Το λήμμα δεν περιέχει πηγές ή αυτές που περιέχει δεν επαρκούν.Μπορείτε να βοηθήσετε προσθέτοντας την κατάλληλη τεκμηρίωση. Υλικό που είναι ατεκμηρίωτο μπορεί να αμφισβητηθεί καινα αφαιρεθεί. Η σήμανση τοποθετήθηκε στις 14/08/2021.
Η Παρθική αυτοκρατορία στο αποκορύφωμα τηςΚεραμική των Πάρθων – κεφαλή ανδρός (1ος – 2ος αιώνας μ.Χ.)Δραχμή του Μιθριδάτη Α΄ των Πάρθων, επιγρ.: ΒΑΣΙΛΕΩΣ ΜΕΓΑΛΟΥ ΑΡΣΑΚΟΥ ΦΙΛΕΛΛΗΝΟΣ.Δραχμή του Μιθριδάτη Β΄ των Πάρθων.
Ιδρυτής της δυναστείας των Αρσακιδών ήταν οΑρσάκης Α’ αρχηγός της ιρανικής φυλής των Παρνί, ο οποίος ισχυριζόταν ότι είναι απόγονος του βασιλιά της Περσίας Αρταξέρξη Β’ από την αρχαία μεγάλη Περσική αυτοκρατορία τωνΑχαιμενιδών. ΟΑνδραγόρας, κυβερνήτης της επαρχίας της Παρθίας την εποχή τωνΣελευκιδών, είχε ανεξαρτητοποιηθεί από τους Έλληνες το 250 π.Χ. Ο Αρσάκης ως το 246 π.Χ. είχε κυριεύσει ολόκληρη τηνΠαρθία από τον Ανδραγόρα.
Ο Αρσάκης Α’ συγκυβέρνησε μετον αδελφό τουΤιριδάτη. Επειδή δεν είχε δικούς του γιους όρισε διάδοχο τουτονΑρσάκη Β’, γιοτου Τιριδάτη. Την εποχή του Αρσάκη Β’, ο βασιλιάς των Σελευκιδών Αντίοχος Γ' ο Μέγας ανακατέλαβε την Παρθία. Οι Σελευκίδες εξασθένησαν σύντομα λόγω των αλλεπάλληλων ηττών του Αντίοχου Γ’ από τους Ρωμαίους καιτων αποζημιώσεων, που ζήτησαν οι Ρωμαίοι από τους Σελευκίδες. Αυτό έδωσε την ευκαιρία στους Αρσακίδες να αναδιοργανωθούν.
ΟΜιθριδάτης Α’, εγγονός του Αρσάκη Β’, ανακατέλαβε ολόκληρη τηνΠερσία από τους Σελευκίδες και, αφού συνέλαβε αιχμάλωτο τον βασιλιά τους Δημήτριο Β’ Νικάτωρα, πήρε τον τίτλο του «βασιλέως των βασιλέων». ΟΦραάτης Β’, γιος του Μιθριδάτη Α’, συντρίβοντας τον Σελευκίδη βασιλιά Αντίοχο Ζ’ τον Σιδίτη, αδελφό του Δημητρίου Β’, έθεσε οριστικά τέρμα στην κυριαρχία των Σελευκιδών ανατολικά τουΕυφράτη.
Ο ανιψιός του Μιθριδάτη Α’ και δισέγγονος του Αρσάκη Β’, Μιθριδάτης Β’ ο μέγας, έφτασε το αρχαίο Παρθικό βασίλειο των Αρσακιδών στο μέγιστο της ισχύος του. Ξεκίνησε και διαπραγματεύσεις μετηνΡώμη. Ακολούθησε μια μικρή περίοδος ακυβερνησίας, η οποία έληξε το 77 π.Χ. μετην άνοδο στον θρόνο των Πάρθων του υπέργηρου βασιλιά Σανατράκη,τον οποίο διαδέχτηκε ο γιος του, Φραάτης Γ’. Την εποχή του Φραάτη Γ’ ξέσπασε πόλεμος ανάμεσα στους Ρωμαίουςκαιτον βασιλιά της Αρμενίας, Τιγράνη τον μέγα, ο οποίος είχε σύμμαχο τονπιο ορκισμένο εχθρό των Ρωμαίων, Μιθριδάτη Στ’, βασιλιά τουΠόντου. Παρά το γεγονός ότι ο Φραάτης Γ’ συμμάχησε με τους Ρωμαίους, δεν εκμεταλλεύτηκε την νίκη τους απέναντι στον Τιγράνη τον μέγα: του επέτρεψαν να συνεχίσει να βασιλεύει στηνΑρμενία, ενώ ο ίδιος ο Φραάτης δολοφονήθηκε από τους γιους του.
