Triện thư

Triện thư (giản thể: 篆书; phồn thể: 篆書てんしょ; bính âm: zhuànshū), hay chữ triện, là một kiểu chữ thư pháp Trung Quốc cổ. Đây là loại chữ tượng hình có nguồn gốc từ chữ giáp cốt thời nhà Chu và phát triển ở nước Tần trong thời kì Chiến quốc. Kiểu chữ triện của nhà Tần trở thành dạng chữ viết chính thức cho toàn Trung Quốc dưới thời nhà Tần và tiếp tục được sử dụng rộng rãi để khắc trang trí trên các ấn tín dưới thời nhà Hán.

Triện thư chia làm hai loại: đại triện và tiểu triện. Đại triện (大篆だいてん) là thể chữ phát triển từ Kim văn, lưu hành vào thời Tây Chu, không thống nhất và có nhiều dị thể ở các nước khác nhau. Tiểu triện (小篆しょうてん) hay Tần triện (秦はた篆) là lối chữ phát triển từ Đại triện, ra đời từ khi Tần Thủy Hoàng thống nhất sáu nước và đề ra chính sách thống nhất văn tự. Đây có thể coi là kiểu chữ thống nhất đầu tiên của Trung Quốc, do đó, khi nhắc đến triện thư thường là đề cập đến tiểu triện nhiều hơn. Tiểu triện được sử dụng từ khi nhà Tần thành lập đến khoảng thời Tây Hán, sau đó bi thay thế bởi Lệ thư với lối viết đơn giản hơn.

Chữ triện chủ yếu được dùng để khắc con dấu vì độ phức tạp cao và đặc tính hình dáng khiến cho chữ rất khó giả mạo. Ngoài ra, nhờ tính thẩm mỹ đặc thù, chữ triện còn được dùng để viết thư pháp.

Triện thư và chữ Hán ngày nay

Trải qua quá trình thay đổi suốt mấy ngàn năm lịch sử, chữ triện và chữ Hán ngày nay (bộ phồn thể nói riêng) đã có sự khác biệt rất lớn tuy vẫn còn nhiều nét tương đồng có thể nhận ra được.

• 
  一いち
  nhất — một
• 
  二に
  nhị — hai
• 
  六ろく
  lục — sáu
• 
  七なな
  thất — bảy
• 
  八はち
  bát — tám
• 
  九きゅう
  cửu — chín
• 
  十じゅう
  thập — mười
• 
  千せん
  thiên — nghìn
• 
  萬まん
  vạn — chục nghìn
• 
  日ひ
  nhật — mặt trời
• 
  月つき
  nguyệt — trăng
• 
  光ひかり
  quang — ánh sáng
• 
  世よ
  thế
• 
  昔むかし
  tích
• 
  今いま
  kim — bây giờ
• 
  天てん
  thiên — trời
• 
  山やま
  sơn — núi
• 
  川かわ
  xuyên — sông
• 
  雨あめ
  vũ — mưa
• 
  水みず
  thủy — nước
• 
  夏なつ
  hạ — mùa hè
• 
  冬ふゆ
  đông — mùa đông
• 
  人ひと
  nhân — người
• 
  父ちち
  phụ — cha
• 
  母はは
  mẫu — mẹ
• 
  女おんな
  nữ
• 
  子こ
  tử — trẻ con
• 
  主あるじ
  chủ
• 
  我わが
  ngã
• 
  心しん
  tâm
• 
  生せい
  sinh
• 
  死し
  tử
• 
  喪も
  tang
• 
  弔ちょう
  điếu
• 
  目め
  mục
• 
  見み
  kiến
• 
  立だて
  lập
• 
  舞まい
  vũ
• 
  弓ゆみ
  cung
• 
  矢や
  thỉ
• 
  犬いぬ
  khuyển
• 
  馬うま
  mã
• 
  鹿しか
  lộc
• 
  牛うし
  ngưu
• 
  羊ひつじ
  dương
• 
  魚さかな
  ngư
• 
  虫むし
  trùng
• 
  高こう
  cao
• 
  大だい
  đại
• 
  小しょう
  tiểu
• 
  食しょく
  thực
• 
  豆まめ
  đậu
• 
  皿さら
  mẫn
• 
  色いろ
  sắc
• 
  黄き
  hoàng
• 
  黒くろ
  hắc
• 
  要よう
  yếu
• 
  到いた
  đáo
• 
  止とめ
  chỉ
• 
  在ざい
  tại
• 
  有ゆう
  hữu
• 
  無む
  vô
• 
  不ふ
  bất

Tham khảo

• Chén Zhāoróng (陳ちん昭あきら容よう) Research on the Qín (Ch'in) Lineage of Writing: An Examination from the Perspective of the History of Chinese Writing (秦しん系けい文字もじ研究けんきゅう ﹕从漢字かんじ史し的てき角度かくど考察こうさつ) (2003). Academia Sinica, Institute of History and Philology Monograph (中央ちゅうおう研究けんきゅう院いん歷史れきし語ご言げん研究所けんきゅうじょ專せん刊かん). ISBN 957-671-995-X. (in Chinese)
• Qiú Xīguī (裘錫圭けい) Chinese Writing (2000). Translation of 文字もじ學がく概要がいよう by Gilbert L. Mattos and Jerry Norman. Early China Special Monograph Series No. 4. Berkeley: The Society for the Study of Early China and the Institute of East Asian Studies, University of California, Berkeley. ISBN 1-55729-071-7.

Liên kết ngoài

Tư liệu liên quan tới Seal script tại Wikimedia Commons

• Script translation
• Richard Sears on seal script