Το σχήμα της είναι στενόμακρο με πεπλατυσμένες τις δύο άκρες της και περί το μέσον αυτής. Εκτείνεται με κατεύθυνση από βορειοδυτικά προς νοτιοανατολικά, έχοντας συνολικό μήκος 180 χλμ. και κυμαινόμενο πλάτος από 8 μέχρι 50 χλμ. ΣταΒΔ. χωρίζεται από τηΦθιώτιδακαιΜαγνησία μέσω του διαύλου Ωρεού, ενώ νότια διά του Ευβοϊκού Κόλπου χωρίζεται από τηΒοιωτίακαιτηνΑττική. Διά του πορθμού του Καφηρέα χωρίζεται νοτιοανατολικά από τηνΆνδρο. Τα βόρεια και βορειοανατολικά παράλιά της βρέχονται από τοΑιγαίο Πέλαγος.
Μαζί μετηΛευκάδα, είναι τα δύο νησιά της Ελλάδας στα οποία η πρόσβαση γίνεται οδικώς.
Στο κοντινότερο σημείο μετηΣτερεά Ελλάδα είναι κτισμένη η πρωτεύουσα και μεγαλύτερη πόλη του νησιού, ηΧαλκίδα, όπου υπάρχει η μία εκτων δύο ζεύξεων του νησιού μετην ηπειρωτική Ελλάδα, ηπαλαιά γέφυρα της Χαλκίδας. Πρόσφατα χτίστηκε καιηυψηλή γέφυρα της Χαλκίδας, συνολικού μήκους περίπου 700 μέτρων. Είναι το δεύτερο μεγαλύτερο νησί της Ελλάδας ως προς την έκταση καιτον πληθυσμό.
Το όνομα Εύβοια δίνεται ουσιαστικά από τον Όμηρο και φανερώνει το γόνιμο καλλιεργήσιμο έδαφος καιτην ανεπτυγμένη βοοτροφία γιατην οποία το νησί ήταν ονομαστή. «Εύ» και «βους» σημαίνει καλό βόδι. Στα ιστορικά τεκμήρια όμως τη συναντάμε καιμε άλλα ονόματα, όπως:
1) Μάκρα ή Μάκρις, από το σχήμα της. Αυτό είναι πιθανότερα καιτο αρχαιότερο όνομά της. Μάκρις βέβαια ονομαζόταν καιη τροφός της Ήρας, που μεγάλωσε στην Εύβοια. 2) Αβαντίς ή Αβαντιάς, από τον λαό τωνΑβάντωνπου εγκαταστάθηκε στο μεγαλύτερο μέρος του νησιού πριν από τους Ίωνες και τους Ελλοπείς. 3) Ελλοπία, από τον θεσσαλικό λαό των Ελλόπων που αποίκισε το νησί. 4) Διακρία, από τα Διάκρια όρη που δεσπόζουν στην Κεντρική και Ανατολική Εύβοια. 5) Χαλκωδοντίς, από τον μυθικό βασιλιά Χαλκώδοντα, γιοτου Άβαντα. 6) Όχη, από το ομώνυμο όρος του νότου. 7) Ασωπίς, από τον βοιωτικό ποταμό Ασωπό, γιο της νύμφης Εύβοιας. 8) Δολίχη, από το μακρόστενο σχήμα. 9) Μελανηίς, από το παχύ και εύφορο χώμα της. 10) Αονία, από μια προελληνική φυλή, τους Άονες, κατοίκους της Εύβοιας κατά την εποχή του Χαλκού. 11) Εύριπος ή Έγριπος, από το όνομα του στενού του πορθμού ή την ορμητική φορά του παλιρροϊκού ρεύματος στο στενό (ευ-ριπή). 12) Νεγρεπόντε κατά την Ενετοκρατία, από το μαύρο γεφύρι που ήταν χτισμένο με μαύρες σκληρές πέτρες και συνέδεε τα δύο κάστρα εκατέρωθεν του Ευρίπου. Τέλος, 13) Εγριπόζ και Γριπονήσι κατά την Τουρκοκρατία.
