Εντοπίζονται για πρώτη φορά στις βυζαντινές πηγές του6ου αιώνα μ.Χ.με τις παραλλαγές σκλάβοι, σκλαβηνοί, σλάβοι, σλαβηνοί, Άντες, και στις δυτικές του7ου αιώνα μ.Χ.με τις μορφές sclaveniκαιsclavi .[2]Οι ίδιοι αυτοαποκαλούνταν Σλοβένοι, ενώ οι γείτονές τους Γερμανοί τούς ονόμαζαν Wenden ή Winden (Βένδοι), θεωρώντας το λαό τους Κέλτεςπου αφομοιώθηκαν από τους Σλάβους αργότερα.[3]
Η ετυμολογία της ονομασίας τους δεν είναι σίγουρη καιοι ερμηνείες της ποικίλλουν:
α) Οι αρχαιότερες σλαβικές πηγές που χρησιμοποιούν ονομασία για τους Σλάβους ανάγεται τον9ο αιώνα μ.Χ.και είναι η λέξη ЅlověninБ (πληθυντικός του slověne). Η λέξη σχηματίζεται από τοslovκαιτο επίθημα -jenin. Το πρώτο δηλώνει τοποθεσία καιτο δεύτερο τον κάτοικο αυτής της τοποθεσίας. Τοslov ετυμολογικά ανάγεται στο πρωτοϊνδοευρωπαΐκό K΄louπου σημαίνει ρέω, κι επειδή τα πρωτοϊνδοευρωπαΐκά Κκαιou προφέρoντανsκαιov αντίστοιχα στους Σλάβους, έχουμε τοЅlověninБ. Άρα η προέλευση του ονόματος υποδηλώνει ότι κατοικούσαν αρχικά σε περιοχές πλούσιες σε νερά, ποτάμια και λίμνες δηλαδή.
β) Η λέξη Σλάβος συνδέεται μετο πρωτοϊνδοευρωπαϊκό (s)lawos, συγγενή λέξη της ελληνικής λέξης λαός.
γ) Ετυμολογείται επίσης από τη σλαβική λέξη slava (=δόξα, φήμη) καιslovo (=λόγος). Πρόκειται όμως γιαμια εύκολη λαϊκή ετυμολογία.
δ) Αστήρικτη και ενδεικτική της δυτικής οπτικής είναι η λατινική εκδοχή πουτην ανάγει στη λατινική λέξη Sclavus (δούλος). Όμως το ίδιο τοSclavus προέρχεται αρχικά από τοЅlověninБ.
ε) Ως δηλωτική κοινωνικής-επαγγελματικής ιδιότητας είναι η ετυμολόγησή της από το πρωτοβουλγαρικό saqlaw (=φύλακας, εκπαιδευμένος δούλος), στρατιωτικό σώμα αποτελούμενο από εκπαιδευμένους δούλους τωνΑβάρων.
στ) Τέλος υπάρχει και μία ετυμολογική εκδοχή που της δίνει θρησκευτικό περιεχόμενο, και δηλώνει αυτόν που ανήκει σε μία θρησκευτική ομάδα.[4]
Η ιστορική καταγωγή τους είναι άγνωστη διότι δεν έχουμε μύθους γενεαλογικούς οι οποίοι να διασώζουν κάποιον ιστορικό πυρήνα.[5] Επίσης οι μετακινήσεις τους δεν άφησαν γραπτά κατάλοιπα ή άλλα έτσι ώστε να ταυτιστούν με αυτούς απόλυτα. Τέλος, για τους άλλους λαούς που διέθεταν γραφή οι περιοχές της Ανατολικής Ευρώπης και βόρεια των στεπών ήταν γι' αυτούς κάτι άγνωστο, κατοικημένες από μυθικά όντα χωρίς στενές επαφές.[6]Η ιστορική περίοδος γιατα σλαβικά φύλα ξεκινά από τις πρώτες ιστορικές μνείες γι' αυτούς κατά τη διάρκεια του 6ου αιώνα μ.Χ.
