Το κράι οφείλει το όνομά τουστο ότι βρίσκεται ανατολικά (το πρόθεμα За- σημαίνει πέρα) της Βαϊκάλης. Πρωτεύουσάτου είναι ηΤσιτά (324.444 κάτοικοι - απογρ. 2010). Άλλες σημαντικές πόλεις είναι τοΚρασνοκάμενσκ (55.666), που διαθέτει το μεγαλύτερο ορυχείο ουρανίου στη Ρωσία, καιηΜπόρζια (31.460), έδρα της 36ης Ρωσικής Στρατιάς.
Τα πρώτα ίχνη ανθρώπινης παρουσίας στην περιοχή χρονολογούνται 35 με 150 χιλιάδες χρόνια πριν. Τα πρώτα στοιχεία βρέθηκαν κοντά στον ποταμό Γκιρσελούνκι (παραπόταμος του Χιλόκ) κοντά στηνΤσιτά, και κοντά στηνΟυστ-Μενζά στον ποταμό Τσικόι.
Με βάση τα τοπωνύμια, στην περιοχή της Υπερβαϊκάλης ίσως κατοικούσαν οι ομιλητές μιας μη καταγεγραμμένης, εξαφανισμένης γενισεϊκής γλώσσας.[3]
Στην περιοχή της Βαϊκάλης βρίσκονται μνημεία Πλακών του Τάφου. Οι Πλάκες του Τάφου είναι μνημεία που προέρχονται από τους μογγολικούς πληθυσμούς που ζούσαν στην περιοχή.[4]Το έδαφος του σημερινού κράι ανήκε ιστορικά σε πολλές μογγολικές καιμη πολιτικές οντότητες. Συγκεκριμένα ανήκε πρώτα στους Σιονγκνού (209 π.Χ. - 93 μ.Χ), έπειτα στο μογγολικό κράτος τουΣιανμπέι (93-234), μετά στοχαγανάτο των Ρουράν (330-555), στηνΜογγολική Αυτοκρατορία (1206-1368) και τους βόρειους Γιουάν (1368-1691).[5] Κατά τον Μεσαίωνα διάφορες μογγολικές φυλές ζούσαν στην περιοχή του κράι (π.χ. Μερκίτ, Ταγιτσούντ, ΤζαλάιρκαιΧαμάγκ).[5]Τον 17ο αιώνα, ορισμένοι (ή όλοι) μογγολόφωνοι Νταούρ ζούσαν κατά μήκος της περιοχής Σίλκαστο άνω μέρος τουρουτου ποταμού Αμούρ, αλλά καισε περιοχές κοντά στον ποταμό Μπουρέγια. Έδωσαν το όνομα τους στην περιοχή της Νταουρίας (γνωστή και ως Υπερβαϊκάλη -το επίσημο όνομα της περιοχής). Το όνομα του κράι οφείλεται στο γεγονός ότι βρίσκεται ανατολικά της Λίμνης Βαϊκάλης. Σήμερα οι μογγολικές φυλές συνεχίζουν να έχουν παρουσία στην περιοχή. Στο κράι ζουνΜπουριάτες, όπως καιστην γειτονική Μπουργιατία.
Τον Απρίλιο του 2006 ξεκίνησε το προκαταρκτικό έργο γιατην ενοποίηση της περιφέρειας Τσιτά μετον αυτόνομο θύλακα της Άγκα-Μπουργιατίας, σε επίπεδο τοπικών αρχών. Ο κυβερνήτης της Τσιτά Ραβίλ Γκενιατούλιν, ο δήμαρχος του αυτόνομου θύλακα της Άγκα-Μπουργιατίας Μπάιρ Ζαμσούγιεφ, ο επικεφαλής της τοπικής βουλής Ανατόλι Ρομάνοφ, καιο Ντασί Ντουγκάροφ έστειλαν επιστολή στον Βλαντίμιρ Πούτιν (τον Ρώσο πρόεδρο), με στόχο να παρουσιάσουν την πρωτοβουλία ενοποίησης. Στις 17 Νοεμβρίου 2006 ο Πούτιν υποστήριξε την πρωτοβουλία της ενοποίησης των περιοχών.
