Марка Полё: розьніца паміж вэрсіямі

Марка Полё
	Марка Полё
Дата нараджэньня	15 верасьня 1254
Месца нараджэньня	Вэнэцыя, Вэнэцыянская рэспубліка;
Дата сьмерці	8 студзеня 1324 (69 гадоў) або 1324
Месца сьмерці	Вэнэцыя, Вэнэцыянская рэспубліка;
Месца пахаваньня	Сан-Лярэнца (Вэнэцыя)[d];
Занятак	гандляр, падарожнік-дасьледнік, дыплямат, амбасадар, падарожнік вакол сьвету, пісьменьнік, падарожнік, прадпрымальнік, мэмуарыст
Навуковая сфэра	падарожжа[d], камэрцыя[d], дыпляматыя, travel book[d] і мемуарная літаратура[d]
Бацька	Нікалё Полё[d]
Дзеці	Фантына Полё[d] і Agnese[d]
	Марка Полё ў Вікісховішчы

Інтэрактыўны прагляд гісторыі

← Папярэдняя зьмена

Змесціва выдалена Змесціва дададзена

ВізуальнаВікіразметка

Лінейны

Цяперашняя вэрсія на 18:49, 24 лістапада 2023

Марка По́лё (па-італьянску: Marco Polo; 15 верасьня 1254, Вэнэцыя — 8 студзеня 1324, Вэнэцыя) — вэнэцыянскі купец і падарожнік. Разам з бацькам дабраўся да Кітаю, праз Вялікі шаўковы шлях. Марка, разам з бацькам былі першымі эўрапейцамі, якія пабывалі ў Кітаі. Ягоныя падарожжы былі апісаныя самім Марка ў творы «Кніга пра цуды сьвету» (італ. Il Milione). У наш час Марка Полё лічыцца вялікім падарожнікам, але ў часы выданьня кнігі, ягоныя падарожжы лічыліся фантастычнымі. Да нашых дзён ня знойдзена дакумэнтальных доказаў ягоных падарожжаў, што дазваляе некаторым дасьледчыкам сумнявацца ў сапраўднасьці ягонага знаходжаньня ў Кітаі.

Само падарожжа цягнулася болей за дваццаць гадоў. Пад час вяртаньня Марка Полё быў узяты ў палон пад час марской бітвы паміж Вэнэцыяй і Генуяй. У турме ён пачаў пісаць сваю кнігу.

Біяграфія[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Марка Полё нарадзіўся на харвацкім востраве Карчула ў Адрыятычным моры. Да нашых дзён захаваўся дом, у якім нарадзіўся Марка. У 1168 годзе дзядзька ягонага бацькі, Марка Полё, пазычыў грошы і камандаваў караблём у Канстантынопалі^[7]^[8]. Ягоны дзед, Андрэа Полё з парафіі Сан-Фэлічэ, меў трох сыноў, Мафэо, яшчэ аднаго Марка і бацьку падарожніка Нікалё^[7]. Гэтая генэалёгія, апісаная Джаваньні Батыста Рамузіё, не зьяўляецца агульнапрызнанай, паколькі няма ніякіх дадатковых доказаў, якія пацьвярджаюць яе^[9]. Некаторыя старадаўнія вэнэцыянскія гістарычныя крыніцы лічылі продкаў Полё родам з далёкім далмацкім паходжаньнем^[10]^[11]^[12]. Нікалё і дзядзька Мафэо былі заможнымі купцамі, якія гандлявалі з Усходам. У 1255 годзе яны выправіліся ў падарожжа ў Азію. У 1266 годзе дабраліся да Кітаю, які ў гэты час быў заваяваны манголамі. На некаторы час яны затрымаліся ў ханскай стаўцы Ханбалыку (цяпер Пэкін).

Пра дзяцінства Марка Полё амаль нічога не вядома да ягоных пятнаццаці гадоў, за выключэньнем таго, што ён, магчыма, правёў частку свайго дзяцінства ў Вэнэцыі^[13]^[14]^[8]. Менавіта ў гэты час ягоная маці памерла, таму выхоўвалі яго цётка і дзядзька^[15]. Марка атрымаў добрую адукацыю, вывучаючы замежныя валюты, спосабы ацэнкі і апрацоўку грузавых караблёў^[15], але практычна не вывучаючы лацінскую мову. Пазьней ягоны бацька ажаніўся з Флёрадызай Полё, якая ў дзявоцтве мела прозьвішча Трэвізан^[9].

Вярнуліся з Кітаю як пасланьнікі Хубілай Хана зь лістамі за Рымскага Папы ў якіх прасілі яго аб дасылцы людзей якія б маглі расказаць манголам аб Захадзе. Наступнае падарожжа, у 1271 годзе выправіліся ўжо разам з Марка Полё, як пасланьнікі Рымскага Папы да Хубілай Хана, і прыбылі у мангольскую стаўку ў 1275 годзе. Марка хутка атрымаў прыхільнасьць мангольскага хана, які зрабіў яго дарадцам, а потым эмісарам. Пад час сямнаццацігадовай службы ў хана, Марка Полё меў магчымасьць пабываць у многіх мясьцінах Кітаю і пазнаёміцца з дасягненьнямі кітайскай цывілізацыі, якія шмат у чым пераўзыходзілі эўрапейскія. Марка Полё адным зь першых эўрапейцаў эпохі Сярэднявечча, які адкрыў сухапутную дарогу ў Індыю. У 1292 годзе накіраваўся ў Вэнэцыю празь Яву, Суматру, Шры-Ланку і Пэрсію^[16].

