Αρχαίος Ναός (αρχαϊκή και ρωμαϊκή περίοδος) Εκκλησία (χριστιανική περίοδος) Παλάτι (φραγκική περίοδος) Κατοικία και χαρέμι του Τούρκου Διοικητή (οθωμανική περίοδος)
Η σημερινή μορφή του ναού χρονολογείται μεταξύ 421 και 406 π.Χ.. Αρχιτέκτονάςτου ήταν μάλλον οΜνησικλήςκαιτο κτήριο οφείλει το όνομά τουσε έναν βωμό που ήταν αφιερωμένος στον θρυλικό ήρωα Εριχθόνιο. Ο γλύπτης του κτίσματος ήταν οΦειδίας, ο οποίος είχε οριστεί από τονΠερικλήγιανα κοσμήσει το Ερέχθειο καιτονΠαρθενώνα. Υπάρχουν κάποιοι που υποστηρίζουν πως ο ναός κτίστηκε προς τιμήν του βασιλιά Ερεχθέα, ο οποίος θεωρείται πως έχει ταφεί σε κοντινό σημείο. Ο Ερεχθέας αναφέρεται στηνΙλιάδατουΟμήρου ως ένας μεγάλος βασιλιάς και κυβερνήτης της Αθήνας κατά τηνΑρχαϊκή Περίοδοκαι συχνά Ερεχθέας και Εριχθόνιος ταυτίζονταν. Πιστεύεται πως ο ναός αντικατέστησε τοΙερό της Πολιάδος Αθηνάς, το οποίο κτίστηκε επί Πεισιστρατιδώνκαι καταστράφηκε από τους Πέρσεςτο 480 π.Χ.. [1]
Η ανάγκη διατήρησης πολλών αντικειμένων σχετικών με ιερές τελετουργίες εξηγεί τον πολύπλοκο σχεδιασμό. Το κύριο κτίσμα αποτελείται από τέσσερα μέρη. Ο μεγαλύτερος από αυτούς είναι ο ανατολικός σηκός, μεμιαστοάιωνικού ρυθμού ως πρόπυλο στο ανατολικό του άκρο. Άλλες σύγχρονες απόψεις[2] θεωρούν πως ολόκληρος ο εσωτερικός χώρος στο κατώτατο ΒΔ επίπεδο καιστο ανατολικό πρόπυλο χρησιμοποιούνταν για πρόσβαση προς το βωμό της Αθηνάς Πολιάδας μέσω πρόπυλου και σκαλοπατιών, καθώς καιγια πλατφόρμα δημόσιας προβολής.
Ολόκληρος ο ναός είναι κτισμένος σε πλαγιά και έτσι η βορειοδυτική πλευρά είναι περίπου 3 μέτρα χαμηλότερα από τη νοτιοανατολική πλευρά. Κτίστηκε αποκλειστικά από Πεντελικό μάρμαρο, με διαζώματα μαύρου ασβεστόλιθου από τηνΕλευσίνα, τα οποία φέρουν ανάγλυφα γλυπτά από λευκό μάρμαρο.[3] Διέθετε περίτεχνα σκαλισμένα παράθυρα και πόρτες καιοικίονες ήταν περίτεχνα διακοσμημένοι (περισσότερο από ότι φαίνεται σήμερα). Ήταν ζωγραφισμένοι, επιχρυσωμένοι και τονισμένοι με επίχρυσο μπρούτζοκαι ένθετες πολύχρωμες χάντρες. Το κτήριο είναι γνωστό γιατα πρώιμα παραδείγματα διακοσμητικών κυματίων τύπου «αβγού και βέλους» και «γραμμοκοσμήματος».[4]
Στη βόρεια πλευρά, υπάρχει μια μεγάλη πρόσταση με έξι ιωνικού ρυθμού κίονες καιστη νότια πλευρά η περίφημη «Πρόστασις των Κορών», οι οποίες είναι έξι ντυμένες γυναικείες μορφές (Καρυάτιδες) που λειτουργούν ως υποστηρικτικοί κίονες. Η πρόσταση αυτή κατασκευάστηκε γιανα αποκρυφθεί το γιγαντιαίο τμήμα που απαιτούνταν γιατην υποστήριξη τουΚεκρόπειου, μιας καιτο μέγεθος καιο προϋπολογισμός κατασκευής του κτιρίου μειώθηκαν σημαντικά μετά τονΠελοποννησιακό πόλεμο.