Στις 11 Μαρτίου 2007 έγινε το δημοψήφισμα της ενοποίησης στις δύο περιοχές. Στην περιφέρεια Τσιτά το ερώτημα που τέθηκε στους ψηφοφόρους ήταν το εξής:
"Συμφωνείτε ότι πρέπει να ενωθεί η περιφέρεια Τσιτά καιο αυτόνομος θύλακας της Αγκίν-Μπουργιατίας σεμια νέα οντότητα της Ρωσικής Ομοσπονδίας - το κράι Υπερβαϊκάλης, το οποίο περιλαμβάνει τον αυτόνομο θύλακα της Αγκίν-Μπουργιατίας πουθα είναι μια διοικητική-εδαφική μονάδα με ειδικό καθεστώς, οριζόμενη από το καταστατικό της επαρχίας και σύμφωνα μετη νομοθεσία της Ρωσικής Ομοσπονδίας;"
Στην περιφέρεια Τσιτά, το 90.29% των ψηφοφόρων (ή, με βάση τους αριθμούς, 535.045 ψηφοφόροι) ψήφισαν υπέρ, ενώ ένα 8.89% (δηλαδή 52.698 ψηφοφόροι) ψήφισαν κατά. Το 72.82% του εκλογικού σώματος ψήφισε στο δημοψήφισμα. Στον αυτόνομο θύλακα Άγκα-Μπουριατίας, τα ποσοστά του "υπέρ" ήταν ακόμη υψηλότερα. Το 94% ψήφισε υπέρ (δηλαδή 38.814 ψηφοφόροι) και ένα 5.16% ψήφισε κατά (2.129 ψηφοφόροι). Το 82.95% του εκλογικού σώματος ψήφισε.
Στις 23 Ιουλίου 2007 οΡώσος ΠρόεδροςΒλαντιμίρ Πούτιν υπέγραψε το ομοσπονδιακό συνταγματικό νόμο "Σχετικά μετην ίδρυση ενός ομοσπονδιακού υποκειμένου της Ρωσικής Ομοσπονδίας στην Ρωσική Ομοσπονδία μετην συγχώνευση της περιφέρειας Τσιτά καιτου αυτόνομου θύλακα Αγκίν-Μπουργιατίας", νόμος που ενέκρινε ηΚρατική Δούμα στις 5 Ιουλίου 2007 και τοΣυμβούλιο της Ομοσπονδίας στις 11 Ιουλίου 2007.
Στο κράι δραστηριοποιούνται εταιρείες που ασχολούνται μετην βιομηχανία, τις εξορύξεις και άλλους τομείς της οικονομίας. Μερικές από τις μεγαλύτερες εταιρείες του κράι είναι η Ένωση Χημείας και Εξορύξεων του Πριαργκούνσκογιε, την 14η εταιρεία Εδαφικής Παραγωγής, το ορυχείο Νόβο-Σιροκίνσκι, το Κρατικό Επαρχιακό Εργοστάσιο Παραγωγής Ηλεκτρικής Ενέργειας Χαρανόρσκαγια καιτο ανθρακωρυχείο του Χαρανόρσκι.[6]
ΟΡαβίλ Γκενιατούλιν, κυβερνήτης της περιφέρειας Τσιτά, εξελέγη κυβερνήτης του κράι Υπερβαϊκάλης στις 5 Φεβρουαρίου 2008 από την πλειοψηφία των τοπικών κοινοβουλίων (δούμα) της περιφέρειας Τσιτά και Αυτόνομου θύλακα Αγκίν-Μπουργιατίας.[7]ΗΝαταλία Ζντάνοβα, υποψήφιος της Ενωμένης Ρωσίας, εξελέγη κυβερνήτρια μετο 54% των ψήφων στις 18 Σεπτεμβρίου 2016.[8]
Το κράι αποτελείται από 31 επαρχίες, 10 πόλεις και 41 οικισμούς αστικού τύπου.