Οι πρώτες απόψεις γιατην κοιτίδα των Σλάβων ανάγονται στον 12ο αιώνα καιστο ρωσικό Χρονικό του Νέστορα.[7] Δύο είναι κυριότερες εκδοχές: α) βορειοδυτικά τωνΚαρπαθίων Ορέων, καιβ) στην περιοχή που βρίσκεται ανάμεσα στον ποταμό Βιστούλαστα δυτικά καιτον μέσο ρουτου ποταμού Δνείπερουστα ανατολικά, βόρεια από ταΚαρπάθια Όρηκαι νότια των ποταμών ΝάρεβκαιΠριπέτ, δηλαδή στη σημερινή ανατολική Πολωνία, δυτική Ουκρανία, και νοτιοδυτική Λευκορωσία. Η δεύτερη εκδοχή είναι η περισσότερο θεμελιωμένη από τα πορίσματα της αρχαιολογίας, της γλωσσολογίας και της παλαιοδημογραφίας.[8] Γειτνίαζαν με τους βαλτικούς λαούς στα βόρεια, τους Ιλλυριούςκαι τους Κέλτεςστα δυτικά, στα νότια με τους Θράκεςκαι ανατολικά με τους ιρανικούς πληθυσμούς. Αυτή ηΠρωτοσλαβική εθνότητα δεν ήταν χωρισμένη σε έθνη και μιλούσε τηνκοινή σλαβική, μια ενιαία γλώσσα.[9]
Ο Προκόπιος έγραψε το 545 ότι «οι Σκλαβηνοί καιοι Άντες είχαν στην πραγματικότητα ένα μόνο όνομα στο απομακρυσμένο παρελθόν · γιατί καιοι δύο ονομάζονταν Σπόροι παλαιότερα». Τους χαρακτήριζε ως βαρβάρους, που ζούσαν με δημοκρατία, και πίστευαν σε έναν θεό, τον «δημιουργό των κεραυνών» (Περούν), στον οποίο έκαναν θυσίες. Ζούσαν σε διάσπαρτα σπίτια και άλλαζαν συνεχώς οικισμούς. Όσον αφορά τον πόλεμο ήταν κυρίως πεζικάριοιμε μικρές ασπίδες και τσεκούρια, ελαφρώς ντυμένοι (μερικοί έμπαιναν στη μάχη γυμνοί), με καλυμμένα μόνο τα γεννητικά τους όργανα. Η γλώσσα τους είναι «βαρβαρική» (δηλαδή μη ελληνόφωνη) καιοι δύο φυλές δεν διαφέρουν ως προς την εμφάνιση, είναι ψηλοί και ανθεκτικοί, "ενώ τα σώματα καιτα μαλλιά τους δεν είναι ούτε πολύ ξανθά, ούτε κλίνουν εντελώς προς το σκούρο, αλλά είναι ελαφρώς κοκκινωπά. Καιζουν σκληρή ζωή χωρίς να δίνουν προσοχή στις σωματικές ανέσεις..." Ο Ιορδάνης περιέγραψε τους Σκλαβηνούς ως έχοντες τα έλη και δάση για πόλεις. Μια άλλη πηγή του 6ου αιώνα αναφέρεται σε αυτούς ότι ζουν μέσα σε σχεδόν αδιαπέραστα δάση, ποτάμια, λίμνες και έλη.
ΟΜένανδρος Προτέκτωρ αναφέρει έναν Νοτιοσλάβο φύλαρχο μετο όνομα Δαυρέντιος (577-579), ο οποίος σκότωσε έναν Άβαρο απεσταλμένο του Χαγάνου Μπαγιάν Α΄. Οι Άβαροι ζήτησαν από τους Σλάβους να δεχτούν την επικυριαρχία τους. Ο ίδιος όμως αρνήθηκε και λέγεται ότι είπε: "Άλλοι δεν κατακτούν τηγη μας, εμείς κατακτάμε τη δική τους - έτσι θα είναι πάντα για μας".
Η σχέση μεταξύ των Σλάβων και μιας φυλής που ονομαζόταν Βένετοι ανατολικά του ποταμού Βιστούλα κατά τη ρωμαϊκή περίοδο είναι αβέβαιη. Το όνομα μπορεί να αναφέρεται τόσο σεΒάλτους όσο καισε Σλάβους.
Την εποχή τωνΜεγάλων Μεταναστεύσεων (5ος-6ος αιώνες μ.Χ.) τα σλαβικά φύλα άρχισαν να διεκδικούν τον ανατολικό ευρωπαϊκό χώρο. Οι επακόλουθες μετακινήσεις θα ολοκληρωθούν στα τέλη του 8ου αιώνα μ.Χ.
Οι λόγοι στους οποίους οι ιστορικοί αποδίδουν τις μετακινήσεις είναι:
α) υπερβολική δημογραφική αύξηση,[10]β) η προώθηση ιρανικώνκαιμογγολικών φύλων προς την Ευρώπη (Ούννωνστο α΄ μισό του 5ου αιώνα, καιΑβάρωντον 6ο αιώνα) δια μέσου των στεπών βορείως τουΕυξείνου Πόντου (καιτων δύο μάλιστα θα γίνουν σύμμαχοι, αφού υποταγούν, και συμμέτοχοι στις κατακτήσεις τους), καιγ) η ανάγκη εύρεσης προσφορότερων χώρων επιβίωσης.
Γενικά οι ιστορικοί μιλάνε για τρία μεταναστευτικά ρεύματα που σημειώνονται: α) το πρώτο πραγματοποιείται το β΄ μισό του 4ου αιώνα: λόγω της δημογραφικής αύξησης μετακινούνται ανατολικά και βορειοανατολικά, κατά ομάδες, σταθερά εγκαθιστάμενοι ειρηνικά ανάμεσα στους ντόπιους πληθυσμούς, λόγω επάρκειας εδαφών και απουσίας θεσμού εδαφικής κυριαρχίας σε εκείνα τα μέρη[11], β) το δεύτερο μεγάλο κύμα συνδέεται μετην εισβολή τωνΑβάρων κατά τον 5ο αιώνα μ.Χ. Οι Σλάβοι θα προωθηθούν στα δυτικά καιστηνΚεντρική Ευρώπη, από τις Άλπεις έως τηΒαλτική Θάλασσα, παίρνοντας τη θέση διάφορων γερμανικών φύλων, γ) το τρίτο μεταναστευτικό ρεύμα κινείται νότια στα βαλκανικά εδάφη καιτοΒυζάντιο. Αρχικά οι επιδρομές ήταν προσωρινές καιοι εισβολείς επέστρεφαν βόρεια τουΔούναβη. Από τα τέλη του 6ου αιώνα οι εγκαταστάσεις τους γίνονται μονιμότερες, σε κάποιες περιπτώσεις κατόπιν ιδίας πρωτοβουλίας των Βυζαντινών.[12]
Οι ανατολικές σλαβικές φυλές τον 8οκαιτον 9ο αιώνα
Όταν σταμάτησαν οι μεταναστευτικές τους κινήσεις εμφανίστηκαν μεταξύ των Σλάβων οι πρώτες κρατικές οντότητες, με επικεφαλής έναν πρίγκηπα που κατείχε καιτο θησαυροφυλάκιο, και αμυντική δύναμη. Επιπλέον αυτό ήταν η αρχή της ταξικής διαφοροποίησης καιοι ευγενείς δεσμεύονταν για πίστη είτε στους Φράγκους αυτοκράτορες της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας είτε στους Βυζαντινούς αντίστοιχους.