Το Ερέχθειο ήταν συνδεδεμένο μετα αρχαιότερα και ιερότερα κειμήλια τωνΑθηναίων: ΤοΠαλλάδιο, το οποίο ήταν τοξόανο (ξύλινη προτομή της Αθηνάς η οποία έπεσε από τον ουρανό - μη φτιαγμένη από άνθρωπο) της Αθηνάς Πολιάδος (Προστάτιδος της Πόλης), τα σημάδια από τη τρίαινα τουΠοσειδώνακαιτο πηγάδι με θαλασσινό νερό το οποίο προέκυψε από το κτύπημα του Ποσειδώνα, η ιερή ελιά η οποία βλάστησε όταν η Αθηνά χτύπησε έναν βράχο μετο δόρυ της, κατά την επιτυχή της αντιδικία μετον Ποσειδώνα γιατην πόλη, τους υποτιθέμενους χώρους ταφής των μυθικών βασιλέων ΚέκροπακαιΕρεχθέα, τα ιερά τεμένη των τριών θυγατέρων του Κέκροπα, Έρσης, ΠανδρόσουκαιΑγλαύρουκαι αυτά των ηρώων των φυλών, ΠανδίωνακαιΒούτη. Ένα ελαιόδεντρο βρίσκεται ακόμη στη Δυτική πλευρά του Ερέχθειου, αλλά φυτεύτηκε κατά τη σύγχρονη εποχή από τηβασίλισσα Σοφία, εγγονή της Βασίλισσας Βικτώριας, προς τιμήν των Αθηναίων.[5]
Το ανατολικό τμήμα του κτιρίου ήταν αφιερωμένο στην Αθηνά Πολιάδα, ενώ το δυτικό τμήμα ήταν ο χώρος λατρείας του Ποσειδώνα καιτου Ερεχθέα. Εκεί βρισκόταν οι βωμοί τουΗφαίστουκαιτου Βούτη, αδελφού του Ερεχθέα.[6][7] Σύμφωνα μετο μύθο, το ιερό φίδι της Αθηνάς διαβιούσε στο χώρο.[7]Το φίδι τρεφόταν με μέλι από τηνΚανηφόρο, ιέρεια της Αθηνάς Πολιάδος, κατά παράδοση των γυναικών της αρχαίας οικογενείας τωνΕτεοβουτάδων, τους υποτιθέμενους κληρονόμους του ήρωα Βούτη. Η άρνηση του φιδιού να τραφεί ερμηνευόταν ως κακός οιωνός.
[1,26,5] Υπάρχει και ένα οικοδόμημα1 που ονομάζεται Ερέχθειο. Προ της εισόδου του υπάρχει βωμός γιατον Ύπατο Δία, όπου δεν γίνονται θυσίες εμψύχων προσφέρουν μόνο πέμματα (γλυκά ψωμάκια) καιδεν συνηθίζουν να χρησιμοποιούν κρασί. Μέσα σ᾽ αυτό υπάρχουν βωμοί, ένας γιατον Ποσειδώνα, όπου οι Αθηναίοι, συμμορφωνόμενοι με ένα χρησμό, θυσιάζουν καιγιατον Ερεχθέα, άλλος γιατον ήρωα Βούτη2 και τρίτος γιατον Ήφαιστο. Στους τοίχους υπάρχουν ζωγραφιές του (ιερατικού) γένους των Βουταδών. Καθώς το οικοδόμημα είναι διπλό, υπάρχει μέσα και φρέαρ με νερό θαλασσινό. Αυτό δεν είναι πολύ παράξενο, γιατί τέτοια φρέατα έχουν και άλλοι που κατοικούν στα ενδότερα, και μεταξύ αυτών οι Κάρες της Αφροδισιάδας.3 Σε τούτο όμως το φρέαρ αξιοσημείωτος είναι ένας ήχος κυμάτων που ακούεται άμα φυσήξει νότιος άνεμος. Υπάρχει και σημάδι της τρίαινας στο βράχο. Αυτά λένε πως τα παρουσίασε ο Ποσειδών υποστηρίζοντας την αξίωσή τουγιατην κατοχή της χώρας.