Ο Ελληνολάτρης βασιλιάς Ορόντης Β’, γιος του Φραάτη Γ’, αφού δολοφόνησε τον αδελφό τουΜιθριδάτη, παρέμεινε μόνος βασιλιάς και είχε σημαντικές επιτυχίες με τους Ρωμαίους διασπάζοντας την συμμαχία τους μετον βασιλιά της Αρμενίας, Αρταβάσδη.Ο Ορόντης Β’ δολοφονήθηκε από τονγιοτου, Φραάτη Δ’, ο οποίος τον διαδέχτηκε. Αρχικά ήταν πολέμιος των Ρωμαίων βοηθώντας τον φανατισμένο εχθρό τους Αρταξέρξη, γιοτου Αρταβάσδη, να γίνει βασιλιάς της Αρμενίας. Συμφιλιώθηκε αργότερα μετονΟκταβιανό Αύγουστο παίρνοντας σύζυγο μια από τις παλλακίδεςτου, τηνΜούσα, μετην οποία απέκτησε τον διάδοχο του, Φραάτη Ε’, αλλά τελικά δολοφονήθηκε από την Μούσα καιτονγιο τους. Η Μούσα παντρεύτηκε τονγιο της, Φραάτη Ε’, το 4 μ.χ. και συμβασίλευσε μαζί του, αλλά οι Πάρθοι εξεγέρθηκαν και τους δολοφόνησαν και τους δύο παραδίδοντας το στέμμα στον Ορόντη Γ’.
ΟΟρόντης Γ΄ δολοφονήθηκε το 6 μ.Χ. λόγω της ακραίας σκληρότητας του.
Οι Πάρθοι ευγενείς ζήτησαν από τον Οκταβιανό Αύγουστο το 8 μ.Χ. να τους στείλει βασιλιά τονΒορώνη Α’, μεγαλύτερο γιοτου Φραάτη Δ’, που είχε στείλει στηΡώμη όμηρο ο πατέρας του. ΟΑρτάβανος Γ’, που είχε εκπαιδευτεί σε νεαρή ηλικία από τους Σκύθες, ανέτρεψε τον Βορώνη Α’ το 12 παραμένοντας βασιλιάς έως το θάνατό τουτο 38. Ήρθε πολλές φορές σε σύγκρουση με τους Ρωμαίους, οι οποίοι κατάφεραν νατον ανατρέψουν μια φορά τοποθετώντας βασιλιά το 35 τον Τιριδάτη Γ’, εγγονό του Φραάτη Δ’, αλλά τελικά συμφιλιώθηκε μαζί τους. Τον Αρτάβανο Γ’ διαδέχθηκε ο γιος του, Βαρδάνης Α’, ο οποίος ήρθε σε σύγκρουση μετον ετεροθαλή αδελφό του, Γοτάρζη Β’. Ο Γοτάρζης τον διαδέχθηκε μετά την δολοφονία τουτο47. ΟΓοτάρζης Β' δολοφονήθηκε το 51 λόγω της υπερβολικής του σκληρότητας καιτον διαδέχθηκε ένας μακρινός Αρσακίδης ξάδελφος του από τον Οίκο της Μηδίας Ατροπατηνής, οΒορώνης Β’, που πέθανε λίγους μήνες μετά την άνοδο τουστον θρόνο. Ο Βορώνης Β’ άφησε 5 γιους, από τους οποίους οι 4 (Πάκωρος Β', Βολογήσης Α΄, Οσρόης Α΄καιΜιθριδάτης Δ') έγιναν βασιλιάδες της Παρθίας καιοΤιριδάτης έγινε ο ιδρυτής του βασιλικού οίκου των Αρσακιδών της Αρμενίας.
Ο Βολογήσης Α’, που διαδέχθηκε τον πατέρα του, Βορώνη Β’, έβαλε φρένο στονεξελληνισμότου βασιλείου των Πάρθων επαναφέροντας τηνπερσική γλώσσακαιτηζωροαστρική θρησκεία. Η στέψη του Τιριδάτη σαν βασιλιά της Αρμενίας το 66 από τον ίδιο τον Ρωμαίο αυτοκράτορα Νέρωνα έφερε την ειρήνη μεταξύ των Ρωμαίων καιτων Πάρθων ύστερα από μια σειρά από μακροχρόνιους πολέμους. Ο Βολογήσης Α’ πέθανε το 78. Τον διαδέχθηκε ο γιος του, Βολογήσης Β’, αλλά ανατράπηκε την ίδια χρονιά από τον μεγαλύτερο αδελφό του πατέρα του, Πακώρο Β’. Τον διαδέχθηκε το 105 ο αδελφός του, Οσρόης Α’.