Τον 7ο αιώνα ο Φράγκος έμπορος Σάμο, που υποστήριζε τους Σλάβους που πολεμούσαν κατά τωνΑβάρων ηγεμόνων τους, έγινε ο κυβερνήτης του πρώτου γνωστού σλαβικού κράτους στην Κεντρική Ευρώπη, που όμως πιθανότατα δεν επιβίωσε του ιδρυτή και ηγεμόνα του. Αυτό αποτέλεσε τη βάση γιατα επόμενα σλαβικά κράτη που προέκυψαν στην πρώην επικράτεια αυτού του βασιλείου, με παλαιότερο από αυτά τηνΚαραντανία. Πολύ παλιό είναι επίσης το Πριγκιπάτο της ΝίτρακαιτοΜοραβικό πριγκηπάτο (βλέπε Μεγάλη Μοραβία). Την εποχή εκείνη υπήρχαν στην Κεντρική Ευρώπη σλαβικές ομάδες και κράτη, όπως τοΠριγκιπάτο του Μπάλατον, αλλά η μετέπειτα επέκταση τωνΟύγγρων, καθώς καιο εκγερμανισμός της Αυστρίας, διαχώρισε τους βόρειους από τους νότιους Σλάβους. Το 681 ιδρύθηκε ηΑ΄ Βουλγαρική Αυτοκρατορίακαιτο 864 η σλαβική Παλαιά Εκκλησιαστική Σλαβονική έγινε η κύρια και επίσημη γλώσσα της. Η Βουλγαρία συνέβαλε στην εξάπλωση του σλαβικού αλφαβητισμού καιτου Χριστιανισμού στον υπόλοιπο σλαβικό κόσμο.
Οι Σλάβοι στην Αρχική τους Πατρίδα, τουΆλφονς Μούχα
Το 1878 υπήρχαν μόνο τρία ελεύθερα σλαβικά κράτη στον κόσμο: ηΡωσική Αυτοκρατορία, ηΣερβίακαιτοΜαυροβούνιο. ΗΒουλγαρία ήταν επίσης ελεύθερη, αλλά ήταν de jure υποτελής στηνΟθωμανική Αυτοκρατορία μέχρι την επίσημη ανεξαρτησία της το 1908. Σε ολόκληρη τηνΑυστροουγγρική Αυτοκρατορίατων περίπου 50 εκατομμυρίων ανθρώπων, περίπου 23 εκατομμύρια ήταν Σλάβοι. Οι σλαβικοί λαοί που, ως επί το πλείστον, είχαν στερηθεί το λόγο στις υποθέσεις της Αυστροουγγαρίας, ζητούσαν εθνική αυτοδιάθεση. Λόγω της έκτασης και της πολυμορφίας των εδαφών που κατοικούντο από σλαβικούς λαούς, υπήρχαν αρκετά κέντρα σλαβικής ενοποίησης. Το 19ο αιώνα ο Πανσλαβισμός αναπτύχθηκε ως κίνημα μεταξύ διανοουμένων, ακαδημαϊκών και ποιητών, αλλά δεν επηρέαζε στον επιδιωκόμενο βαθμό την πρακτική πολιτική καιδεν έτυχε υποστήριξης σε ορισμένα σλαβικά έθνη. Ο Πανσλαβισμός έχασε την αίγλη του όταν ηΡωσική Αυτοκρατορία άρχισε νατον χρησιμοποιεί ως ιδεολογία δικαίωσης των εδαφικών κατακτήσεών της στην Κεντρική Ευρώπη καθώς και της υποταγής άλλων σλαβικών εθνικών ομάδων, όπως των Πολωνών και Ουκρανών, και συνδέθηκε μετο ρωσικό ιμπεριαλισμό.
Κατά τοΒ΄ Παγκόσμιο ΠόλεμοηΝαζιστική Γερμανία, που έβλεπε τους Σλάβους ως προαιώνιους εχθρούς, σχεδίαζε να εξολοθρεύσει, εκτοπίσει ή υποδουλώσει το σλαβικό και εβραϊκό πληθυσμό της κατεχόμενης Ανατολικής Ευρώπης γιανα δημιουργήσει το λεγόμενο Ζωτικό χώρογια Γερμανούς εποίκους, και επίσης σχεδίαζε τη λιμοκτονία 80 εκατομμυρίων ανθρώπων στη Σοβιετική Ένωση. Η μερική υλοποίηση αυτών των σχεδίων είχε ως αποτέλεσμα το θάνατο περίπου 19,3 εκατομμυρίων αμάχων και αιχμαλώτων πολέμου.
