριτζ, Τζον Λέγκατ (John Legate), άρχισε να χρησιμοποιεί ένα έμβλημα γιατονπανεπιστημιακό εκδοτικό οίκο.[9][10]Η πρώτη γνωστή εμφάνιση του σχεδίου προέρχεται από τησελίδα τίτλουσε βιβλίο του Ουίλιαμ Πέρκινς (William Perkins), στο έργο A Golden Chain (Μια Χρυσή Αλυσίδα), όπου η λατινική φράση Alma Mater Cantabrigia («Θρεπτική Μητέρα Κέιμπριτζ») αναγράφεται σε ένα βάθρο που φέρει μια γυμνή, θηλάζουσα γυναίκα που απεικονίζεται μεκορώνα muraria.[11][12]
Στα αγγλικά ετυμολογικά έργα αναφοράς, συχνά η πρώτη χρήση που σχετίζεται μετο πανεπιστήμιο αναφέρεται το 1710, όταν μια ακαδημαϊκή μητρική φιγούρα αναφέρεται σεμια ανάμνηση του Χένρι Μορ (1614–1687, Henry More) από τον Ρίτσαρντ Γουάρντ (Richard Ward).[13][14]
Πολλά ιστορικά ευρωπαϊκά πανεπιστήμια έχουν υιοθετήσει τοAlma Mater ως μέρος της λατινικής μετάφρασης του επίσημου ονόματός τους. Η λατινική ονομασία τουΠανεπιστημίου της Μπολόνια, Alma Mater Studiorum (Θρεπτική Μητέρα των Σπουδών), αναφέρεται στην ιδιότητά του ως το παλαιότερο πανεπιστήμιο που λειτουργεί συνεχώς στον κόσμο. Άλλα ευρωπαϊκά πανεπιστήμια, όπως τοΠανεπιστήμιο της Λειψίας (Alma Mater Lipsiensis) στηΓερμανία ή τοΓιαγκιελόνιο Πανεπιστήμιο (Alma Mater Jagiellonica) στηνΠολωνία, έχουν χρησιμοποιήσει την έκφραση με παρόμοιο τρόπο σε συνδυασμό με γεωγραφικά ή ιδρυτικά χαρακτηριστικά. Τουλάχιστον ένα, το Alma Mater Europaea στοΣάλτσμπουργκ της Αυστρίας, ένα διεθνές πανεπιστήμιο που ιδρύθηκε από τηνΕυρωπαϊκή Ακαδημία Επιστημών και Τεχνώντο 2010, χρησιμοποιεί τον όρο ως επίσημη ονομασία του.
Στον αρχαίο ρωμαϊκό κόσμο υπήρχαν πολλά αγάλματα της Alma Mater, ορισμένα από τα οποία σώζονται ακόμη (π.χ. στονΠαλατίνο Λόφο της Ρώμης).
Σύγχρονα γλυπτά τής Alma Mater βρίσκονται σε περίοπτες τοποθεσίες σε αρκετές πανεπιστημιουπόλεις της Αμερικής, μεπιο χαρακτηριστικό το χάλκινο άγαλμα Alma MaterτουΝτάνιελ Τσέστερ Φρενς (Daniel Chester French), που βρίσκεται στα σκαλιά της βιβλιοθήκης «Low Library» τουΠανεπιστημίου Κολούμπια.
Παρόμοιο γλυπτό, υπάρχει καιστα σκαλιά της μνημειακής εισόδου τουΠανεπιστημίου της Αβάνας (Universidad de La Habana), στηνΑβάνα της Κούβας. Το άγαλμα Alma Mater, το οποίο βασίστηκε σε αυτό του Κολούμπια, χυτεύτηκε το 1919 από τον Μάριο Κορμπέλ (Mario Korbel), μετην Φελιτσιάνα Βιγιαλόν Ουίλσον (Feliciana Villalón Wilson) ως πηγή έμπνευσης. Εγκαταστάθηκε στη σημερινή του θέση το 1927, υπό την καθοδήγηση του αρχιτέκτονα Ράουλ Οτέρο (Raul Otero).[16]
Μια τοιχογραφία στην κύρια βιβλιοθήκη «Sterling Memorial Library» της Πανεπιστημιακής Βιβλιοθήκης του Γέιλ, στοΝιου Χέιβεντου Κονέκτικατ, φιλοτεχνημένη το 1932 από τον Γιουτζήν Σάβατζ (Eugene Savage), απεικονίζει την Alma Mater ως φορέα του φωτός και της αλήθειας, που στέκεται ανάμεσα στις προσωποποιημένες τέχνες και επιστήμες.
Απεικονίσεις της Alma Mater
Alma Mater, Πανεπιστήμιο της Αβάνας.
Λοράντο Ταφτ (Lorado Taft), Alma Mater, 1929, Πανεπιστήμιο του Ιλινόις Ουρμπάνα-Σαμπέιν.
Γιουτζήν Σάβατζ (Eugene Savage), Alma Mater, 1932, Πανεπιστήμιο Γέιλ.
Σάιρους Ντάλιν (Cyrus Dallin), Alma Mater, Σαιντ Λούις (Mary Institute and St. Louis Country Day School).