Μετην ονομασία Διάβολος ή Σαταναήλ, ονομάζουμε τον αρχηγό τωνπονηρών πνευμάτων, του κόσμου της αμαρτίαςκαιτουκάτω κόσμου. Η μορφή του συνήθως εμφανίζεται στονΧριστιανισμό, τοΙσλάμ, τονΙουδαϊσμόκαι άλλες θρησκείες, έτσι ώστε να προξενήσει κακό στους ανθρώπους, ο Διάβολος πριν εκδιωχθεί ήταν ο Αρχάγγελος Σαμαήλ.[1][2]
Οεβραϊκός όρος "satan" είναι ουσιαστικό, και όχι όνομα, προερχόμενο από ρήμα που σημαίνει "εμποδίζω ή είμαι αντίθετος".[3] Κυριολεκτικά μεταφράζεται ως "ο κατήγορος" ή "ο αντίπαλος" καιστην Παλαιά Διαθήκη εμφανίζεται τις περισσότερες φορές μετο άρθρο του "ha-satan". Στην Παλαιά Διαθήκη πότε χρησιμοποιείται για κάποιον άνθρωπο (Σαμουήλ 29:4) και πότε για έναν άγγελο του Θεού (π.χ. στο βιβλίο του Ιώβ, 1 και 2).[4]
Στην παραδοσιακή Χριστιανική εκδοχή, η λέξη satan μεταφράζεται ως ο "Διάβολος" και είναι ένας άγγελος ο οποίος επαναστάτησε κατά του Θεού, προσπαθώντας να εξαπατήσει καινα θέσει υπό τον έλεγχό τουτην ανθρωπότητα, στρέφοντας και αυτήν ενάντια στονΘεό. Επίσης σύμφωνα μετη Χριστιανική παράδοση, το φίδι που παρασύρει την Εύα ώστε να φάει τον απαγορευμένο καρπό στο βιβλίο της Γένεσης (2:8) της Παλαιάς Διαθήκης ταυτίζεται μετον Διάβολο, όπου φερόταν να είναι και αυτός εγκατεστημένος στονΚήπο της Εδέμ. Εκτός από τη λέξη "Διάβολος", χρησιμοποιείται ισοδύναμα καιη εξελληνισμένη μορφή της λέξης satan ως Σατανάς. Στην καινή διαθήκη ο Διάβολος αποκαλείται "άρχοντας του κόσμου" ("νῦν κρίσις ἐστὶ τοῦ κόσμου τούτου, νῦν ὁ ἄρχων τοῦ κόσμου τούτου ἐκβληθήσεται ἔξω").[5]
Από τη συνηθισμένη χρήση του ονόματος του Διαβόλου στην εκκλησία, ως εχθρού του έργου τουΧριστούκαι κάθε ηθικής αρχής, έγινε γνωστός όχι μόνο στον ελληνικό, αλλά σε όλους τους χριστιανικούς λαούς.
Μεταφορικά σημαίνει τον έξυπνο, τετραπέρατο, αλλά καιτον κακόβουλο και μοχθηρό.[6]
Στο Ισλάμ υπάρχει έντονη η παρουσία καιη δράση του Διαβόλου. Ονομάζεται Ιμπλίς (Iblis) ή Σαϊτάν (Shaitan) και σκοπός του είναι η ακύρωση του λόγου του Θεού. Στην κατηγορία των πνευμάτων ανήκουν καιταΤζιν (Jinn). Υπάρχουν τα καλά τζιν, που πιστεύουν στο Κοράνιο, αλλά υπάρχουν καιτα κακά Τζιν, «που έκλεψαν τα μυστικά του ουρανού, γι' αυτό λιθοβολήθηκαν με θραύσματα αστέρων και κύλησαν στην άβυσσο»[7].
Οιπιο συνηθισμένες εναλλακτικές ονομασίες γιατον Σατανά ή Διάβολο είναι "οΕξ από δω", "ο Πονηρός", Βεελζεβούλ, Μεφιστοφελήςκαι Λούσιφερ ή Εωσφόρος που σημαίνει "Ο φέρων το φως" [Εωσφόρος < αρχαία ελληνική Ἕωσφόρος < Ἕως, (αυγή) + φέρω].