Η Εύβοια βρίσκεται στην κεντρική Ελλάδα και χωρίζεται από την υπόλοιπη χώρα από ένα στενό πορθμό, του οποίου το ελάχιστο πλάτος είναι 40 μέτρα. Εκατέρωθεν του πορθμού σχηματίζονται δύο κόλποι, γνωστοί ως οΒόρειοςκαιοΝότιος Ευβοϊκός κόλπος, οι οποίοι καταλήγουν καιοι δύο στοΑιγαίο Πέλαγος, το οποίο βρέχει τις ανατολικές ακτές του νησιού.[1]Στον βορρά η Εύβοια χωρίζεται από τη Φθιώτιδα μετον πορθμό των Ωρεών.
Το νησί είναι επίμηκες, με μήκος 175 χιλιόμετρα και μέγιστο πλάτος 57, και διατρέχει παράλληλα με τις ανατολικές ακτές της Στερεάς Ελλάδας σε νοτιοανατολικό-βορειοδυτικό άξονα. Οι κύριες πεδινές εκτάσεις βρίσκονται στο βόρειο τμήμα, γύρω από την Ιστιαία, στο κεντρικό τμήμα κοντά στη Χαλκίδα καιστο ανατολικό τμήμα, στη λεκάνη Κύμης-Αλιβερίου. Το νότιο τμήμα είναι λοφώδες, ανκαι έχει και πεδινά τμήματα, και διαθέτει πολλούς όρμους.[2]Το μακρύτερο ποτάμι του νησιού είναι ο Λήλας, ο οποίος πηγάζει από τη Δίρφυ και διασχίζει την πεδιάδα της Χαλκίδας καιτοΛηλάντιο πεδίο, εκβάλλοντας στον Νότιο Ευβοϊκό.[3]
Η ψηλότερη κορυφή της Εύβοιας είναι ηΔίρφυς, στο κεντρικό τμήμα του νησιού, με ύψος 1.743 μέτρα. Άλλα βουνά της Εύβοιας περιλαμβάνουν τοΚαντήλιο όρος (1.246 μέτρα), τονΌλυμπο (1.172 μέτρα) καιτηνΌχη (1.398 μέτρα) στο νότιο τμήμα. Το βόρειο τμήμα της Εύβοιας έχει πιο ομαλό ανάγλυφο, με κορυφές κάτω από 1.000 μέτρα.[2]
Σημαντικότεροι επιμέρους κόλποι της Εύβοιας είναι από τον Πορθμό του Ευρίπου και βόρεια: του Βατώντα, της Λίμνης και της Αιδηψού, και νότια του Αλιβερίου, της Καρύστου και προς το Αιγαίο της Κύμης. Επίσης κατά μήκος των ακτών της Εύβοιας απαντώνται πλήθος νησίδων μεταξύ των οποίων είναι οιΛιχάδες, οιΠεταλιοί, η Μυρτώ, η Πρασούδα καιτο Ποντικονήσι.
Το έδαφός της αποτελείται κυρίως από σχιστόλιθους, ενώ παρουσιάζει πολλές γεωλογικές διαπλάσεις.[εκκρεμεί παραπομπή] Επίσης μεγάλα τμήματα του νησιού είναι καλυμμένα με ιζήματα τουΝεογενούς, τα οποία καλύπτουν παλαιότερα ιζήματα τουΜεσοζωικού αιώνακαι πετρώματα της πελαγόνιας ζώνης. Τα νεογενή ιζήματα αποτελούνται από λάσπη και γύψο, εναποθέσεις λιγνίτηκαι ποτάμιες αποθέσεις. Ανάμεσα στα ιζήματα σε διάφορες θέσεις, οι περισσότερες στο βόρειο τμήμα του νησιού, έχουν βρεθεί απολιθωματοφόρες θέσεις, με πανίδα τουΜειοκαίνου.[4]
