Μετο όνομα Αέρηδες καθιερώθηκε να λέγεται αρχαίο μνημείο που βρίσκεται στους βόρειους πρόποδες της ΑκρόποληςΑθηνών, στον χώρο της Ρωμαϊκής ΑγοράςστηνΠλάκα. Η επίσημη ονομασία του είναι Ωρολόγιο του Κυρρήστουκαι θεωρείται πως το ανήγειρε οΑνδρόνικος ο Κυρρήστης (ή Κύρρηστος). Πρόκειται για οκταγωνικό μαρμάρινο κτίριο, χωρίς κίονες, όπου στις ισάριθμες μετόπεςτου φέρονται ανάγλυφοι οι οκτώ κύριοι άνεμοι, εξού καιη ονομασία «Αέρηδες». Φέρει δύο θύρες, μία προς Βορράκαι μία προς Δύση.
Μετά την εκκένωση της Αθήνας από τα στρατεύματα τουΦραντσέσκο Μοροζίνικαιτην ανακατάληψή της από τους Τούρκους, το κτίριο αυτό μετατράπηκε σετεκέ (τουρκικά: μουσουλμανικό μοναστήρι) από δερβίσηδεςπου είχαν έλθει από διάφορα μέρη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίαςκαι εγκαταστάθηκαν σε αυτό. Στην αρχή, οι δερβίσηδες ήταν ανυπάκουοι και δημιουργούσαν αρκετά προβλήματα στην οθωμανική διοίκηση. Στις αρχές του 19ου αιώνα, ο τότε βοεβόδας της Αθήνας Χασεκής αναγκάστηκε με στρατό να τους καθυποτάξει, απειλώντας τους πως ανδεν ακολουθήσουν τις σχετικές διατάξεις της διοίκησης θα τους εκδίωκε. Έτσι παρέμειναν περιορισμένοι εντός του κτιρίου, συντηρούμενοι με κοινή δαπάνη από εισφορές μουσουλμάνων κατοίκων που έτρεφαν γι' αυτούς μεγάλο σεβασμό. Στον τεκέ φιλοξενούνταν επίσης και ανώτατοι ιερουργοί του μουσουλμανικού δόγματος που έφθαναν στην Αθήνα. Κατά τη περίοδο αυτή ο πύργος θάφτηκε κατά το μισό του ύψος, και ίχνη αυτού φαίνονται ακόμη στο εσωτερικό του, ενώ ακόμη υπάρχουν τουρκικές επιγραφές στα τοιχώματα. Ανασκάφηκε πλήρως κατά τον 19ο αιώνα από τηνΕλληνική Αρχαιολογική Εταιρεία.
Οι Αέρηδες σε γκραβούρα τον 18ο αιώναΑναπαράσταση του πύργου κατά την αρχαιότητα, 19ος αιώνας
Ο Γάλλος περιηγητής κόμης ντε Φορμπένπου επισκέφθηκε την πόλη το 1817 βρήκε το ωρολόγιο του Κυρρήστου να κατέχεται από τους δερβίσηδες που διακρίνονταν γιατην ομορφιά τους καιτη σεμνότητα του ήθους τους αλλά ήταν ιδιαίτερα αυθάδεις σε κάθε είδους δεσποτική διοικητική Αρχή. Οι δερβίσηδες παρέμειναν εδώ μέχρι το 1821 οπότε καιη Αθήνα καταλήφθηκε από τους Έλληνες, με αποτέλεσμα να διαφύγουν άλλοι στηνΕύβοιακαι άλλοι στηΜικρά Ασία. Γεγονός πάντως είναι ότι η παρουσία και διαμονή τους στη μνημείο το διέσωσε από ποικίλες καταστροφές, όταν αντίθετα φθάνοντας Ευρωπαίοι αρχαιολάτρες αφαιρούσαν και άρπαζαν αρχαιότητες. Από όταν περιήλθε στα χέρια των Ελλήνων συμπεριελήφθη στις αρχαιότητες και στους αρχαιολογικούς χώρους της Αθήνας. Ηδε συνοικία που αναπτύχθηκε γύρω του ονομάζεται ομοίως συνοικία Αέρηδες.
Πρόκειται για ένα πυργωτό οκτάγωνο οικοδόμημα από πεντελικό μάρμαρο, μήκους πλευράς 3,20 μέτρων και συνολικού ύψους 12 μέτρων, του οποίου η βάση αποτελείται από τρεις βαθμίδες. Η στέγη του είναι κωνική κεραμοσκεπής. Στη νότια πλευρά φέρει ένα ημικυλινδρικό πρόσκτισμα μικρότερου ύψους ενώ στηΒΑκαιΒΔ πλευρά φέρει από ένα πρόπυλο με δύο αντιτακτούς κίονες έκαστο.
Κάτοψη βάσης μνημείου
Στη κορυφή της στέγης υπήρχε ορειχάλκινος ανεμοδείκτης υπό μορφή Τρίτωνα, ο οποίος περιστρεφόμενος έδειχνε, κρατώντας δείκτη, την κατεύθυνση ενός από τους οκτώ κύριους ανέμους. Οι άνεμοι, προσωποποιημένοι, φέρονται ανάγλυφοι να ίπτανται (φτερωτοί) στο άνω μέρος της κάθε πλευράς του πύργου, φέροντας ο καθένας και ιδιαίτερο σύμβολο. Τα ονόματά τους είναι χαραγμένα κάτω από το αντίστοιχο τμήμα του οκταγωνικού γείσου, και είναι: οΒορρέας (βόρειος), οΚαικίας (βορειοανατολικός), οΑπηλιώτης (ανατολικός), οΕύρος (νοτιοανατολικός), οΝότος (νότιος), οΛιψ (Λίβας, νοτιοδυτικός), οΖέφυρος (δυτικός), καιοΣκίρων (βορειοδυτικός). Κάτω δε από κάθε προσωποποίηση, εγχάρακτες ακτίνες κατά διάφορους σχηματισμούς αποτελούσαν αυτούσια ηλιακό ρολόι.
Ειδικότερα γιατον υπολογισμό της ώρας σε ανήλιες ημέρες υπήρχε μέσα στο κτίσμα ιδιαίτερη εγκατάσταση υδραυλικού ρολογιού. Αυτό οδηγεί στο συμπέρασμα πως ο κατασκευαστής του μνημείου συνδύασε τις εφευρέσεις προηγουμένων κατασκευαστών ρολογιού, όπως τουΑρχιμήδη, τουΚτησίβιουκαιτουΦίλωνα. Μάλιστα, όπως σημειώνει οΟυάρρωνας, στη νότια πλευρά του οικοδομήματος υπήρχε δοχείο κυλινδρικού σχήματος με νερό που παρεχόταν μέσω αγωγού από πηγή της βόρειας πλευράς της Ακρόπολης. ΟδεΒιτρούβιος ονομάζει το μνημείο αυτό «Πύργο των Ανέμων» καιτο περιγράφει με πολλές λεπτομέρειες. Τέλος, το μνημείο κατατάσσεται στονκορινθιακό ρυθμό (εκτωνκιονοκράνων) ενώ το εσωτερικό τουστονδωρικό ρυθμό (βαρύ αυστηρό). Συνέχεια του κτιρίου ΝΑ ήταν τοΑγορανομείο επί πολυβάθμιτης μαρμάρινης βάσης.
Το μνημείο αυτό θεωρείται ο αρχαιότερος μετεωρολογικός-ωρομετρικός σταθμός του κόσμου.
Πολυμέσα.JPG)
.JPG)