Στην απογραφή του 2010 το κράι είχε πληθυσμό 1.107.107 κατοίκων, ακολουθώντας μια συνεχή πτωτική πορεία από τους 1.155.346 κατοίκους το 2002 και 1.377.975 κατοίκους το 1989.
Σύμφωνα μετην ρωσική απογραφή του 2010,[9]οι Ρώσοι αποτελούν το 89.9% του πληθυσμού. ΟιΜπουργιάτες είναι η δεύτερη μεγαλύτερη εθνότητα, αποτελώντας το 6.8%. Άλλες σημαντικές εθνότητες της περιοχής είναι οιΟυκρανοί (0.6%), οιΤάταροι (0.5%), οιΛευκορώσοι (0.2%), οιΑζέροι (0.18%) καιοιΕβένκοι (0.1%). Τέλος, 19.981 άτομα εγγράφησαν από διοικητικές βάσεις δεδομένων και ως εκ τούτου δεν είχαν την δυνατότητα να δηλώσουν ότι ανήκουν σε κάποια εθνότητα. Εκτιμάται ότι η αναλογία των εθνοτήτων σε αυτή την ομάδα είναι η ίδια με τις δηλωμένες εθνότητες.[10]
ΤσιτάΚρασνοκάμενσκ (κράι Υπερβαϊκάλης)
Μεγαλύτερες πόλεις ή περιοχές (Κράι Υπερβαϊκάλης) Ρωσική απογραφή του 2010
Σύμφωνα με έρευνα του 2012[14]το 25% του πληθυσμού του κράι Υπερβαϊκάλης ανήκει στηνΡωσική Ορθόδοξη Εκκλησία, το 6.25% ανήκει στονΒουδισμό, το 6% δηλώνουν Χριστιανοίπουδεν ανήκει σε κάποιο δόγμα (εξαιρουμένων τωνΠροτεσταντών), ενώ ένα 2% είναι Ορθόδοξος πουδεν ανήκει σε κάποια εκκλησία ή ανήκει σεορθόδοξη εκκλησία άλλης χώρας. Το 28% δηλώνει "πνευματικοί αλλά μη θρησκευόμενοι", ένα 17% δηλώνει άθεοι, ενώ ένα 16.15% ακολουθεί άλλη θρησκεία ή δεν απάντησε στην έρευνα.[14]
1Δεν περιλαμβάνονται στον πίνακα των Ομόσπονδων ενοτήτων της Ρωσίας, ηΚριμαία (συμπεριλαμβανομένης της Σεβαστούπολης), τοΛουγκάνσκκαιτοΝτονέτσκ, τα οποία είναι Νόμιμα Περιοχές της Ουκρανικής Επικράτειας, με κυρίως Ρωσικό πληθυσμό, τα οποία κατέχει παράνομα διά της βίας η Ρωσία από τις 24 Φεβρουαρίου 2022 μετηνΕισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Αναγνωρισμένα ως τμήμα της Ουκρανίας από την πλειονότητα της διεθνούς κοινότητας. ΗΠροσάρτηση της Κριμαίας στην Ρωσία, η οποία έλαβε χώρα το 2014, άλλα καιη ανακήρυξη των Λαϊκών Δημοκρατιών του Λουγκάνσκ καιτου Ντονέτσκ, θεωρούνται επίσης διεθνώς παράνομες και έχουν παραβιάσει το Πρωτόκολλο τουΜινσκ, άλλα καιτον Καταστατικό χάρτη τουΟΗΕ. Επίσης η ανακήρυξη των Λαϊκών Δημοκρατιών του Λουγκάνσκ καιτου Ντονέτσκ, αμφισβητείται και από ίδια την Ρωσία, γιατοαν τις έχει αναγνωρίσει, ανκαι είναι μοναδική κυρίαρχη χώρα διεθνώς που επιχείρησε να τις αναγνωρίσει. Επίσης η Ρωσία ισχυρίζεται ότι τα εδάφη αυτά αποτελούν μέρος της Επικράτειας της, αναρτώντας η Κυβέρνηση της προπαγανδιστικούς χάρτες, με στόχο να παραπλανήσει τον κόσμο, ότι τα εδάφη αυτά είναι δικά της.
.JPG)