Έντονη πάντως φαίνεται να υπήρξε καιηφαιστειακή δράση κατά τη διάρκεια της τεταρτογενούς περιόδου του καινοζωϊκού αιώνα, όπου και αποσχίστηκε από την ηπειρωτική χώρα. Στη βόρεια Εύβοια υπάρχουν θερμές πηγέςμε θερμοκρασία μέχρι 84°C, με γνωστές τις πηγές σε Αιδηψό, Γιάλτρα και Ήλια και σχετίζονται μετο ηφαιστειακό κέντρο των Λιχάδων, το οποίο ήταν ενεργό κατά τοΠλειόκαινοκαιτοΠλειστόκαινο. Το ζεστό νερό ανεβαίνει στην επιφάνεια μέσω ρηγμάτων.[5] Ηφαιστειακά πετρώματα του Μειόκαινου υπάρχουν στην περιοχή τουΟξύλιθου, ηλικίας περίπου 13 εκατομμυρίων ετών. Τα πετρώματα είναι κυρίως δακίτεςκαι υπάρχουν επίσης ανδεσίτεςκαι σοσονίτες.[6]
Τα παλαιότερα ίχνη κατοίκησης αποτελούν λίθινα εργαλεία της μέσης παλαιολιθικής περιόδου (100.000 με 40.000 χρόνια πριν) που έχουν βρεθεί σε θέσεις της βόρειας και κεντρικής Εύβοιας. Οι σημαντικότερες θέσεις όσον αφορά τον αριθμό των ευρημάτων βρίσκονται κοντά στηΝέα Αρτάκη.[7][8] Τότε η ακτογραμμή ήταν πολύ διαφορετική, καθώς η Εύβοια ήταν συνδεδεμένη μετην υπόλοιπη Ελλάδα. Διαχωρίστηκε από την υπόλοιπη ξηρά κατά τη μεσολιθική περίοδο, όταν ανέβηκε η στάθμη της θάλασσας. Οι πρώτοι οικισμοί στην Εύβοια δημιουργούνται κατά τηνεολιθική περίοδο, κυρίως κατά μήκος των ακτών στηΛίμνη, στις Ροβιές, στην Ερέτρια, στηνΑμάρυνθο, στην Παξιμάδα καιτην Πλακαρή Καρύστου, στην Αρτάκη, σταΨαχνάκαισταΠολιτικά. Επίσης την ίδια περίοδο κατοικούνται καιτα σπήλαια Κοίλωσι Μαρμαρίου, Αγία Τριάδα Καρυστίας και Σκοτεινή σταΘαρρούνια.[7]
Το τέλος της 4ης χιλιετίας π.Χ. αρχίζει η εποχή του Χαλκού μετηνπρωτοελλαδική περίοδο, με αύξηση του πληθυσμού και δημιουργία μεγαλύτερων οικισμών. Ο σημαντικότερος οικισμός αυτής της εποχής που έχει ανασκαφεί είναι ηΜάνικα, σε μία μικρή χερσόνησο βόρεια της Χαλκίδας. Ο οικισμός ήταν μερικώς τειχισμένος και είχε ρυμοτομία με ορθογώνια οικοδομικά τετράγωνα. Κοντά βρισκόταν καιτο νεκροταφείο του οικισμού. Στον οικισμό ζούσαν Ελλαδίτες, Ευβοιείς καιΚυκλαδίτεςκαιοι κάτοικοί του ασχολούνταν πέρα από τη γεωργία καιτην κτηνοτροφία μετη ναυτιλία. Άλλοι οικισμοί της περιόδου έχουν εντοπιστεί στοΛευκαντί, στην Ερέτρια, την Αμάρυνθο, στο Καστρί Λιχάδων καισε θέσεις της Καρυστίας.[7]
