Ναμην συγχέεται μετα Προπύλαια, το κεντρικό κτίριο τουΕΚΠΑ επί της οδού Πανεπιστημίου.
ΤαΠροπύλαια είναι η πολυτελής πύλη της Ακρόπολης. Ετυμολογικά η λέξη αποτελεί τη συνένωση του προθέματος προ-μετη λέξη πύλη, που σημαίνει απλά πως το κτίριο αποτελούσε την κεντρική πύλη της Ακρόπολης.
Τα Προπύλαια είναι έργο δωρικού ρυθμού. Αποτελούνται από τρία κλίτη: την κυρίως Στοά και τις δυο πτέρυγες. Η Στοά είναι χώρος επιβλητικός, διαστάσεων 24 επί 18 μέτρων. Η βόρεια πτέρυγα, μήκους 8,5 μέτρων αποτελείται από μια στοά και ένα δωμάτιο, την πινακοθήκη, που φιλοξενούσε εκθέσεις ζωγραφικής. Η δυτική πρόσοψη στηρίζεται επί τριών κιόνων δωρικού ρυθμούπου επέτρεπαν να εισδύει άπλετο φως. Η Νότια πτέρυγα έμεινε ημιτελής. Τρεις κίονες ιωνικού ρυθμούκαι ύψους 9,26 μέτρων χωρίζουν τη Στοά από τις πτέρυγες σε κάθε πλευρά. Η ανατολική πρόσοψη της στοάς στηρίζεται επί έξι κιόνων, δωρικού ρυθμού. Σχηματίζουν τρεις πύλες, από τις οποίες η μεσαία είναι πιο ευρύχωρη από τις άλλες καιδεν έχει σκαλοπάτια, διότι από εκεί περνούσε ηεκατόμβη, τα εκατό ζώα που προορίζονταν γιατη θυσία. Η μαρμάρινη στέγη ήταν διακοσμημένη με φατνώματα.
Τα Προπύλαια της Ακρόπολης των Αθηνών κτίσθηκαν στη δυτική πλευρά του βράχου, στη θέση όπου τοποθετείται καιη πύλη του οχυρού της μυκηναϊκής ακρόπολης. Τα πρώτα Προπύλαια κτίστηκαν από τονΠεισίστρατοκαι τους διαδόχους του (600 - 527 π.Χ.). Βρίσκονταν βορειότερα των μεταγενέστερων που έκτισε οΜνησικλής. Γύρω στα μέσα του 6ουαι. π.Χ., την εποχή τωνΠεισιστρατιδώνκαι ενώ ο χώρος είχε ήδη διαμορφωθεί σε ιερό αφιερωμένο στη θεά Αθηνά, κτίσθηκε το πρώτο πρόπυλο. Ένα νέο πρόπυλο κατασκευάσθηκε μεταξύ των ετών 510-480 π.Χ., αλλά καταστράφηκε από τους Πέρσεςτο 480 π.Χ. Μετά τα Περσικά επισκευάσθηκε ή ξαναοικοδομήθηκε κατά τη διάρκεια της εφαρμογής του προγράμματος τειχισμού της Ακρόπολης, από τοΘεμιστοκλήκαιτονΚίμωνα. Τα μνημειώδη Προπύλαια των κλασικών χρόνων, που βλέπει σήμερα ο επισκέπτης, αποτελούν μέρος του μεγαλεπίβολου οικοδομικού προγράμματος που συντελέσθηκε στην Ακρόπολη από τονΠερικλή. Κτίσθηκαν μεταξύ των ετών 437-432 π.Χ., μετά την ολοκλήρωση τουΠαρθενώνα, σε σχέδια του αρχιτέκτονα Μνησικλή[1]. Το αρχικό σχέδιο του οικοδομήματος ήταν πρωτοποριακό από αρχιτεκτονική και καλλιτεχνική άποψη, αλλά δεν ολοκληρώθηκε ποτέ στο σύνολό του. Η αρχιτεκτονική του κτίσματος μιμήθηκε ταΜεγάλα Προπύλαια της Ελευσίνας.[2]
Αναπαράσταση των Προπυλαίων στο Μόναχο.
Το οικοδόμημα έχει κατασκευασθεί κυρίως από πεντελικόμάρμαροκαι χωρίζεται σε τρία τμήματα. Το κεντρικό ορθογώνιο τμήμα είναι το κυρίως πρόπυλο. Στην ανατολική και δυτική όψη έχει δύο εξάστυλες στοές δωρικού ρυθμού, μεταξύ των οποίων παρεμβάλλεται εγκάρσιος τοίχος με πέντε θύρες. Η δίοδος προς την Ακρόπολη γινόταν από την κεντρική θύρα, που πλαισιώνεται, μεταξύ της δυτικής στοάς καιτου εγκάρσιου τοίχου, από τρεις κίονες ιωνικού ρυθμού σε κάθε πλευρά. Το κεντρικό οικοδόμημα ακολουθούσε την ανωφέρεια του εδάφους καιη ανατολική στοά βρισκόταν ψηλότερα από τη δυτική, το ίδιο καιη αετωματική στέγη, ενώ τα δύο πλευρικά οικοδομήματα ήταν χαμηλότερα. Το πρόβλημα της ανωφέρειας του εδάφους αντιμετωπιζόταν καιστο εσωτερικό του κτηρίου, με βαθμίδες που υπήρχαν στην πρόσοψη καιστον εγκάρσιο τοίχο.