Στο Ερέχθειο πραγματοποιήθηκαν εκτεταμένες επισκευές και αναμόρφωση για πρώτη φορά κατά τον 1ο αιώνα π.Χ., μετά από την καταστροφική πυρκαγιά που προκάλεσε οΡωμαίος στρατηγός Σύλλας κατά την επιδρομή του.[9]Το άθικτο Ερέχθειο περιγράφηκε αναλυτικά από τον γεωγράφο Παυσανία (1.26.5 - 27.3)[10], ο οποίος έγραψε έναν αιώνα μετά την ανακατασκευή του, κατά τον 1ο αιώνα μ.Χ.. [11]Το κτήριο μεταβλήθηκε σημαντικά κατά τη πρώιμη Βυζαντινή περίοδο, όταν μετατράπηκε σε εκκλησία αφιερωμένη στηΘεοτόκο. Κατά τη μετατροπή αυτή πολλά από τα αρχιτεκτονικά στοιχεία της αρχαιότητας χάθηκαν και έτσι οι γνώσεις μας γιατην εσωτερική διαρρύθμιση του κτιρίου είναι περιορισμένες.[9][7] Έγινε παλάτι κατά τηΒενετοκρατίακαιη κατοικία του Τούρκου διοικητή, αλλά και χαρέμι κατά τηνΟθωμανική περίοδο.[9][7]
Το 1801 μία από τις Καρυάτιδες καιο βόρειος κίονας του ανατολικού πρόπυλου μαζί μετο υπερκείμενο τμήμα τουθριγκού αφαιρέθηκαν από τονΛόρδο Έλγινμε σκοπό τη διακόσμηση του μεγάρου τουκαι αργότερα πωλήθηκαν στοΒρετανικό Μουσείο (μαζί με γλυπτά από τα αετώματα και τις ζωφόρους τουΠαρθενώνα).[1][12][9] Ένας θρύλος της εποχής ανέφερε πως κατά τη διάρκεια της νύχτας οι εναπομείνασες πέντε Καρυάτιδες ακούγονταν να θρηνούν γιατη χαμένη αδελφή τους. Ο Έλγιν, προσπάθησε να αφαιρέσει καιμια δεύτερη Καρυάτιδα και όταν προέκυψαν τεχνικές δυσκολίες, προσπάθησε νατην κόψει σε κομμάτια. Το γλυπτό θρυμματίστηκε και παρέμειναν τα θραύσματα. Αργότερα ανακατασκευάστηκε ασυντόνιστα μετη χρήση τσιμέντου και μεταλλικών ράβδων. Κατά τη διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης, το κτίριο βομβαρδίστηκε από τους Οθωμανούς και υπέστη σοβαρές καταστροφές.[7]Η οροφή της βόρειας πρόστασης ανατινάχθηκε και ένα μεγάλο μέρος των πλευρικών τοιχωμάτων του σηκού διαλύθηκε.[9]
Ένα τμήμα γλυπτού γυναικείας μορφής που ανήκει στη βορεινή Ζωφόρο του κτηρίου πέρασε στη συλλογή του Άγγλου αρχιτέκτονα ΣερΤζων Σόουν (Sir John Soane) και σήμερα εκτίθεται στο ομώνυμο μουσείο (Sir John Soane museum) στο Λονδίνο[13].