Στα μέσα της 2ης χιλιετίας π.Χ. στην Εύβοια διαδίδεται ομυκηναϊκός πολιτισμός. Οικισμοί αυτής της περιόδου έχουν εντοπιστεί στα Πολιτικά, στα Ψαχνά, στη Μάνικα, στη Χαλκίδα, στο Λευκαντί, στην Ερέτρια, στην Αμάρυνθο, στη Μαγούλα Αλιβερίου, στον Οξύλιθο, στους Ανδρωνιάνους, στη Γιάλτρα, στη Λίμνη, στην Αιδηψό, στις Λιχάδες καιστην Κήρινθο.[7][9]Ανκαιδεν έχουν βρεθεί μυκηναϊκά ανακτορικά συγκροτήματα στην Εύβοια, έχουν βρεθεί σημαντικά νεκροταφεία και ταφικά μνημεία. Το καλύτερα διατηρημένο είναι ο θολωτός τάφος του Κατακαλού. Μετην καταστροφή των μυκηναϊκών κέντρων τον 12ο αιώνα π.Χ. αρχίζει να αναπτύσσεται ο οικισμός στην Ξηρόπολη στο Λευκαντί, ο οποίος γνώρισε περίοδο ακμής τον 11ο αιώνα π.Χ., έχοντας εμπορικές συναλλαγές μετην Κύπρο καιτην Τύρο στην ανατολή.[7]
Την εποχή του χαλκού η Εύβοια κατοικούταν από το αρχαιοελληνικό φύλο τωνΑβάντων. ΟΌμηρος αναφέρει πως οι Άβαντες συμμετείχαν στονΤρωικό πόλεμοστο πλευρό των Αχαιών. Αναφέρει μάλιστα πως είχαν ιδρύσει ήδη τις πόλεις Χαλκίδα, Ερέτρια, Ιστιαία, Κήρινθος, Δίον, Κάρυστο, καιΣτύρα[10]. Την περίοδο των μεγάλων μετακινήσεων στον ελλαδικό χώρο οι Άβαντες εκτοπίστηκαν από τους Ίωνες. Οι Ίωνες της Εύβοιας χωρίστηκαν σταδιακά σε δύο ισχυρά κράτη, της Χαλκίδας στον βορρά και της Ερέτρειας στο κεντρικό τμήμα του νησιού. Νοτιότερα, στην περιοχή του όρους Όχη είχαν εγκατασταθεί Δρύοπες προερχόμενοι από την περιοχή που αποτέλεσε τα μετέπειτα χρόνια τηΔωρίδα. Κυριότερη πόλη των Δρυόπων ήταν η Κάρυστος. Οι πόλεις της Εύβοιας κατά τον 8ο αιώνα π.Χ. είχαν εξελιχθεί σε μεγάλες εμπορικές δυνάμεις της περιοχής. Φημίζονταν επίσης γιατα κεραμικά τους. Κατά τον αιώνα αυτόν οι Ευβοείς άρχισαν να δημιουργούν αποικίες, αρχικά στηΧαλκιδικήκαιστη συνέχεια στηνΚάτω Ιταλία, στην οποία ίδρυσαν τις πρώτες ελληνικές αποικίες. Πρώτη αποικία των Ευβοέων στην Ιταλία ήταν οιΠιθηκούσσεςστο νησί Ίσκια, ανοικτά στα βόρεια του κόλπου της Νάπολης, ενώ λίγα χρόνια μετά ίδρυσαν στην απέναντι ακτή τηνΚύμη. Η Κύμη έγινε βάση γιατην ίδρυση νέων αποικιών, όπως ήταν ηΖάγκλη, τοΡήγιοκαιηΝάξος. Σύμφωνα με μία διαδεδομένη άποψη, οι Ευβοϊκές πόλεις της Κάτω Ιταλίας διέδωσαν το δικό τους αλφάβητο στην περιοχή, το οποίο εξελίχθηκε στη συνέχεια στολατινικό αλφάβητο. Σύμφωνα μετην ίδια άποψη, οι Ευβοϊκές πόλεις χρησιμοποιούσαν μία παραλλαγή τουελληνικού αλφαβήτου, που αποκαλείται Ευβοϊκό ή Χαλκιδαϊκό αλφάβητο, το οποίο είχε παρόμοια μορφή μετο σημερινό Λατινικό[11].