Το πρώτο μισό του 20ού αιώνα η Ρωσία καιηΣοβιετική Ένωση σημαδεύτηκαν από διαδοχή πολέμων, ιδεολογικών και εθνικών διωγμών, λιμών και άλλων καταστροφών, που καθεμιά τους συνοδεύτηκε από μεγάλες απώλειες πληθυσμού. Ο Στίβεν Τ. Λη εκτιμά ότι μέχρι το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου το 1945, ο πληθυσμός αυτών των περιοχών θα ήταν περίπου 90 εκατομμύρια λιγότερος απ΄ ό,τιθα μπορούσε να ήταν διαφορετικά.
Η κοινή σλαβική εμπειρία τουΚομμουνισμού, σε συνδυασμό μετην επαναλαμβανόμενη χρήση της ιδεολογίας από τη σοβιετική προπαγάνδα μετά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο στο πλαίσιο τουΑνατολικού Μπλοκ (Σύμφωνο της Βαρσοβίας) ήταν μια βίαιη υψηλού επιπέδου πολιτική και οικονομική ηγεμονία της ΕΣΣΔ, που κυριαρχείτο από τους Ρώσους. Μια αξιοσημείωτη πολιτική ένωση του 20ού αιώνα που κάλυπτε τους περισσότερους Νότιους Σλάβους ήταν ηΓιουγκοσλαβία, αλλά τελικά διαλύθηκε τη δεκαετία του 1990 μαζί μετη Σοβιετική Ένωση.
Πρώην σοβιετικά κράτη, καθώς και χώρες που ήταν κράτη-δορυφόροι ή εδάφη του Συμφώνου της Βαρσοβίας, έχουν πολυάριθμους μειονοτικούς σλαβικούς πληθυσμούς, πολλοί από τους οποίους προέρχονται αρχικά από τηΡωσική ΣΟΣΔ, τηΣΣΔ ΟυκρανίαςκαιτηΣΣΔ Λευκορωσίας. Σήμερα τοΚαζακστάν έχει το μεγαλύτερο σλαβικό μειονοτικό πληθυσμό, με τους περισσότερους Ρώσους (Ουκρανοί, Λευκορώσοι και Πολωνοί είναι επίσης παρόντες, αλλά σε πολύ μικρότερο αριθμό).
Ο Πανσλαβισμός, που πρωτοεμφανίστηκε στα μέσα του 19ου αιώνα, έδωσε έμφαση στην κοινή κληρονομιά καιτην ενότητα όλων των σλαβικών λαών. Η κύρια εστία ήταν σταΒαλκάνια, όπου οι Νότιοι Σλάβοι είχαν κυβερνηθεί για αιώνες από άλλες αυτοκρατορίες: τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία, την Αυστροουγγαρία, την Οθωμανική Αυτοκρατορία καιτη Βενετία. Η Ρωσική Αυτοκρατορία χρησιμοποίησε τον Πανσλαβισμό ως πολιτικό εργαλείο, το ίδιο καιη Σοβιετική Ένωση, που απέκτησε πολιτικοστρατιωτική επιρροή και έλεγχο επί των περισσότερων εθνών σλαβικής πλειοψηφίας μεταξύ 1945 και 1948, και διατήρησε ηγεμονικό ρόλο μέχρι την περίοδο 1989-1991.
ΗΠρωτοσλαβική, η υποτιθέμενη γλώσσα-πρόγονος όλων των σλαβικών γλωσσών, είναι απόγονος της κοινής Πρωτοϊνδοευρωπαϊκής, μέσω ενός Βαλτοσλαβικού σταδίου, κατά το οποίο ανέπτυξε πολυάριθμα λεξικογραφικά και μορφολογικά ισογλώσσαμε τις Βαλτικές γλώσσες. Στο πλαίσιο της Υπόθεσης Κουργκάν, "οι Ινδοευρωπαίοι που παρέμειναν μετά τις μεταναστεύσεις [από τη στέπα] έγιναν ομιλητές της Βαλτοσλαβικής". Η Πρωτοσλαβική ορίζεται ως το τελευταίο στάδιο της γλώσσας που προηγήθηκε του γεωγραφικού διαχωρισμού των ιστορικών Σλαβικών γλωσσών. Αυτή η γλώσσα ήταν ομοιόμορφη και, με βάση τα δάνεια από τις ξένες γλώσσες καιτα Σλαβικά σε άλλες γλώσσες, δεν μπορεί να λεχθεί ότι έχει αναγνωρίσιμες διαλέκτους - αυτό υποδηλώνει ότι υπήρξε κάποτε μια σχετικά μικρή πρωτοσλαβική πατρίδα.
Η σλαβική γλωσσική ενότητα ήταν σε κάποιο βαθμό ορατή χρονικά μέχρι τα χειρόγραφα της Παλαιάς Εκκλησιαστικής Σλαβονικήςπου, ανκαι βασίζονταν στην τοπική σλαβική ομιλία της Θεσσαλονίκης, μπορούσαν ακόμη να εξυπηρετήσουν το σκοπό της πρώτης κοινής σλαβικής λογοτεχνικής γλώσσας. Οι σλαβικές σπουδές άρχισαν με σχεδόν αποκλειστικά γλωσσικό και φιλολογικό αντικείμενο. Ήδη από το 1833 οι σλαβικές γλώσσες αναγνωρίζονταν ως ινδοευρωπαϊκές. Μερικές φορές οι Δυτικές Σλαβικές καιοι Ανατολικές Σλαβικές γλώσσες συνενώνονται σεμια ενιαία ομάδα γνωστή ως Βόρειες Σλαβικές γλώσσες.