Η συνθήκη ειρήνης μετηνΡώμη παραβιάστηκε από τον Οσρόη Α’ μετην επίθεση τουστηνΑρμενίατο 113. Ο δυναμικός Ρωμαίος αυτοκράτορας Τραϊανός ξεκίνησε εκστρατεία εναντίον του. Οι Ρωμαίοι μετον Τραϊανό συνέτριψαν τις παρθικές δυνάμεις καταλαμβάνοντας ολόκληρη τηνΠαρθίακαιτην Περσία. Ο ίδιος ο Οσρόης Α’ αντικαταστάθηκε με υποτελή του Τραΐανού. Μετά το θάνατο του Τραΐανού το 117 ήρθε ταχύτατη πτώση των Ρωμαίων, με αποτέλεσμα οι Πάρθοι να ανακάμψουν καιο Οσρόης να επανέλθει στον θρόνο του. Τον διαδέχθηκε το 129 ο μικρότερος αδελφός του, Μιθριδάτης Δ’.
Την εποχή του Οσρόη Α΄ καιτου Μιθριδάτη Δ΄ το ανατολικό τμήμα της Παρθίας είχε καταληφθεί από τον Βολογήση Γ. Ο Βολογήσης Δ’, γιος του Μιθριδάτη Δ’, κατάφερε ξανά να ενώσει τα δύο τμήματα της Παρθίας σε ένα βασίλειο. Μετά τον θάνατο του Βολογήση Γ’, κήρυξε ξανά πόλεμο μετηΡώμη, αλλά συνετρίβη από τις δυνάμεις του αυτοκράτορα Μάρκου Αυρήλιου.Ο Βολογήσης Ε’ διαδέχθηκε το 191 τον πατέρα του, Βολογήση Δ’. Συνετρίβη και αυτός από τις ρωμαϊκές δυνάμεις του αυτοκράτορα Σεπτίμιου Σεβήρου, που λεηλάτησαν το 199 την πρωτεύουσα τουΚτησιφώντα. Ένας από τους γιους του ήταν οΧοσρόης Α’, βασιλιάς των Αρσακιδών της Αρμενίας.
Ο μεγαλύτερος γιος τουΒολογήση Ε’, οΒολογήσης ΣΤ’, ανατράπηκε το 216 από τον μικρότερο αδελφό του, Αρτάβανο Ε’.Οεμφύλιος πόλεμος ανάμεσα σταδυο αδέλφια άνοιξε την όρεξη στον Ρωμαίο αυτοκράτορα Καράκαλλανα κατακτήσει την Παρθία, αλλά δολοφονήθηκε το 217 και ο διάδοχος τουΜακρίνος γνώρισε την ήττα και αναγκάστηκε να κλείσει ειρήνη σε βάρος των Ρωμαίων. Το 224 ο υποτελής βασιλιάς της πόλης Δαρέμπ Αρδασίρ, εγγονός του ιερέα του Ζωροαστρισμού Σασσάν, εξεγέρθηκε εναντίον της δυναστείας των Αρσακιδών. Οι επαναστατικές δυνάμεις συνέτριψαν τον στρατό του Αρτάβανου.
Η δυναστεία των Αρσακιδών ανατράπηκε ύστερα από 400 χρόνια βασιλείας στην Παρθία. Νέος βασιλιάς θα ορκιστεί ο επαναστάτης Αρδασίρ, ιδρυτής της δυναστείας των Σασσανιδών, η οποία θα βασιλεύσει για άλλα 400 χρόνια επαναφέροντας την Περσία στο αρχαίο της μεγαλείο.
Γενικά οι Αρσακίδες υπήρξαν ικανοί ηγεμόνες συνδυάζοντας πολλά στοιχεία περσικά και ελληνικά από τους Σελευκίδες της Συρίας. Βοήθησαν στην ανάπτυξη ελληνιστικών πόλεων, ενώ διατήρησαν την οργάνωση της χώρας τους σεΣατραπείες. Ενίσχυσαν το εμπόριο και ανέπτυξαν ισχυρό στόλο. Συνέπεια αυτών ήταν η μεγάλη οικονομική αλλά και οικοδομική ανάπτυξη όλης της χώρας τους. Κέντρο της χώρας τους ήταν ηΜηδίακαι πρωτεύουσα τομεν καλοκαίρι είχαν ταΕκβάτανα, τονδε χειμώνα τηνΚτησιφώντα.
Κλάδος της δυναστείας αυτής βασίλευσε καιστηνΑρμενία μέχρι τον Αρδάση ή Αρδασίρ Δ΄, επί της βασιλείας του οποίου καιη Αρμενία προσαρτήθηκε στην Περσία από τους Σασσανίδες
Chisholm, Hugh, ed. (1911). Encyclopædia Britannica (11th ed.). Cambridge University Press.
Κάσσιου Δίωνος, lxviii, 17–33.
Crespigny, Rafe de. (2007). A Biographical Dictionary of Later Han to the Three Kingdoms (23-220 AD). Leiden: Koninklijke Brill. ISBN 90-04-15605-4.
P.M. Swan, The Augustan Succession: An Historical Commentary on Cassius Dio’s Roman History, Books 55-56 (9 B.C.-A.D. 14) (Google eBook), Oxford University Press, 2004