Γενετική μελέτη που συνέκρινε δείγμα ατόμων από διάφορες περιοχές της σύγχρονης Ελλάδας με άτομα από τηΣικελία, διαπίστωσε καθαρά την ύπαρξη ελληνικής γενετικής υπογραφής στην Ανατολική Σικελία, συμβατή μετην αρχαία προέλευση από την Εύβοια.[12]
Ο όγδοος αιώνας π.Χ. ήταν ο αιώνας κατά τον οποίο η Εύβοια έφτασε στο απόγειο της ακμής της. Η περίοδος ακμής τερματίστηκε στο τέλος του 8ου αιώνα, όταν ο ανταγωνισμός των δύο ισχυρών κρατών του νησιού οδήγησε στο ξέσπασμα τουΛηλάντιου πολέμου. Ο πόλεμος αυτός ήταν ένας από τους πρώτους μεγάλους πολέμους μεταξύ των αρχαιοελληνικών πόλεων και πήρε Πανελλήνιες διαστάσεις. Οι αντιμαχόμενοι ΧαλκιδαίοικαιΕρετρειείς συμμάχησαν καιμε άλλες ελληνικές πόλεις. Με τους Χαλκιδαίους συμμάχησαν οιΘεσσαλοίκαιοιΣάμιοι, ενώ με τους Ερετρειείς οιΜιλήσιοι. Η ημερομηνία αυτού του πολέμου δεν είναι σήμερα γνωστή με ακρίβεια. Τοποθετείται στα τέλη του 8ου αιώνα και στις αρχές του 7ου. Ο πόλεμος ήταν αμφίρροπος και προκάλεσε τεράστιες καταστροφές στις δύο πόλεις. Το αποτέλεσμα του πολέμου ήταν να εξασθενήσουν καιοι δύο πόλεις καινα περάσουν σε περίοδο παρακμής. Τη θέση τους ως εμπορικές δυνάμεις του αρχαίου κόσμου πήραν ηΚόρινθος, ταΜέγαρα, οι πόλεις της Ιωνίας καιηΑθήνα.
Στους αιώνες που ακολούθησαν οι Ευβοϊκές πόλεις είχαν εξασθενήσει σε μεγάλο βαθμό, γεγονός που ήταν αποτέλεσμα του Ληλάντιου πολέμου, αλλά και της ανάδειξης νέων εμπορικών δυνάμεων στον ελλαδικό χώρο. Το 490 π.Χ. μάλιστα ο Περσικός στόλος κατέστρεψε την Ερέτρια, η οποία κατά τη διάρκεια της Ιωνικής επανάστασης είχε βοηθήσει τις Ιωνικές πόλεις καιτην παλιά της σύμμαχο Μίλητο. Την εποχή του Περικλή οιΑθηναίοι απέσπασαν από τη Χαλκίδα την Ιστιαία και εγκατέστησαν στην πόλη Αθηναϊκή φρουρά. Την περίοδο αυτή η Εύβοια ήταν κάτω από τον έλεγχο των Αθηναίων, με τους οποίους συμμάχησε κατά τονΠελοποννησιακό πόλεμο. Στα μέσα του 4ου αιώνα, μετά τημάχη της Χαιρώνειας, οι Ευβοείς πέρασαν στον έλεγχο των Μακεδόνων.
Οι Ρωμαίοι εμφανίστηκαν για πρώτη φορά στην Εύβοια την εποχή τουΦιλίππου Ε΄, όταν οι ευβοϊκές πόλεις συμμάχησαν μαζί τους κατά τη διάρκεια τουΑιτωλικού Πολέμου. Το 192 π.Χ. οΑντίοχος Γ΄ ο Μέγας κατάφερα να υπερισχύσει των Ρωμαίων στην Εύβοια καιτη Βοιωτία, αλλά την επόμενη χρονιά ηττήθηκε από τους Ρωμαίους. Το 146 π.Χ., όταν οι Ρωμαίοι κατέκτησαν τηνΑχαϊκή Συμπολιτεία, η Χαλκίδα καιη Θήβα καταστράφηκαν επειδή είχαν συμμαχήσει εναντίον τους. Το 89 π.Χ. οΜιθριδάτης ΣΤ΄ Ευπάτωρ κατέλαβε μεγάλο τμήμα της Ελλάδας, συμπεριλαμβανομένης της Εύβοιας, και έδωσε τη Χαλκίδα στον στρατηγό τουΑρχέλαοκαι κατέστη ορμητήριό του, όμως ηττήθηκε από τους Ρωμαίους και υποχώρησε πάλι στη Μικρά Ασία.