Τα αλφάβητα που χρησιμοποιούνται για τις σλαβικές γλώσσες συνδέονται συχνά μετην κυρίαρχη θρησκεία μεταξύ των αντίστοιχων εθνοτικών ομάδων. Οι ορθόδοξοι Χριστιανοί χρησιμοποιούν τοΚυριλλικό, ενώ οι Ρωμαιοκαθολικοί τοΛατινικό. Οι Βόσνιοι Μουσουλμάνοι, χρησιμοποιούν επίσης το λατινικό αλφάβητο. Ακόμη ορισμένοι Ανατολικοί Καθολικοίκαι Ρωμαιοκαθολικοί χρησιμοποιούν το κυριλλικό αλφάβητο. ΗΣερβικήκαιηΜαυροβουνιακή χρησιμοποιούν καιτο κυριλλικό καιτο λατινικό αλφάβητο. Υπάρχει επίσης μια λατινική γραφή της Λευκορωσικής, που ονομάζεται Λάτσινκα.
Η πλειοψηφία των σύγχρονων σλαβικών πληθυσμών που ακολουθούν κάποια θρησκεία είναι Ορθόδοξοι, ακολουθούμενοι από τους Καθολικούς, ενώ μια μικρή μειονότητα είναι Προτεστάντες. Υπάρχουν μικρότερες σλαβικές μουσουλμανικές ομάδες. Οι θρησκευτικές οριοθετήσεις ανά εθνικότητα μπορεί να είναι πολύ έντονες. Συνήθως στις σλαβικές εθνοτικές ομάδες η μεγάλη πλειοψηφία των θρησκευόμενων ανθρώπων μοιράζεται την ίδια θρησκεία. Ορισμένοι Σλάβοι είναι άθεοι ή αγνωστικιστές: στηνΤσεχίατο 20% ήταν άθεοι σύμφωνα με δημοσκόπηση του 2012.
Οι κύριες σλαβικές εθνοτικές ομάδες κατά θρησκεία:
Οι Σλάβοι χωρίζονται γεωγραφικά σε τρεις μεγάλες υποομάδες: Δυτικοί Σλάβοι, Ανατολικοί Σλάβοι και Νότιοι Σλάβοι, καθεμιά με διαφορετικό και ποικίλο υπόβαθρο βασισμένο στη μοναδική ιστορία, τη θρησκεία καιτον πολιτισμό συγκεκριμένων σλαβικών ομάδων. Εκτός από τους προϊστορικούς αρχαιολογικούς πολιτισμούς, οι υποομάδες είχαν αξιοσημείωτη πολιτισμική επαφή με τους μη σλαβικούς πολιτισμούς της Εποχής του Χαλκούκαιτου Σιδήρου. Τα σύγχρονα σλαβικά έθνη και εθνοτικές ομάδες διαφέρουν σημαντικά τόσο γενετικά όσο και πολιτιστικά, καιοι σχέσεις μεταξύ τους - ακόμη και εντός των επιμέρους εθνοτικών ομάδων - ποικίλλουν, από την αίσθηση συγγένειας μέχρι αμοιβαία αισθήματα εχθρότητας.
ΟιΑνατολικοί Σλάβοι προέρχονται από πρώιμες σλαβικές φυλές που αναμείχθηκαν μεφιννοουγγρικούςκαι βαλτικούς λαούς. Η αρχική σλαβική συνιστώσα τους, οιΆντες, αναμείχθηκε με ή αφομοίωσε ιρανικούς πληθυσμούς και αργότερα δέχθηκε επιρροές από τους Χαζάρουςκαι τους Βίκινγκς. Οι Ανατολικοί Σλάβοι εντοπίζουν την εθνική τους προέλευση στις φυλετικές ενώσεις τωνΡως του Κιέβου, αρχής γενομένης από τον 10ο αιώνα. Πέρασαν κυρίως υπό την επιρροή τους καθώς και της Ανατολικής Ορθόδοξης Εκκλησίας. ΟιΑνατολικές Καθολικές Εκκλησίες ιδρύθηκαν αργότερα το 16ο αιώνα σε περιοχές όπως ηΟυκρανία.
ΟιΝότιοι Σλάβοιτων περισσότερων περιοχών προέρχονται από τις πρώιμες σλαβικές φυλές που αναμείχθηκαν με τις τοπικές Πρωτοβαλκανικές φυλές (ιλλυρικές, δακικές, θρακικές, παννονικές, παιονικέςκαιελληνικές), κελτικές φυλές (κυρίως τους Σκορδίσκους), καθώς καιμε τους Ρωμαίους (καιτα εκρωμαϊσμένα υπολείμματα αρχαιότερων ομάδων), καιμε υπολείμματα προσωρινά εγκατεστημένων μετά από εισβολές ανατολικών γερμανικών, ασιατικών ή καυκάσιων φυλών, όπως οι Γέπιδες, οιΟύννοι, οιΆβαροικαιοιΒούλγαροι. Οι αρχικοί κάτοικοι της σημερινής Σλοβενίας και της ηπειρωτικής Κροατίας προέρχονται από πρώιμες σλαβικές φυλές που αναμείχθηκαν με Ρωμαίους και εκρωμαϊσμένους κελτικούς και ιλλυρικούς λαούς, καθώς καιμε τους Αβάρους και γερμανικούς λαούς (Λομβαρδούς και Ανατολικούς Γότθους). Οι Νότιοι Σλάβοι (εκτός από τους Σλοβένους και τους Κροάτες) πέρασαν υπό την πολιτιστική σφαίρα της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, και της Ανατολικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, καθώς καιτουΙσλάμ, ενώ οι Σλοβένοι καιοι Κροάτες επηρεάστηκαν από τηΔυτική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία (Λατινική), τηνΑγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορίακαι, επομένως, από τηΡωμαιοκαθολική Εκκλησία.
