ΟΓολγοθάς είναι τοποθεσία στηνΙερουσαλήμπου θεωρείται από τονΧριστιανισμό σημείο σταύρωσηςτουΙησού Χριστού. Κατά τους χρόνους του Ιησού ήταν βραχώδες ύψωμα βορειοδυτικά της Ιερουσαλήμ και βρισκόταν έξω από το δεύτερο αμυντικό τείχος της πόλης. Σήμερα, η γενικά παραδεκτή παραδοσιακή τοποθεσία του βρίσκεται περίπου στο κέντρο της πόλης της Ιερουσαλήμ, εντός τουΝαού της Αναστάσεως[1].
Η ονομασία Γολγοθάς προέρχεται από εβραϊκό Γολγολέθ (Gulgoleth) και αποδίδεται από τους Ευαγγελιστές σαν «Κρανίου Τόπος». Πιθανολογείται ότι η ονομασία αυτή οφείλεται στη μορφολογία του μικρού υψώματος. Κατά τηνεβραϊκή παράδοση σχετικά μετην ονοματολογία του Γολγοθά, σε αυτόν τον τόπο είναι θαμμένο το κρανίο τουΑδάμ. Συγκεκριμένα αναφέρεται ότι οΝώε παρέδωσε το κρανίο του Αδάμ στογιοτου, Σημ, και αυτός στονΜελχισεδέκ. Ο τελευταίος το έθαψε σε αυτόν τον τόπο καιγι'αυτό το λόγο το ύψωμα πήρε την ονομασία Κρανίου Τόπος[2].
Ο όρος «Λόφος» επικράτησε από την λανθασμένη καταγραφή ενός προσκυνηματικού ταξιδιού τον 3 μ.Χ. αιώνα, τουΟδοιπορικού του Μπορντό (το οποίο χρησίμευσε σαν προσκυνηματικός οδηγός των προσκυνητών εκείνων των χρόνων) γιατί ο Γολγοθάς βρισκόταν δίπλα στην λοφώδη περιοχή της Γαρήβ [Σημ 1] . Τον 5ομ.Χ. αιώνα οΤυράννιος Ρουφίνος μας δίδει τον όρο «Βράχος του Γολγοθά».
Με αυτό τον τρόπο ορίζεται η τοποθεσία του Γολγοθά εκτός των τειχών της πόλης της Ιερουσαλήμ κατά το έτος 33μ.Χ. και ταυτόχρονα κοντά στην πύλη των τειχών στην οποία κατέληγε ο δρόμος από τοΠραιτώριο. Σημείο πουο Πόντιος Πιλάτος συναντήθηκε μετον Ιησού και από όπου ο Ιησούς ξεκίνησε τηνΟδό τού Μαρτυρίου (λατινικά: Via Dolorosa).
Η ιστορία του Γολγοθά από αυτή την χρονική στιγμή ακολουθεί την ιστορία της πόλης της Ιερουσαλήμ.
Το 44μ.Χ. οΗρώδης Αγρίππας Β΄ αρχίζει το κτίσιμο του 3ου τείχους της πόλης και περικλείει στην οικιστική περιοχή την τοποθεσία των παθών. Ο Γολγοθάς βρίσκεται πλέον εντός των τειχών. Το 66μ.Χ. ξεσπά οΠρώτος Ιουδαϊκός Πόλεμοςμε αποτέλεσμα τηνπολιορκία της Ιερουσαλήμ (70 μ.Χ.) από τονΤίτοπου είχε ως συνέπεια την άλωση καιτην πλήρη ισοπέδωση της Ιερουσαλήμ. Η πόλη δεν ξαναχτίστηκε καιστα ερείπια του ανακτόρου του Ηρώδη εγκαταστάθηκε η 10η λεγεώνα. Το 132μ.Χ. ξεσπά οΤρίτος Ιουδαϊκός Πόλεμοςκαιο αυτοκράτορας Αδριανόςγιανα απαλαγεί από τους Εβραίους έδωσε εντολή να ξαναχτιστεί η Ιερουσαλήμ αλλά πλέον σαν ρωμαϊκή πόλη μετο όνομα Αιλία Καπιτωλίνα (Aelia Capitolina)[4]. Γιανα τηρήσει την πολιτική του εκρωμαϊσμού της πόλης ο αυτοκράτορας απαγορεύει στους Εβραίους να εισέλθουν στην πόλη ενώ ταυτόχρονα γιανα εμποδίσει την μετάβαση των πιστών της χριστιανικής κοινότητας στους συγκεκριμένους τόπους, δίνει εντολή να ανεγερθούν είδωλα της Αφροδίτηςστο σημείο της ΣταύρωσηςκαιτουΠαναγίου Τάφου καθώς και ναός τουΔίαστο σημείο τουΝαού του Σολομώντος[5].
Το 325 μ.Χ. με εντολή του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου συνέρχεται ηΑ΄ Οικουμενική Σύνοδος, γιανα αποκατασταθεί η ειρήνη στα εκκλησιαστικά ζητήματα της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Κατά τη διάρκειά της, επιτροπή επισκόπων της Παλαιστίνης συναντά τον αυτοκράτορα και επιτυγχάνει μετά από συζητήσεις να της αποδοθούν τα «Άγια Προσκυνήματα» καινα εμπλουτιστούν αυτά με αντάξια οικοδομήματα. Το 326 μ. Χ. η μητέρα του αυτοκράτορα ηΑγία Ελένη έρχεται στην περιοχή και διενεργεί ανασκαφές και αποκαλύπτει τον Γολγοθά, τον Πανάγιο Τάφο καιτονΤίμιο Σταυρό. Αρχίζει αμέσως η ανέγερση μεγαλοπρεπούς συμπλέγματος ναών, γιατη διαφύλαξη καιτην λατρεία των ιερών κειμηλίων, η οποία κράτησε 10 χρόνια[Σημ 2].
Από το σημείο αυτό και μετά η ιστορία του Γολγοθά είναι άρρηκτα δεμένη μετονΝαό της Αναστάσεως της πόλης της Ιερουσαλήμ.