[13] Κατά τη ρωμαϊκή περίοδο στην περιοχή της Καρύστου λειτουργούν μεγάλα λατομεία μαρμάρου, τα οποία ανήκαν στον αυτοκράτορα. Το εμπόριο κορυφώθηκε κατά την περίοδο τουΑυγούστου, τουΑδριανούκαιτουΑντωνίνουκαι χρησιμοποιήθηκε σε κτίρια σε ολόκληρη τη Μεσόγειο.[14]Η Αιδηψός γνώρισε περίοδο ακμής κατά τη ρωμαϊκή εποχή λόγω των ιαματικών πηγών της.[13]
Ο ναός του Αγίου Δημητρίου στοΑυλωνάρι (10ος αιώνας)
Σε αντίθεση με μεγάλο μέρος της βυζαντινής Ελλάδας, η Εύβοια γλίτωσε τον κύριο όγκο των επιδρομών των βαρβάρων κατά τηνύστερη αρχαιότητακαιτην πρώιμη μεσαιωνική περίοδο, λόγω της σχετικά απομονωμένης θέσης της. ΟιΒάνδαλοι επιτέθηκαν στις ακτές της το 466 και το 475, αλλά φαίνεται ότι οιΆβαροικαιοιΣλάβοιδεν επιτέθηκαν στο νησί, και μόνο μετά από μια αποτυχημένη αραβική επίθεση στη Χαλκίδα τη δεκαετία του 870 απειλήθηκε ξανά.[15] Έτσι, το νησί διατήρησε μια σχετική ακμή σε όλη την πρώιμη μεσαιωνική περίοδο, όπως μαρτυρούν ευρήματα ψηφιδωτών, εκκλησιών και γλυπτών χρονολογούμενα από τον 7ο αιώνα. Τον 6ο αιώνα, οΣυνέκδημος απαριθμούσε τέσσερις πόλεις του νησιού, τηνΑιδηψό, τη Χαλκίδα, τον Πορθμό (σημερινό Αλιβέρι) καιτηνΚάρυστο, καιμια σειρά από άλλες τοποθεσίες είναι γνωστές ως επισκοπές στους επόμενους αιώνες (ΩρεοίκαιΑυλών), ανκαιο αστικός χαρακτήρας τους είναι ασαφής.[15]Τον 8ο αιώνα, η Εύβοια αποτελούσε ξεχωριστή δημοσιονομική περιφέρεια (διοίκηση), καιστη συνέχεια αποτέλεσε μέρος τουθέματος της Ελλάδος.[15]Το 1157 όλες οι παραθαλάσσιες πόλεις της Εύβοιας καταστράφηκαν από Σικελικές δυνάμεις,[16] ενώ η Χαλκίδα κάηκε από τους Ενετούςτο 1171.[15]
Η Εύβοια άκμασε ξανά μετά τηνΤέταρτη Σταυροφορία. Στη διχοτόμηση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας από τους σταυροφόρους μετά το 1204, το νησί δόθηκε ως τιμάριοστονΦλαμανδό ιππότη Ζακντ'Αβέν, στη συνέχεια διαιρέθηκε σε τρεις βαρωνίες (υπό τους Τριτημόριους της Εύβοιας), με έδρα τους Ωρεούς, τη Χαλκίδα καιτην Κάρυστο, μετη Χαλκίδα να είναι η πρωτεύουσα του νησιού. Οι ηγεμόνες του νησιού περιήλθαν νωρίς κάτω από την επιρροή της Ενετικής Δημοκρατίας, η οποία εξασφάλισε τον έλεγχο του εμπορίου του νησιού στονΠόλεμο της Ευβοϊκής Διαδοχής (1256–1258) και σταδιακά επέκτεινε τον έλεγχό του, έως ότου απέκτησαν πλήρη κυριαρχία μέχρι το 1390. Κατά τη διάρκεια της Λατινοκρατίας στο νησί εγκαθιδρύθηκε ένα φεουδαρχικό σύστημα, με τους τοπικούς άρχοντες να κτίζουν στις εύφορες περιοχές του νησιού πύργους, που δρούσαν ως διοικητικά κέντρα και κατοικίες των αρχόντων.[17]