Σε όλη την ιστορία τους οι Σλάβοι έρχονταν σε επαφή μεμη σλαβικές ομάδες. Στην υποτιθέμενη πατρίδα τους (σημερινή Ουκρανία), είχαν επαφές με τους ιρανικής προέλευσης Σαρμάτες, και τους γερμανικής προέλευσης Γότθους. Μετά την εξάπλωσή τους οι Σλάβοι άρχισαν να αφομοιώνουν μη σλαβικούς λαούς. Για παράδειγμα, σταΒαλκάνια υπήρχαν Παλαιοβαλκανικοί λαοί, όπως εκρωμαϊσμένοι και εξελληνισμένοι Ιλλυριοί, ΘράκεςκαιΔάκες, καθώς καιΈλληνεςκαιΚέλτες (Σκορδίσκοι). Μετην πάροδο του χρόνου, εξαιτίας του μεγαλύτερου αριθμού των Σλάβων, οι περισσότεροι απόγονοι των αυτοχθόνων πληθυσμών των Βαλκανίων εκσλαβίστηκαν. Οι Θράκες καιοι Ιλλυριοί εξαφανίστηκαν ως καθορισμένες εθνοτικές ομάδες από τον πληθυσμό αυτής της περιόδου - ανκαιτο σύγχρονο Αλβανικό έθνος ισχυρίζεται ότι προέρχεται από τους Ιλλυριούς. Εξαιρέσεις είναι η Ελλάδα, όπου επειδή οι Σλάβοι ήταν λιγότεροι από τους Έλληνες, κατέληξαν να εξελληνισθούν (μετην βοήθεια συντω χρόνω περισσότερων Ελλήνων που επέστρεφαν στην Ελλάδα τον 9ο αιώνα, καιτου ρόλου της Εκκλησίας και της διοίκησης) καιη Ρουμανία, όπου ο σλαβικός πληθυσμός που εγκαταστάθηκε καθ' οδόν προς τα νότια σταδιακά αφομοιώθηκε. ΟιΠρωτοβούλγαροι αφομοιώθηκαν επίσης από Σλάβους της περιοχής, αλλά το κυρίαρχο καθεστώς τους καιο έλεγχος της χώρας που ακολούθησε επέβαλε τηνκατ' όνομα βουλγαρική κληρονομιά σε όλες τις μελλοντικές γενιές. ΟιΡωμανόφωνοι στις οχυρωμένες πόλεις της Δαλματίας κατάφεραν να διατηρήσουν τον πολιτισμό καιτη γλώσσα τους για πολύ καιρό. ΗΔαλματικήΡωμανική μιλιόταν μέχρι το Μέσο Μεσαίωνα. Αλλά και αυτοί τελικά αφομοιώθηκαν στο σώμα των Σλάβων.
Στα Δυτικά Βαλκάνια οι Σλάβοι καιοιγερμανικής προέλευσης Γέπιδες ήρθαν σε επιμειξία μεΑβάρους εισβολείς, και τελικά δημιούργησαν έναν εκσλαβισμένο πληθυσμό. Στην Κεντρική Ευρώπη οι Σλάβοι αναμείχθηκαν μεγερμανικούςκαικελτικούς λαούς, ενώ οι Ανατολικοί Σλάβοι συνάντησαν ουραλικούςκαισκανδιναβικούς λαούς. Οι σκανδιναβικής καταγωγής (Βάραγγοι) καιοιφιννικοί λαοί ενεπλάκησαν στον αρχικό σχηματισμό του κράτους τωνΡως, αλλά μετά από έναν αιώνα είχαν πλήρως εκσλαβισθεί. Ορισμένες φιννοουγγρικές φυλές στο βορρά απορροφήθηκαν επίσης από τον αυξανόμενο πληθυσμό των Ρως. Την εποχή της μετανάστευσης τωνΟύγγρων, η σημερινή Ουγγαρία κατοικείτο από Σλάβους, που αριθμούσαν περίπου 200.000, και από Ρωμανοδάκες, που αμφότεροι είτε αφομοιώθηκαν είτε υποδουλώθηκαν από τους Ούγγρους. Τον 11οκαιτο 12ο αιώνα οι συνεχείς εισβολές νομαδικών τουρκικών φυλών, όπως οιΚιπτσάκοικαιοιΠετσενέγοι, προκάλεσαν μαζική μετανάστευση των πληθυσμών των Ανατολικών Σλάβων στις ασφαλέστερες, έντονα δασωμένες περιοχές του βορρά. Κατά το Μεσαίωνα, ομάδες Σαξόνων μεταλλωρύχων εγκαταστάθηκαν στη μεσαιωνική Βοσνία, τη Σερβία καιτη Βουλγαρία, όπου εκσλαβίσθηκαν.