Η βόρεια πτέρυγα των Προπυλαίων αποτελείται από ένα δωμάτιο, γνωστό από την περιγραφή του περιηγητή Παυσανία ως Πινακοθήκη (1.22.6)[3], επειδή η αίθουσα ήταν κοσμημένη με ζωγραφικούς πίνακες, ανάμεσα στους οποίους και έργα των ζωγράφων ΠολυγνώτουκαιΑγλαοφώντος. Επίσης, στη βόρεια πλευρά της πτέρυγας ήταν τοποθετημένο το λατρευτικό άγαλμα τουΕρμού Προπυλαίου, προστάτη των εισόδων καιτων προπύλων.[2] Μπροστά του έχει μία μικρή δωρική στοά από τρεις κίονες καιη είσοδος σε αυτό γινόταν από πόρτα που πλαισιώνεται από δύο παράθυρα. Σύμφωνα με ορισμένους μελετητές, η αίθουσα αυτή ήταν χώρος ανάπαυσης ή εστιάσεων των επισκεπτών της Ακρόπολης καιστο εσωτερικό της πιθανολογείται ότι υπήρχαν κλίνες. Η νότια πτέρυγα των Προπυλαίων αρχικά φαίνεται να σχεδιάσθηκε όμοια μετη βόρεια, η ύπαρξη, όμως, του προγενέστερου ιερού της Νίκης ανάγκασε τον αρχιτέκτονα ναμην υλοποιήσει το αρχικό σχέδιο. Γιατο λόγο αυτό κατασκευάσθηκε μόνο μία στοά, σε αντιστοιχία μετη βόρεια, αποτελούμενη από τρεις κίονες. Από τη δυτική πλευρά της ήταν δυνατή η πρόσβαση στοναό της Αθηνάς Νίκης. Το αρχικό σχέδιο του οικοδομήματος φαίνεται ότι προέβλεπε την κατασκευή πλευρικών δωματίων καιστην ανατολική πλευρά, που όμως δεν κατασκευάσθηκαν ποτέ.
Η μορφή των Προπυλαίων παρέμεινε ίδια μέχρι τηνπαλαιοχριστιανική περίοδο (4oς-7ος αι.), οπότε η νότια πτέρυγα μετατράπηκε σε εκκλησία, ενώ τον 10ο αιώνα το κεντρικό τμήμα επίσης λειτούργησε ως εκκλησία αφιερωμένη στους Ταξιάρχες. Κατά τη διάρκεια της Φραγκοκρατίας (13-14ος αι.) τα Προπύλαια αποτέλεσαν την κατοικία του Φράγκου ηγεμόνα, καιτην ίδια εποχή, γιατην ενίσχυση της οχύρωσης της Ακρόπολης, στη δεξιά πτέρυγα του οικοδομήματος κατασκευάσθηκε ο πύργος, ο γνωστός ως Κουλάς, πουδεν υπάρχει σήμερα. Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας (1458-1830) τα Προπύλαια έγιναν η έδρα του Τούρκου φρούραρχου. Το κεντρικό κτήριο χρησιμοποιήθηκε ως πυριτιδαποθήκη, χρήση στην οποία οφείλεται η πρώτη μεγάλη καταστροφή του μνημείου, που ανατινάχθηκε από έκρηξη το 1640. Μετά την απελευθέρωση από τους Τούρκους κατεδαφίστηκαν οι μεσαιωνικές και τουρκικές προσθήκες και έγιναν ανασκαφές στην περιοχή των Προπυλαίων.
Αναστηλωτικές επεμβάσεις στο μνημείο πραγματοποιήθηκαν μεταξύ των ετών 1909 και 1917 από το μηχανικό Νικόλαο Μπαλάνο. Το σύγχρονο έργο αποκατάστασης των Προπυλαίων άρχισε το 1982, στο πλαίσιο του ευρύτερου αναστηλωτικού προγράμματος που πραγματοποιείται στην Ακρόπολη από το 1975 από την Υπηρεσία Αναστήλωσης Μνημείων Ακροπόλεως σε συνεργασία μετην Α΄ Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων, υπό την επίβλεψη της Επιτροπής Συντήρησης Μνημείων Ακροπόλεως, υπό τονΤάσο Τανούλα. Τη περίοδο πριν τους Θερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες 2004στηνΑθήνα, τα Προπύλαια ήταν τυλιγμένα σε σκαλωσιές μιας και γινόταν έργα αναστήλωσης. Στο τέλος του 2009 οι σκαλωσιές αφαιρέθηκαν, καιτο κτίσμα είναι ανοικτό στο κοινό ξανά. Η διάσημη οροφή αποκαταστάθηκε εν μέρει. Η αναστήλωση του Κεντρικού Κτιρίου των Προπυλαίων βραβεύθηκε μετοΒραβείο Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ευρωπαϊκής Ένωσης / Ευρωπαϊκό Βραβείο Nostra (Europa Nostra) το 2013.[4][5]
Πολυμέσα