Στις 12 Ιουλίου 1470, κατά τη διάρκεια τουΒενετοτουρκικού πολέμου του 1463-1479και μετά από μιαπαρατεταμένη και αιματηρή πολιορκία, η καλά οχυρωμένη πόλη Νεγροπόντε (Χαλκίδα) καταλήφθηκε από τονΜωάμεθ Β΄και ολόκληρο το νησί έπεσε στην κατοχή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Ο δόγης Φραντσέσκο Μοροζίνι πολιόρκησε την πόλη το 1688, αλλά αναγκάστηκε να αποσυρθεί μετά από τρεις μήνες.[18] Υπό Οθωμανική κυριαρχία, η Χαλκίδα (Εύριπος) ήταν η έδρα ενός σαντζακιού που περιελάμβανε επίσης μεγάλο μέρος της ηπειρωτικής Ελλάδας. Οι Οθωμανοί διατήρησαν κάτω από τον έλεγχό τους μέχρι τη δημιουργία του πρώτου ανεξάρτητου ελληνικού κράτους (1830) ελέγχοντας ταυτόχρονα την πλειοψηφία τωνπιο εύφορων πεδινών εκτάσεων, ανκαι μειοψηφία του πληθυσμού συγκριτικά με τους χριστιανούς.[19]
Η Εύβοια συμμετείχε στηνΕπανάσταση του 1821, με επικεφαλής τους Αγγελή Γοβιό, τονΝικόλαο ΚριεζώτηκαιτονΦαβιέρο. Η επανάσταση ξεκίνησε στην Ιστιαία στις 8 Μαΐου 1821 και ακολούθησαν η Κύμη, η Λίμνη καιτα Στύρα. Έγινε ανεπιτυχής προσπάθεια να καταληφθεί η Χαλκίδα καιη Κάρυστος το 1822 και ξανά το 1823 και οι Οθωμανοί κατάφεραν να καταστείλουν την επανάσταση στο νησί το 1824. ΜετοΠρωτόκολλο του Λονδίνουη Εύβοια εντάχθηκε στο νεοσύστατο ελληνικό κράτος αλλά οι Τούρκοι παρέμειναν στο νησί μέχρι το 1833 λέγοντας ότι δεν τους έχουν καταβληθεί οικονομικές αποζημιώσεις.[20]
Την εποχή του Όθωνα σχεδιάστηκαν νέες πόλεις, όπως τα Νέα Ψαρά (Ερέτρια) καιη Κάρυστος και συντάχθηκε το πολεοδομικό σχέδιο της Χαλκίδας. Αρχίζει η αστικοποίηση του νησιού καιστα τέλη του 19ου αιώνα δημιουργούνται στη Χαλκίδα βιομηχανίες. Στα πλαίσια της ανάπτυξης της πόλης κατεδαφίστηκαν οι οχυρώσεις της. Μετά την ανταλλαγή πληθυσμών στο νησί εγκαταστάθηκαν πρόσφυγες, δημιουργώντας τους οικισμούς Νέα Αρτάκη και Νέα Λάμψακος.[21]
Σύμφωνα μετην απογραφή του 2001 ο πληθυσμός της Εύβοιας έφτανε τα 198.130 άτομα, κάνοντας τηντο δεύτερο πολυπληθέστερο νησί της Ελλάδας. Οι κάτοικοι της Εύβοιας μοιράζονται μια πολιτιστική ταυτότητα παρόμοια με αυτή της Στερεάς Ελλάδαςκαι μιλούν μια νότια διάλεκτο της ελληνικής γλώσσας. Στο νότιο μέρος του νησιού υπάρχουν κοινότητες Αρβανιτών, μετην περιοχή νότια του Αλιβερίου να είναι το βόρειο όριο της παρουσίας τους στην Εύβοια. ΣαρακατσάνοικαιΒλάχοιζουν κατά κύριο λόγο στις ορεινές περιοχές της κεντρικής και βόρειας Εύβοιας αντίστοιχα, αλλά πλέον έχουν εγκαταλείψει το νομαδικό τρόπο ζωής και έχουν εγκατασταθεί μόνιμα σε πόλεις και χωριά σε όλο το νησί.