ΤοLimes Saxoniae (Όριο της Σαξονίας) μεταξύ τωνΣαξόνωνστα δυτικά καιτων Οβοτρίτων στα ανατολικά
ΟιΠολάβοι (Βένδες) εγκαταστάθηκαν σε ανατολικά τμήματα της Αγγλίας, κατά τα φαινόμενα ως σύμμαχοι τωνΔανών εισβολέων. Οι Πολάβοι-Πομερανοί Σλάβοι είναι επίσης γνωστό ότι είχαν ακόμη εγκατασταθεί στηνΙσλανδία της εποχής τωνΒίκινγκς. Ο όρος "σακαλίμπα" (παραφθορά του ελληνικού Σκλαβηνοί=Σλάβοι) αναφέρεται σε Σλάβους μισθοφόρουςκαιδούλουςστο μεσαιωνικό αραβικό κόσμο στηΒόρεια Αφρική, τηΣικελίακαιτηνΑνδαλουσία. Οισακαλίμπα υπηρετούσαν ως φρουροί τουχαλίφη. Το 12ο αιώνα, η σλαβική πειρατεία στις χώρες της Βαλτικής αυξήθηκε. Το 1147 ξεκίνησε Σταυροφορία κατά των Πολάβων Σλάβων, στο πλαίσιο τωνΒόρειων Σταυροφοριών. ΟΝίκλοτ, παγανιστής αρχηγός των Σλάβων Οβοτριτών, ξεκίνησε την ανοικτή αντίσταση του όταν οΛοθάριος Β΄της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας εισέβαλε στα σλαβικά εδάφη. Τον Αύγουστο του 1160 ο Νίκλοτ σκοτώθηκε και άρχισε ο γερμανικός εποικισμός της περιοχής Έλβα-Όντερ. Στη Βέντλαντ τουΑννόβερου, τοΜεκλεμβούργο-Δυτική Πομερανίακαιτη Λουσατία, οι εισβολείς άρχισαν τον εκγερμανισμό. Πρώιμες μορφές εκγερμανισμού έχουν περιγραφεί από Γερμανούς μοναχούς: τον Χέλμολντ στο χειρόγραφο Chronica Slavorumκαιτον Αδάμ της Βρέμης στις Gesta Hammaburgensis ecclesiae pontificum. ΗΠολαβική γλώσσα επιβίωσε μέχρι τις αρχές του 19ου αιώνα, στο σημερινό γερμανικό κρατίδιο της Κάτω Σαξονίας. Στην Ανατολική Γερμανία περίπου το 20% των Γερμανών έχουν ιστορικά σλαβική πατρική καταγωγή, όπως αποκαλύπτεται από δοκιμές Υ-DNA. Ομοίως, στη Γερμανία, περίπου το 20% των ξένων επωνύμων είναι σλαβικής προέλευσης.
ΟιΚοζάκοι, ανκαι σλαβόφωνοι καιΟρθόδοξοι Χριστιανοί, προήλθαν από ένα μίγμα εθνικοτήτων, συμπεριλαμβανομένων τωνΤατάρωνκαι άλλων τουρκικών φυλών. Πολλοί από τους πρώτους Κοζάκους του Τέρεκ ήταν Οσέτιοι.
Οι Γκόραλι της νότιας Πολωνίαςκαι της βόρειας Σλοβακίας κατάγονται εν μέρει από ρωμανόφωνους Βλάχους, που μετανάστευσαν στην περιοχή από το 14ο έως το 17ο αιώνα και αφομοιώθηκαν από τον τοπικό πληθυσμό. Ο πληθυσμός της Μοραβιανής Βλαχίας κατάγεται επίσης από αυτό τον πληθυσμό.
Αντίθετα ορισμένοι Σλάβοι αφομοιώθηκαν από άλλους πληθυσμούς. Παρά το γεγονός ότι η πλειοψηφία συνέχισε προς τα νότια, προσελκυόμενη από τα πλούτη της περιοχής πουθα γινόταν η Βουλγαρία, μερικοί παρέμειναν στη Λεκάνη των Καρπαθίων. Εκεί τελικά αφομοιώθηκαν από τους Ούγγρους ή τους Ρουμάνους. Πολλοί ποταμοί και άλλα τοπωνύμια στη Ρουμανία έχουν σλαβική προέλευση.