П’етра д’Абана, філёзаф, лекар і астроляг, які жыў у Падуі, паведамляў, што размаўляў з Марка Полё пра тое, што той назіраў на небасхіле падчас сваіх падарожжаў. Марка распавёў яму, што падчас зваротнай паездкі ў Паўднёва-Кітайскім моры ён заўважыў тое, што апісаў як зорку, падобную на мяшок зь вялікім хвастом, што, хутчэй за ўсё, было камэтай. Астраномы сыходзяцца ў меркаваньні, што ў Эўропе не было заўважаных камэтаў у канцы XIII стагодзьдзя, але ёсьць запісы пра назіраную камэту, заўважаную ў Кітаі і Інданэзіі ў 1293 годзе^[17]. Гэтая акалічнасьць не фігуруе ў кнізе падарожжаў Полё.

Крыніцы[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

^ Marco Polo // Encyclopédie Larousse en ligne (фр.)
^ ^а ^б ^в Maraini F., Peters E. Marco Polo // Encyclopædia Britannica (анг.)
^ Istituto dell'Enciclopedia Italiana Pòlo, Marco // Enciclopedia on line (італ.)
^ Историческая энциклопедия Сибири (рас.) / под ред. В. А. Ламин — Новосибирск: 2009. — ISBN 5-8402-0230-4
^ ^а ^б ^в ^г ^д Нацыянальная служба Чэскай рэспублікі
^ https://www.theguardian.com/world/2022/feb/07/marco-polo-had-previously-unknown-daughter-prior-to-marriage-will-suggests
^ ^а ^б Bergreen 2007. С. 25.
^ ^а ^б Rugoff, Milton (2015). «Marco Polo». New Word City. — ISBN 978-1-61230-838-8.
^ ^а ^б Pavešković, Anđelko (1998). «Putopisac Marko Polo». Godišnjak Poljičkog Dekanata "Poljica" (23). — С. 38—66.
^ Peklić, Ivan (2011). «Marko Polo – Svjetski Putnik». Metodički Ogledi. 17 (1–2) — С. 50.
^ Puljiz-Šostik 2015. С. 5—16.
^ Bettinelli, Giuseppe (1780). «Dizionario Storico-Portatile Di Tutte Le Venete Patrizie Famiglie». Venice. — С. 126.
^ Bergreen 2007. С. 36.
^ Puljiz-Šostik 2015. С. 24.
^ ^а ^б Parker, John (2004). «Marco Polo». The World Book Encyclopedia, 15 (illustrated ed.), United States: World Book, Inc. — С. 648—649. — ISBN 978-0-7166-0104-3
^ Пола // БЭ. — Мн.: 2001 Т. 12. — С. 450.
^ Jensen, Jørgen (1997). «The World's most diligent observer». Asiatische Studien 51.3. — С. 719—728.

Літаратура[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Bergreen, Laurence Marco Polo: From Venice to Xanadu. — Knopf Doubleday Publishing Group, 2007. — ISBN 978-0-307-26769-6
Puljiz-Šostik, Željana Marco Polo i njegov Le Divisiment dou monde (Opis svijeta): fikcija i fakcija u književnoj historiografiji. — Zagreb: Faculty of Humanities and Social Sciences, University of Zagreb, 2015.

Вонкавыя спасылкі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]

Марка Полё на бачыне Curlie
Марка Полё. Праект Gutenberg (анг.)
Марка Полё: Падарожжа з Вэнэцыі ў Кітай. National Geographic (анг.)
Працы Марка Полё і пра яго. Internet Archive (анг.)

[_768085ae83b58fde-1] Marco Polo // Encyclopédie Larousse en ligne (фр.)

[_b55d68758c5598ee-2] а ^б ^в Maraini F., Peters E. Marco Polo // Encyclopædia Britannica (анг.)

[_f0114512db286d31-3] Istituto dell'Enciclopedia Italiana Pòlo, Marco // Enciclopedia on line (італ.)

[_21e08c03942a15e9-4] Историческая энциклопедия Сибири (рас.) / под ред. В. А. Ламин — Новосибирск: 2009. — ISBN 5-8402-0230-4

[_74dddaee23f40512-5] а ^б ^в ^г ^д Нацыянальная служба Чэскай рэспублікі

[_64251a21d752c6e9-6] ttps://www.theguardian.com/world/2022/feb/07/marco-polo-had-previously-unknown-daughter-prior-to-marriage-will-suggests

[FOOTNOTEBergreen200725-7] а ^б Bergreen 2007. С. 25.

[Milton-8] а ^б Rugoff, Milton (2015). «Marco Polo». New Word City. — ISBN 978-1-61230-838-8.

[Pavešković-9] а ^б Pavešković, Anđelko (1998). «Putopisac Marko Polo». Godišnjak Poljičkog Dekanata "Poljica" (23). — С. 38—66.

[10] Peklić, Ivan (2011). «Marko Polo – Svjetski Putnik». Metodički Ogledi. 17 (1–2) — С. 50.

[FOOTNOTEPuljiz-Šostik20155—16-11] Puljiz-Šostik 2015. С. 5—16.

[12] Bettinelli, Giuseppe (1780). «Dizionario Storico-Portatile Di Tutte Le Venete Patrizie Famiglie». Venice. — С. 126.

[FOOTNOTEBergreen200736-13] Bergreen 2007. С. 36.

[FOOTNOTEPuljiz-Šostik201524-14] Puljiz-Šostik 2015. С. 24.

[Parker-15] а ^б Parker, John (2004). «Marco Polo». The World Book Encyclopedia, 15 (illustrated ed.), United States: World Book, Inc. — С. 648—649. — ISBN 978-0-7166-0104-3

[16] Пола // БЭ. — Мн.: 2001 Т. 12. — С. 450.

[17] Jensen, Jørgen (1997). «The World's most diligent observer». Asiatische Studien 51.3. — С. 719—728.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]