Η αγροτική παραγωγή της Εύβοιας περιλαμβάνει τοελαιόλαδοκαι τις ελιές, με τις κονσερβολιές Ροβιών να έχουν αναγνωριστεί ως προϊόν ΠΟΠ, τομέλι από πεύκο, έλατο και αρωματικά φυτά, αμπέλια από τα οποία παράγεται κρασίκαιτσίπουρο, αποξηραμένα σύκα (τα αποξηραμένα σύκα Κύμης έχουν αναγνωριστεί ως προϊόν ΠΟΠ). Επιπλέον καλλιεργούνται οπωροκηπευτικά, δημητριακά, όσπρια, ξηροί καρποί όπως αμύγδαλα, καρύδιακαικάστανακαι φρούτα όπως τακεράσια. Η κτηνοτροφική παραγωγή περιλαμβάνει την εκτροφή αιγοπροβάτων, γουρουνιών και πουλερικών. Παράγονται επίσης γαλακτοκομικά προϊόντα, όπως τυρί (τουλουμοτύρι, φέτα, μυζήθρα) καιγιαούρτι.[22] Στις ακτές της Εύβοιας λειτουργούν ιχθυοκαλλιέργειες (31 πλωτές μονάδες[23]), όπου εκτρέφονται ψάρια όπως ητσιπούρα, τολαβράκικαιηπέστροφα, και επίσης στις παραθαλάσσιες περιοχές είναι διαδεδομένη καιη αλιεία. Ο αλιευτικός στόλος της Εύβοιας όσον αφορά το 2014 αποτελούσε το 6% του συνολικού αλιευτικού στόλου της Ελλάδας.[22]
Η Εύβοια αποτελεί επίσης σημαντικό τουριστικό προορισμό και λόγω του μεγέθους του έχει μεγάλο αριθμό παραλιών και ποικιλία τοπίων. Βρίσκεται κοντά στην Αθήνα και είναι προσβάσιμη τόσο μεδια θαλάσσης όσο και οδικώς. Διαθέτει αρχαιολογικούς χώρους, όπως η Χαλκίδα καιη Ερέτρια καιτα δρακόσπιτα του όρους Όχη, μουσεία, φυσιολατρικούς προορισμούς όπως φαράγγια, βουνά και υγροβιότοπους, θρησκευτικά αξιοθέατα όπως τον προσκηνυματικό ναό του αγίου Ιωάννη του Ρώσου και τις ιαματικές πηγές σταΛουτρά Αιδηψού.[22]
Στη νότια Εύβοια υπάρχουν λατομεία στα οποία παράγεται μάρμαροκαι σχιστόπλακες. Το μάρμαρο Καρύστου είναι γνωστό και ως σιπολίνο, με πρασινογκρί χρώμα, και χρησιμοποιήθηκε ιδιαίτερα κατά τη ρωμαϊκή εποχή σε πολλά μνημεία.[24]Στην Εύβοια βρίσκονται επίσης σημαντικά κοιτάσματα μαγνησίτη (λευκόλιθος), με λατομείο να λειτουργεί στο Μαντούδι.[25] Εργοστάσιο τσιμέντου λειτουργεί στο Μηλάκι από το 1982.[26]Στο παρελθόν λειτουργούσε εργοστάσιο παραγωγής τσιμέντου καιστη Χαλκίδα.[27]ΗΛΑΡΚΟ διαθέτει πέντε ανοικτά ορυχεία στην Εύβοια για εκμετάλλευση των κοιτασμάτων νικελίου.[28]Στο Αλιβέρι λειτουργούσε λιγνιτωρυχείοτο οποίο τροφοδοτούσε εργοστάσιο παραγωγής ηλεκτρισμού, όμως πλέον λειτουργεί νέα μονάδα που χρησιμοποιεί φυσικό αέριο.[29]
↑Chidiroglou, M. (2010). «Karystian Marble Trade in the Roman Mediterranean Region. An overview of old and new data». Στο: Di Giuseppe H., Dalla Riva M. Meetings between cultures in the ancient Mediterranean, XVII International Congress of Classical Archaeology, Rome, 22-26 Sept. 2008. Bollettino di Archeologia on line I. σελίδες 48–56.
Σχετικά πολυμέσα
Εύβοια (Αρχείο ντοκιμαντέρ της 