Οι Σλάβοι δεν ήταν ένας νομαδικός λαός αλλά ήταν εγκατεστημένοι μόνιμα. Ασχολούνταν μετη γεωργία καιτην κτηνοτροφία. Το εμπόριο δεν ήταν ανεπτυγμένο. Η πολιτική τους οργάνωση ήταν στοιχειώδης. Κέντρο της κοινωνίας τους ήταν η πατριαρχική οικογένεια, γνωστή στις σλαβικές πηγές ως zadrouga (ζαντρούγκα). Μια ομάδα οικογενειών (πατριά) είχε τον δικό της αρχηγό, και πολλές ομάδες οικογενειών συνιστούσαν μια μικρή φυλή με αρχηγό έναν ρήγα. Γιατη λήψη κρίσιμων αποφάσεων συγκαλείτο συνέλευση των γερόντων. Γράφει ο Βυζαντινός ιστορικός Προκόπιος: «Ο λαός αυτός δεν διοικείται από έναν άνθρωπο, αλλά πάντοτε ζει δημοκρατικά. Γι΄ αυτό, όλα όσα είναι ωφέλιμα ή βλαβερά γι΄ αυτούς, τα συζητούν όλοι μαζί»[13]. Στη συνέλευση αυτή συμμετείχαν τα άρρενα μέλη της φυλής, τα ικανά να φέρουν οπλισμό. Οι ομάδες αυτές ζούσαν χωριστά αφού απουσίαζε κάθε έννοια κρατικής οργάνωσης. Τα πορίσματα της αρχαιολογίας συνεπικουρούν σε μία τέτοια διαπίστωση: το γεγονός ότι δεν βρέθηκαν κατοικίες πουνα ξεχωρίζουν από τις υπόλοιπες ως προς το μέγεθός τους ή τα υλικά κατασκευής τους, πιστοποιεί την έλλειψη μιας ηγεσίας, και μάλιστα σταθερής. Καιη πρωτόγονη οικονομία τους δεν συνεπαγόταν συγκέντρωση αγαθών (συσσώρευση αποθέματος).[14]
Πριν από τον 6ο αιώνα δεν έχει αποκρυσταλλωθεί ένας καθαρά σλαβικός υλικός πολιτισμός επειδή ακόμα βρίσκεται σε διαδικασία ανάμειξης με άλλους λαούς. Αυτός οσλαβικός υλικός πολιτισμός αποκρυσταλλώνεται πιατον 9ομε 10ο αιώνα μ.Χ. Τα βασικότερα χαρακτηριστικά του είναι: α) η καύση των νεκρών, β) η χειροποίητη κεραμική, γ) το σλαβικό στυλ κατοικίας.
Βάσει των αρχαιολογικών δεδομένων, ποικίλλουν σε γενικές γραμμές οι εθιμικοί τρόποι ενταφιασμού: έχουμε τοποθέτηση των πτωμάτων ή καύση αυτών. Η ταφή, όταν και όπου έχει εντοπιστεί, γίνεται σε μεγάλους τάφους χωρίς τύμβους. Στην καύση, η τέφρα τοποθετείται μέσα σε τεφροδόχες υδρίες οι οποίες κι αυτές ενταφιάζονταν.[15]
Οι τόποι εγκατάστασής τους ήταν δίπλα σε ποτάμια ή κοντά σε έλη, όχι όμως μέσα σε δάση ή ανοιχτές πεδιάδες. Οι οικισμοί τους βρίσκονταν σε πλαγιές λόφων, και υψωμένα επίπεδα κοιλάδων. Τα σπίτια τους ήταν καλύβες ημιυπόγειες με βάθος έως ένα μέτρο. Επρόκειτο κυρίως για έναν ενιαίο χώρο, ορθογώνιο, οι διαστάσεις του οποίου έφταναν τα 3Χ4 μ. μετην είσοδο στα νότια καιτον φούρνο στο εσωτερικό σε μία γωνία της οικίας. Ξύλινα δοκάρια αποτελούσαν το σπίτι καιη στέγη ήταν σαμαρωτή. Καλυπτόταν από χώμα γιατην προστασία από τις χαμηλές θερμοκρασίες καιτην πυρκαγιά. Τη μοναδική επίπλωση αποτελούσε ένας χαμηλός πάγκος για τραπέζι.[17]
↑Λεωνίδας Μαυρομμάτης, όπ.π., «Οπωσδήποτε όμως όλοι οι ερευνητές της εποχής μας συγκλίνουν στην άποψη ότι φύλα με συγκεκριμένη σλαβική ταυτότητα δεν κατακλύζουν περιοχές έξω από την κοιτίδα τους, παρά μόνο το δεύτερο μισό του 4ουαι.» και Γιάννα Κατσόβσκα-Μαλιγκούδη, όπ.π., σελ.16
↑Σοφία Πατούρα, «Η εικόνα των πρώιμων Σλάβων του Δούναβη στις βυζαντινές αφηγηματικές πηγές», Βυζαντιακά, τομ. 17 (1997),σελ.449-463
↑Παρατίθεται στο Συλλογικό: Ακαδημία Επιστημών της Ε.Σ.Σ.Δ., Παγκόσμια Ιστορία, τομ.Γ 1, μτφρ.Αντρέας Σαραντόπουλος, εκδ.Μέλισσα, Αθήνα, χ.χ.,σελ.109
↑Μαρία Νυσταζοπούλου Πελεκίδου, όπ.π., σελ.37 και 40 και Dimitri Obolensky, Η Βυζαντινή Κοινοπολιτεία. Η Ανατολική Ευρώπη, 500-1453 τομ.1 , μτφρ.Γιάννης Τσεβρεμές, εκδ. Βάνιας, Θεσσ/ίκη, 1991 σελ.103, «...οι σλαβικές κοινότητες ...παρέμειναν για πολύ καιρό στο φυλετικό στάδιο οργάνωσης.»
Τηλέμαχος Λουγγής, «Εισαγωγή στις ιστορικές σχέσεις Ελληνισμού και Σλάβων», στο: Συλλογικό:Θέματα Ελληνικής Ιστορίας.Μαρξιστική προσέγγιση, εκδ.Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα, 1995, σελ.13-27
Ρώσοι
Πολωνοί
Ουκρανοί
Σέρβοι
Τσέχοι
Λευκορώσοι
Βούλγαροι
Σλοβάκοι
Κροάτες
Βόσνιοι
Σλοβένοι
Σλαβομακεδόνες
Μαυροβούνιοι
Καζακστάν
Ουκρανία
Λευκορωσία
Λετονία
Εσθονία
Γερμανία
Κόσοβο (Γκόρα)