Στο Ερέχθειο πραγματοποιήθηκαν έργα αναστήλωσης από το 1977 έως το 1988.[14]
Προηγούμενες απόπειρες αναστήλωσης κατέστρεψαν την οροφή της Περίστασης των Κορών, με μπαλώματα από τσιμέντο και από τη μόλυνση του αέρα στην Αθήνα.[15]Το 1979, οι πέντε αυθεντικές Καρυάτιδες μεταφέρθηκαν στο Παλαιό Μουσείο Ακρόπολης και αντικαταστάθηκαν στο σημείο από ακριβή αντίγραφα. Επιστήμονες εργάστηκαν το 2005 για να επισκευάσουν τις ζημιές, χρησιμοποιώντας τεχνικές καθαρισμού μέσω λέιζερ.[15]
Μια από τις αυθεντικές μορφές, που αφαιρέθηκε από τον Λόρδο Έλγιν στις αρχές του 19ου αιώνα, βρίσκεται σήμερα στο Βρετανικό Μουσείο στο Λονδίνο. ΣτοΜουσείο Ακρόπολης βρίσκονται οι άλλες πέντε, οι οποίες έχουν αντικατασταθεί με αντίγραφα στο Ερέχθειο. Οι πέντε αυθεντικές που βρίσκονται στην Αθήνα εκτίθενται στο νέο Μουσείο Ακρόπολης, σεμια ειδική αίθουσα η οποία επιτρέπει στους θεατές να τις δουν από κάθε πλευρά. Το βάθρο γιατην Καρυάτιδα που βρίσκεται στο Λονδίνο παραμένει κενό. Κατά το 2011, καθαριζόταν από ειδικά κατασκευασμένες ακτίνες, οι οποίες αφαιρούν τη συγκεντρωμένη αιθάλη και τους ρύπους χωρίς να βλάπτουν το μάρμαρο. Κάθε Καρυάτιδα καθαρίζεται στο χώρο, με κλειστό τηλεοπτικό κύκλωμα να μεταδίδει το γεγονός ζωντανά στους επισκέπτες του μουσείου. Ανκαι έχουν την ίδια δομή καιτο ίδιο ύψος, και είναι ομοίως ενδεδυμένες, οι έξι Καρυάτιδες δεν είναι ίδιες: τα πρόσωπά τους, η στάση τους, τα ιμάτιά τους καιτα μαλλιά που είναι σκαλισμένα ξεχωριστά, οι τρεις στο αριστερό βάθρο, στο δεξί τους γόνατο, ενώ οι τρεις στο δεξί βάθρο στο αριστερό τους γόνατο. Τα ογκώδη, περίτεχνα διατεταγμένα χτενίσματά τους εξυπηρετούν τον κρίσιμο σκοπό παροχής στατικής υποστήριξης γιατο λαιμό τους, ο οποίος αλλιώς θα ήταν το λεπτότερο και δομικά ασθενέστερο σημείο.
Οι Καρυάτιδες μεταφέρθηκαν από το Παλαιό στο Νέο Μουσείο Ακρόπολης.[16]Η πρώτη μεταφέρθηκε ασφαλώς στις 9 Δεκεμβρίου 2007, μέσω ενός περίτεχνου συστήματος με εναέριους γερανούς.[17][18]Στο νέο μουσείο, σε ένα γλυπτό επανενώθηκε το μακροχρόνια χαμένο αριστερό του πόδι, το οποίο ταυτοποιήθηκε ανάμεσα σε ερείπια κατά τη δεκαετία του 1980. Το Μουσείο Ακρόπολης βραβεύθηκε γιατο πρωτοποριακό του πρόγραμμα γιατη συντήρηση και αναστήλωση των Καρυάτιδων από τοΔιεθνές Ινστιτούτο Συντήρησης(IIC, International Institute for Conservation)στηΒιέννη, μετο Βραβείο Keck το 2012.[19][20]
↑Mieras, Emily· Tyler, Alexandra M. (1990). Let's Go: The Budget Guide to Greece. New York: St. Martin's Press. σελ. 50. Ανακτήθηκε στις 2 Ιουνίου 2016.